علمی - پژوهشی
شهرام پوردیهیمى؛ بهادر زمانى؛ صمد نگین تاجى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 5-16
چکیده
مسکن و محیط هاى مسکونى به عنوان انسانى ترین موضوع معمارى، تأمین کنندة نیازهاى متنوع انسان و زمینه ساز آرامش، سلامت، پرورش و خودشکوفایى انسان هاست؛ ولى از نظر صاحب نظران محیط هاى مسکونى از اواسط قرن نوزدهم به بعد در پاسخگویى به این نیازها توفیق چندانى نداشته اند. اگرچه از آن زمان اصلاح گرانى سعى کرده اند تا براى حل این نارسایى چاره ...
بیشتر
مسکن و محیط هاى مسکونى به عنوان انسانى ترین موضوع معمارى، تأمین کنندة نیازهاى متنوع انسان و زمینه ساز آرامش، سلامت، پرورش و خودشکوفایى انسان هاست؛ ولى از نظر صاحب نظران محیط هاى مسکونى از اواسط قرن نوزدهم به بعد در پاسخگویى به این نیازها توفیق چندانى نداشته اند. اگرچه از آن زمان اصلاح گرانى سعى کرده اند تا براى حل این نارسایى چاره اى بیندیشند با این وجود الگوهاى طراحى ارائه شده توسط آن ها نتوانسته است فرایندهاى مؤثر بر معانى متعدد از خانه را با نگرشى کامل و جامع تبیین کند. بنابراین تحقیق پیرامون ابعاد گستردة مفهوم خانه براى ارائة الگوهاى طراحى، ضرورى به نظر مى رسد. مقالة حاضر در نظر دارد تا با بازاندیشى رویکردهاى طراحى به مسکن و با بررسى محدودیت ها و توانمندى هاى آن ها به فرایندى پویا، که پاسخگوى نیازهاى انسانى و روش هاى متنوع زندگى باشد، دست یابد.براساس چنین هدفى این تحقیق از نوع بنیادى و بر ماهیت و روش تحقیق کیفى استوار است. تحقیق با چنین روشى به بازشناسى لایه هاى متعدد مفهوم خانه که بیانگر تنوع نیازهاى انسانى در لایه هاى اجتماعى- فرهنگى، زبان شناسانه، تاریخى، پدیدارشناختى، و روان شناختى است؛ مى پردازد و با دیدگاهى کل نگر تصاویر موجود از خانه را بررسى و در الگویى جامع جمع و ارائه کرده است. طراح با داشتن چنین دید جامعى از مفهوم خانه مى تواند فرایندهاى مؤثر بر مفهوم « خود- مکان » را که شامل تأثیرپذیرى از گذشته، حال و آینده مى شود ساکنان خانه را بازشناسد. چنین شناختى امکان تشخیص عوامل مؤثر و مرتبط با طراحى خانه براى یک فرد براساس نیازهاى همة دوره هاى زندگى آن شخص را فراهم مى کند.
علمی - پژوهشی
عاطفه کرباسى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 17-26
چکیده
این مقاله حاصل تأمل در گزارشى شامل ثبت فرایند تدریس درس کارگاه طرح معمارى سه با موضوع« طراحى مدرسه » است. از جمله نتایج راهبردى ثبت این فرایند کشف گام هاى اصلى هدایت طرح یا منازلى براى آموزش طراحى معمارى در کارگاه است که، همة مسیر طراحى از ابتداى تأمل در موضوع تا عرضة نهایى را در بر مى گیرد. معرفى این منازل و جان مایة اصلى هر منزل، ...
بیشتر
این مقاله حاصل تأمل در گزارشى شامل ثبت فرایند تدریس درس کارگاه طرح معمارى سه با موضوع« طراحى مدرسه » است. از جمله نتایج راهبردى ثبت این فرایند کشف گام هاى اصلى هدایت طرح یا منازلى براى آموزش طراحى معمارى در کارگاه است که، همة مسیر طراحى از ابتداى تأمل در موضوع تا عرضة نهایى را در بر مى گیرد. معرفى این منازل و جان مایة اصلى هر منزل، که حاصل آن داشتن برنامه اى مشخص در کارگاه طراحى معمارى است، هم براى استادان و هم دانشجویان معمارى، کاربردى و قابل توجه خواهد بود.
علمی - پژوهشی
سپیده مسعودی نژاد
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 27-44
چکیده
ارزیابى آموزشى، حلقه اى مهم و تعیین کننده در فرایند آموزش است و با توجه به نقش محورى دروس طرح معمارى در رشتة معمارى، اهمیت و حساسیت داورى این دروس انکارناپذیر مى نماید. از سوى دیگر، به دلیل ماهیت ذوابعادى معمارى و مسائلى باز در طراحى معمارى، ارزیابى پروژه هاى معمارى همواره وجوهى احساسى و شخصى از سوى استاد و نقاطى مبهم و سؤال برانگیز ...
بیشتر
ارزیابى آموزشى، حلقه اى مهم و تعیین کننده در فرایند آموزش است و با توجه به نقش محورى دروس طرح معمارى در رشتة معمارى، اهمیت و حساسیت داورى این دروس انکارناپذیر مى نماید. از سوى دیگر، به دلیل ماهیت ذوابعادى معمارى و مسائلى باز در طراحى معمارى، ارزیابى پروژه هاى معمارى همواره وجوهى احساسى و شخصى از سوى استاد و نقاطى مبهم و سؤال برانگیز براى دانشجو دارد و در مواردى مى توان گفت روند آموزش را دچار اختلال کرده است. هدف این تحقیق نزدیک شدن به سازوکارهاى مناسب براى داورى طراحى دانشجویان براى کنترل و هدایت جریان آموزش است، به طورى که تحقق اهداف آموزشى درس را تسهیل کند. بدین منظور، ابتدا اهمیت مسئله در آموزش معمارى و ضرورت پرداختن به آن بررسى مى شود. سپس، از پژوهش هاى انجام شده در حوزة روان شناسى پرورشى استفاده و به موضوع جایگاه و نقش ارزیابى در آموزش و نیز ابعاد و ویژگى هاى آن، انواع روش ها و ابزارهاى ارزشیابى و چگونگى طرح ارزشیابى پرداخته مى شود. در ادامه، با انتخاب کارگاه « طرح معمارى 1 سعى خواهد شد به اتکاى یافته هاى مطالعاتِ انجام شده، ،شیوه هاى ارزیابى موجود بازنگرى و مدلى براى ارزیابى کارگاه مذکور ارائه شود.
علمی - پژوهشی
امین محمدى؛ سیدمحمدحسین آیت اللهى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 45-56
چکیده
تابش شدید و مستقیم آفتاب بر سطوح خارجى بازشوها و تبادل حرارت ایجادشده، ناشى از تابش در فضاى پشت شیشه با فضاى داخلى، موجب مصرف انرژى بیشتر، براى ایجاد آسایش درون یک فضا، خواهد شد. این در حالى است که، ایجاد سایه بان هاى مؤثر خارجى مى تواند کمک شایانى در جلوگیرى از بوجود آمدن چنین وضعیتى در فضاى داخل کند. در روند طراحى یک سایه بان مؤثر خارجى، ...
بیشتر
تابش شدید و مستقیم آفتاب بر سطوح خارجى بازشوها و تبادل حرارت ایجادشده، ناشى از تابش در فضاى پشت شیشه با فضاى داخلى، موجب مصرف انرژى بیشتر، براى ایجاد آسایش درون یک فضا، خواهد شد. این در حالى است که، ایجاد سایه بان هاى مؤثر خارجى مى تواند کمک شایانى در جلوگیرى از بوجود آمدن چنین وضعیتى در فضاى داخل کند. در روند طراحى یک سایه بان مؤثر خارجى، در اقلیم گرم و مرطوبى همانند بوشهر، که بتوان از آن در محاسبة سایه بان کلیة پنجره هاى واقع در آن جهت و آن محل استفاده کرد، این سؤال مطرح مى شود که، چگونه مى توان سایه بانى طراحى کرد که، با آن هم در فصول گرم سال حداکثر استفاده از سایه مورد نیاز حاصل شود و هم در فصول سرد سال از آفتاب مطبوع و مورد نیاز براى پنجره ها بهره مند شد؟ در مقالة حاضر با استفاده از داده هاى کمى ده ساله و استفاده از روش نقاب سایة الگى، نقاب سایه براى پنجره هاى جنوبى، شرقى، و غربى یک ساختمان در بوشهر و با استفاده از این نقاب سایه ها، سایه بان الگو براى پنجره هاى هر جبهه از ساختمان طراحى شده است که، از این سایه بان هاى الگو مى توان در طراحى کلیة سایه بان هاى واقعى مورد نیاز براى ساختمان ها در بوشهر استفاده کرد. همچنین در این مقاله، کوشش شده صحت روش نقاب سایة الگى و عملکرد سایه بان هاى طراحى شده به این روش، در مدلى سه بعدى و با استفاده از نرم افزار رایانه اى اکوتکت و داده هاى کمّى یک ساعته مربوط به وضعیت تابش در طول یک سال در بوشهر، ارزیابى شود. با استناد به نتایج حاصل از این ارزیابى، در گرم ترین و سردترین ایام سال، عملکرد سایه بان ها و صحت روش نقاب سایة الگى در طراحى را تأیید مى شود.
علمی - پژوهشی
حمید ناصرخاکى؛ پیروز نوریان
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 57-64
چکیده
در این نوشتار با ارائة پیشینه اى کوتاه از پارادایم هاى طراحى پژوهى و معرفى دیدگاه هاى پارادایمى در زمینة فرایندِ طراحى، صورت بندى و تعریفى از طراحى، از نقطه نظرى پراگماتیک، ارائه مى شود. کوشش شده است تا در این صورت بندى، ضمن معین بودن نقش طراح، به طور دقیق روشن شود که یک صورت بندى فرایندى از طراحى، چه داشته هایى براى تئورى و پراتیک (کار ...
بیشتر
در این نوشتار با ارائة پیشینه اى کوتاه از پارادایم هاى طراحى پژوهى و معرفى دیدگاه هاى پارادایمى در زمینة فرایندِ طراحى، صورت بندى و تعریفى از طراحى، از نقطه نظرى پراگماتیک، ارائه مى شود. کوشش شده است تا در این صورت بندى، ضمن معین بودن نقش طراح، به طور دقیق روشن شود که یک صورت بندى فرایندى از طراحى، چه داشته هایى براى تئورى و پراتیک (کار عملى) طراحى دارد. براى صورت بندى طراحى، ابتدا ابعاد اصلى فعالیتِ طراحى معرفى شده اند و سپس با ارائة مدلى از فرایند طراحى، کوشش شده است تا الگوى فراگیرى از پویایى فرایندِ طراحى ارائه شود.
علمی - پژوهشی
لادن اعتضادى؛ بهزاد ملک پور
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 65-86
چکیده
تاریخ « شهر ایرانى » موضوع بسیار مهمى است، بدان دلیل که، شناخت آن باید در راستاى کشف و شناخت چیستى و چگونگى پدیدة شهر و شهرنشینى در تاریخ سرزمینى کهن باشد. اما تحقیق دراین موضوع قدمت چندانى ندارد، نخستین تحقیقاتى که، در نتیجه، مسائلى را در این زمینه مطرح کرده اند، پژوهش هایى هستند که بر اثر اهدافى دیگر شکل گرفت هاند؛ در حدود نیم ...
بیشتر
تاریخ « شهر ایرانى » موضوع بسیار مهمى است، بدان دلیل که، شناخت آن باید در راستاى کشف و شناخت چیستى و چگونگى پدیدة شهر و شهرنشینى در تاریخ سرزمینى کهن باشد. اما تحقیق دراین موضوع قدمت چندانى ندارد، نخستین تحقیقاتى که، در نتیجه، مسائلى را در این زمینه مطرح کرده اند، پژوهش هایى هستند که بر اثر اهدافى دیگر شکل گرفت هاند؛ در حدود نیم قرن پیش تحقیق در جستجوى علل عقب ماندگى ایران منجر به پژوهش ها و نظریه پردازى هایى در موضوع زندگى اجتماعى در ایران و به تبع آن در موضوع شهرنشینى ایران شد. این تحقیقات عمدتاً بر مبناى رو شهاى کلاسیک علمى با محور تحلیل شیوة تولید» شرایط اقتصادى شکل گرفته اند و بعضاً بر مبناى نظریة و تبیین شهر و « زندگى جامعة ایرانى » مارکس به تحلیل « آسیایى شهرنشینى ایرانى پرداخته اند. تحقیقات متأخر هم، که مستقیماً به موضوع شهر در ایران پرداخته و نظری ههایى را در این زمینه مطرح کرده اند نیز، متکى بر بینش و روش علمى حاکم بر تحقیقات پیشین هستند. گذشتگان « زندگى اجتماعى » با توجه به هدف علمِ تاریخ که شناخت است و با این باور که شهر ایرانى یک پدیدة تاریخى است و پیچیدگی هایى دارد که، با رو شهاى تقلیل گراى علمى نمى توان به شناخت و تبیین درست آن نائل شد، به نظر مى رسد که پژوهش در تاریخ شهر ایرانى نیازمند بینش و روشى متفاوت از آن چیزى است که تاکنون اعمال شده است، به بیان دیگر رویکردى لازم است که بتواند پرده از مردمانى که وابسته به تاریخى بسیار کهن بود هاند « زندگى اجتماعى » زوایاى گوناگون برگیرد، یعنى ماهیتى تأویلگرا و پدیدارشناختى، جامع، و کلنگر داشته باشد. امروزه رویکرد ساختارگرا در علم انسانشناسى فرهنگى و نیز دیدگاه سیستمى در تحقیقات شهرى، زمینة علمى مناسب این نوع پژوهش را فراهم کرد هاند. ساختارگرایى خود نامیده است. « انسانشناسى تاریخى » مبحثى در علم تاریخ دارد که استروس آن ر ا علمى که روشهاى تحقیق در تاریخ و اسطوره را به هم نزدیک میکند و راهگشاى تحقیقات تاریخى در جوامعى است که، تاریخ آنها با اساطیر پیوند دارد. مقالة حاضر نشان می دهد که پژوهش در پدیده تاریخى شهر ایرانى، تحقیقى بر است که، به علت مباحث خاص فرهنگى، « شهر ایرانى » محور کشف و فهم معناى حضور همزمان شیو ه هاى مختلف زندگى اجتماعى در سرزمینى با ویژگى هاى اقلیمى پیچیده و متنوع، و قدمت زیاد و پیوند تاریخ و اسطوره در آن، درگیر غوامضى است که فرا رفتن از رویکردهاى علمى کلاسیک و روى آوردن به مباحث علمى متأخر در حوزة انسانشناسى فرهنگى و انسانشناسى تاریخى را ایجاب مى کند
علمی - پژوهشی
سیدحسن تقوائى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 87-106
چکیده
بیش از یک دهه از طرح جدى موضوع و حرف هاى ایران در محافل دانشگاهى « منظر » میگذرد و این واژه، کماکان و به طور فزایند ه، در متون تخصصى فارسى معمارى، برنامه ریزى، طراحى شهرى، و به ویژه معمارى منظر استفاده می شود. در این مدت اگرچه منظر بیشتر به جاى لندسکیپ به کار رفته است، اما به ندرت به معنی شناسى، روا بودن واژه، تطبیق محتوایى واژه ...
بیشتر
بیش از یک دهه از طرح جدى موضوع و حرف هاى ایران در محافل دانشگاهى « منظر » میگذرد و این واژه، کماکان و به طور فزایند ه، در متون تخصصى فارسى معمارى، برنامه ریزى، طراحى شهرى، و به ویژه معمارى منظر استفاده می شود. در این مدت اگرچه منظر بیشتر به جاى لندسکیپ به کار رفته است، اما به ندرت به معنی شناسى، روا بودن واژه، تطبیق محتوایى واژه ها، و نهایتاً بررسى جنبه هاى مفهومى متأثر از زمینه هاى فرهنگى و محیطى واژه ها توجه شده است. ضرورت توجه به این مسئله در حالى است که با وجود دانش ضمنى طراحى محیطى و آموزه هاى باغ ایرانى، یعنى ریشه هاى مهم معمارى در سرزمین ایران، به روشنى با کمبود پژوهشهاى بنیادى و « منظر »تألیف متون فارسى تخصصى در زمینة معمارى منظر نیز مواجهیم.هدف در این مقاله عرضة نتایج تطبیق محتوایى دو واژة « منظر » و « لندسکیپ» و به ویژه مقایسة آن ها از نظر چگونگى سازگارى معنى و مفهوم است. در این مورد، توجه به فعالیت هاى شناخته شدة کنونى، در حوزه هاى تخصصى مطرح شده، بسیار اهمیت دارد. بدین ترتیب، روش کار مبتنى بر معنى شناسى منظر و لندسکیپ در متون تخصصى فارسى و انگلیسى و نیز تحلیل محتوى دیدگاه هاى مطرح شده در این زمینه است. یافته ها نیز در بر دارندة بعضى تعریف ها و جنبه هاى متمایز است و از نظر واژه شناسى، فرهنگ، و تاریخ و نیز چگونگى تعامل انسان محیط اهمیت دارند. بنا بر این، با توجه به شرایط موجود آموزشى پژوهشى و فعالیت هاى حرفه اى که با موضوع معمارى منظر و نیز طراحى منظر در ایران انجام مى شود، نتایج این مطالعة تطبیقى مى تواند به انجام پژوهش هاى آتى مرتبط با موضوع به ویژه در زمینة تاریخ و مبانى نظرى معمارى منظر کمک کند
علمی - پژوهشی
کامران ذکاوت
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 107-122
چکیده
شهرها همانند یک سیستم منسجم و یکپارچه وحدت و انتظام درونى دارند. این انسجام و اتصال همواره موجب برقرارى جریان فعالیت و فعل و انفعالات درونى سیستم مى شود.لیکن چیدمان عناصر و فضاهاى عمومى در قالب یک الگوى فضایى منسجم ضمن معنى بخشى به ادراک آن، عامل ایجاد حیات شهرى و جریان زندگى درون سیستم است. این بعد از انسجام فضایى شهر، متفاوت از بعد ...
بیشتر
شهرها همانند یک سیستم منسجم و یکپارچه وحدت و انتظام درونى دارند. این انسجام و اتصال همواره موجب برقرارى جریان فعالیت و فعل و انفعالات درونى سیستم مى شود.لیکن چیدمان عناصر و فضاهاى عمومى در قالب یک الگوى فضایى منسجم ضمن معنى بخشى به ادراک آن، عامل ایجاد حیات شهرى و جریان زندگى درون سیستم است. این بعد از انسجام فضایى شهر، متفاوت از بعد عملکردى و اقتصادى آن، بعد ماهوى از نظم فضایى را تشکیل مى دهد که در ذهن شهروندان نقش بسته و الگوى فضایى را معنى مى بخشد.اما خارج از مراودات بازار کار و مصرف، عملکرد الگوى فضایى شهر ابعاد کیفى و ماهوى دارد، که حضور زندگى و حیات شهرى را در درون این سیستم تضمین مى کند. این الگوى فضایى کلیت استخوان بندى آن براى شهروندان قابل ادراک است و هویتى ویژه را معنى مى بخشد.مهم ترین بخش از نظام تصمیم سازى در خصوص طراحى شهرى،دستیابى به سیاست هاى استراتژیک در زمینة چیدمان فضایى شهر است.در این مقاله سازمان فضایى یکى از ابعاد ماهوى کیفیت محیط و همچنین تکنیک و ابزارى در مقیاس کلان و استراتژیک براى سازمان بخشى به الگوى فضایى شهر است. مقاله شامل سه بخش اصلى است؛ بخش نخست، معرفى است که طى آن ابتدا به مفهوم چیدمان مکان هاى شهرى از منظر « فضایى محتواى سازمان » سالینگاروس و هیلیر پرداخته مى شود و در ادامه اهمیت و جایگاه محور مجهز در چیدمان فضا و پیکربندى عناصر استخوان بندى فضایى شهر مطرح گردیده است و نهایتاً دیدگاه هاى بیل اریکسون درخصوص آرماتور شهرى و اهمیت این پدیده در نظم دهى به استخوان بندى فضایى مطرح شده است. بخش دوم، معرفى « عناصر سازمان فضایى » است، آن گونه که، لینچ، اریکسون، و بیکن مطرح مى کنند و طى یک جمع بندى از بین عناصر مؤثر در شکل دهى، به پدیدة سازمان فضایى شهر پرداخته شده است. سازمان دهى یک روش مدیریت و راهبرى، الگوى فضایى شهر و در قالب یک فرایند تدریجى و ادوارى، مهم ترین ابزار دست طراحى شهرى در بخش سوم بیان شده است.
علمی - پژوهشی
على پیمانى؛ مارال ذوالقدر
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 123-146
چکیده
امروزه یکى از عمده ترین مشکلات در شهرها ناشى از آن است که، تجربة حاصل از حضور افراد در فضاهاى معمارى و شهرى، سازگارى و هماهنگى مناسب با ساختارهاى اجتماعى حاکم بر جوامع مرتبط را ندارد. حال پرسش اساسى اینجا است که چه مجموعه دلایلى باعث مى شود ساختار فضایى سیستم هاى پیچیدة شهرى جواب گوى نیازها و مطالبات افراد آن جامعه نباشد. به منظور بازشناسى ...
بیشتر
امروزه یکى از عمده ترین مشکلات در شهرها ناشى از آن است که، تجربة حاصل از حضور افراد در فضاهاى معمارى و شهرى، سازگارى و هماهنگى مناسب با ساختارهاى اجتماعى حاکم بر جوامع مرتبط را ندارد. حال پرسش اساسى اینجا است که چه مجموعه دلایلى باعث مى شود ساختار فضایى سیستم هاى پیچیدة شهرى جواب گوى نیازها و مطالبات افراد آن جامعه نباشد. به منظور بازشناسى این پرسش مى بایستى روابط میان « ساختار فضایى » و « ساختار اجتماعى » سیستم هاى شهرى بررسى شود.نظریة « چیدمان فضا »، منظرى جدید براى مبحث ریخت شناسى فضاهاى معمارى و شهرى پیش روى معماران و طراحان شهرى گشوده است. « چیدمان فضا » مدلى از تحلیل شهر مى دهد که طراحان و تصمیم گیران را در فرایند طراحى قادر مى کند، قبل از دادن راه حل نهایى و اجراى طرح، پیامد اقدامات خود را، بر روى رفتارهاى احتمالى در فضاهاى شهرى پیشنهادى، مشاهده کنند. روش چیدمان فضا ابزارى است براى طراح که او در فرایند طراحى شهرى به طور « تعاملى »از آن استفاده مى کند. پدیدآورندگان این نظریه نگاهى اجتماعى به آثار هنرى در کل، و فضاهاى معمارى و شهرى به طور خاص، دارند. پژوهشگر به منظور پاسخ به پرسش مذکور، علاوه بر بازشناسى مفاهیم و پایه هاى نظرى جنبش چیدمان فضا، با انتخاب نمونة مطالعاتى تهران در مقیاس کلان شهر و منطقة 19 شهردارى تهران در مقیاس منطقة شهرى، سعى در معرفى چگونگى به کار گیرى این روش و بررسى کاربردها و سودمندى هاى آن در فرایند تهیه طرح هاى توسعة شهرى دارد. بدین منظور، تحلیل «هم پیوندى کلى» مورفولوژى شهرى کلان شهر تهران و منطقة 19 شهردارى به کمک استفاده از« نقشة محورى» صورت پذیرفته است. هدف از کاربرد این روش، تشخیص و مطالعة مجموعه اى از هم پیوند ترین فضاهاى شهر تهران (هستة هم پیوندى) است. به عبارت دیگر به کمک روش استخوان بندى» چیدمان فضا مى توان هم پیوند ترین فضاهاى شهر تهران را ودل «استخوان بندی فضایی شهر» کرد. در این راه از امکانات و محدودیت هاى قابل توجهى در استفادة هر چه بیشتر از این روش سخن گفته شده است. با تأمین شرایط و امکانات مناسب مى توان از این روش در پیشبرد اهداف طرح هاى شهرسازى و معمارى استفاده کرد.
علمی - پژوهشی
سمیه فدایی نژاد؛ جلیل حبیب اللهیان
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 147-158
چکیده
بافتهاى فرسودة شهرى به دلیل نارسایی های کالبدى، کمبود خدمات و زیرساختهاى شهرى مناسب از یک سو، و شرایط نامطلوب زیست محیطى، مسائل اجتماعى فرهنگى و اقتصادى از دیگر سوى، به شدت نیازمند اقدامات همه جانبه براى توسعه و به بیان هستند. علیرغم مواد برنامه هاى سوم و « بهسازى و بازآفرینى » بهتر چهارم توسعة کشور و تسهیلات پیشبینى شده در تبصرة ...
بیشتر
بافتهاى فرسودة شهرى به دلیل نارسایی های کالبدى، کمبود خدمات و زیرساختهاى شهرى مناسب از یک سو، و شرایط نامطلوب زیست محیطى، مسائل اجتماعى فرهنگى و اقتصادى از دیگر سوى، به شدت نیازمند اقدامات همه جانبه براى توسعه و به بیان هستند. علیرغم مواد برنامه هاى سوم و « بهسازى و بازآفرینى » بهتر چهارم توسعة کشور و تسهیلات پیشبینى شده در تبصرة شش قانون بودجه، که نشان دهندة توجه دولت به موضوع بهسازى، نوسازى، و بازسازى بافتهاى فرسودة شهرى است، هنوز اقدامات جامع و قابل قبولى به لحاظ مقیاس و عملکرد، که بتوان آن را یک الگو دانست، انجام نشده است. از آنجایى که مسائل بافتهاى شهرى ما در ابعاد اقتصادى، اجتماعى فرهنگى وکالبدى، با ویژگیهاى بافتهاى مشابه در سایر کشورها متفاوت است، نمیتوان اقدامات و راه حلهاى آنها را عیناً تکرار کرد. راهکارها براى هرگونه اقدام در بافتها، باید همه جانبه، بومى شده، و در عین حال متنوع و بر مبناى استراتژ یهاى روشن مدیریتى باشند. با توجه به موارد ذکر شده، ضرورت تدوین یک سند ملى به منظور اقدام متفق و متحد نهادهاى مسئول به منظور بهسازى و بازآفرینى بافتهاى فرسوده و پیشگیرى از توسعة روزافزون این بافتها، بیش از پیش دیده مى شود، در مقالة حاضر ضمن بررسى نتایج و نواقص حاصل از اقدامات بهسازى و بازآفرینى بافتهاى فرسوده در ایران، ضرورت استقرار مدیریت ویژه را در سه سطح؛ مدیریتهاى کلان (سازما نهاى متولى)، مجریان طرح (مدیریتهاى ستاد هدایتى) و مدیریتهاى ویژة اجرایى- عملیاتى (توسعه گرها)، به منظور اقدام در بافتهاى فرسوده مطرح مى شود و در این باره چند اقدام اصلى، که باید به صورت توامان براى سهولت دستیابى کشور به یک «سند ملی» در امرچگونگی مواجهه و اقدام در بافتهای فرسوده شهری» انجام گیرد، تشریح میشود.
علمی - پژوهشی
محمد آئینى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 159-174
چکیده
بخش عمده اى از سطح شهرهاى کشور ما، با پدیدة فرسودگى و ناکارآمدى مواجه است. در این محدوده ها سرمایه هاى انسانى، مالى، اقتصادى، اجتماعى، و فرهنگى کشور در معرض خطر ناشى از حوادث غیر مترقبه و کژکارکردى هاست و به شدت نیازمند بهسازى، بازآفرینى، و سامان دهى است. توسعة درون زاى شهرى، موضوعى پیچیده، چندوجهى و میان بخشى و حتى فرابخشى و با ابعاد ...
بیشتر
بخش عمده اى از سطح شهرهاى کشور ما، با پدیدة فرسودگى و ناکارآمدى مواجه است. در این محدوده ها سرمایه هاى انسانى، مالى، اقتصادى، اجتماعى، و فرهنگى کشور در معرض خطر ناشى از حوادث غیر مترقبه و کژکارکردى هاست و به شدت نیازمند بهسازى، بازآفرینى، و سامان دهى است. توسعة درون زاى شهرى، موضوعى پیچیده، چندوجهى و میان بخشى و حتى فرابخشى و با ابعاد کالبدى و غیرکالبدى نظیر ابعاد اقتصادى، مالى، مدیریتى، و حتى اجتماعى و فرهنگى است. برخلاف انتظار اولیه، ابعاد غیر کالبدى با اینکه در اولویت نبوده و کمتر به آن توجه شده، ابعاد کالبدى را تحت الشعاع خود قرار مى دهد. در این مقاله به دنبال تبیین نقش و اهمیت توجه به ابعاد غیرکالبدى موضوع، به طرح مباحثى قابل اعتنا در موضوعات اقتصادى، مدیریت مالى، سرمایه گذارى، و تأمین مالى و مدیریت عمومى برنامة بهسازى و نوسازى بافت هاى فرسوده پرداخته و شاخص هایى را براى شناخت ظرفیت هاى بالقوة اقتصادى و مدیریتى موضوع بیان شده است.در بخش اقتصادى، ضمن بررسى اسناد و مدارک در حوزة مبانى و تئورى هاى موجود، چند نمونة موردى به استناد مستندات و تجربه در ایران مد نظر واقع شده و در بخش مدیریت مالى، ضمن معرفى صنعت ریت (شرکت هاى سرمایه گذارى زمین و مستغلات آمریکا)، چندین روش نو براى تأمین مالى طرح هاى توسعة درونى شهرها مطرح شده است. در بخش آخر، بر ابعاد مدیریتى تحقق نهضت توسعة درون زاى شهرى و ضرورت تعریف حلقه و عنصر تسهیلگر در چرخة بهسازى و نوسازى تأکید شده است. در نتایج حاصل از این پژوهش، ضمن عرضة نگاهى نو به موضوعات غیر کالبدى بهسازى و نوسازى بافت هاى فرسودة شهرى، ضرورت توجه هر بیشتر برنام هریزان و مدیران شهرى به ابعاد غیرکالبدى براى پیش گیرى از فرسودگى ها و تسهیل روند توسعة درونى شهرها، روشن شده است.
علمی - پژوهشی
ژیلا سجادى؛ رحمت الله منشى زاده؛ بهزاد حبیبى
دوره 21، شماره 3 ، بهمن 1390، صفحه 175-190
چکیده
رشد سریع جمعیت شهر تهران به دنبال تحولات اقتصادى، اجتماعى، و سیاسى شور از دهة 1340 به بعد، اشباع فضایى محدودة قانونى این شهر را تسریع کرد. نتیجتاً و با افزایش سریع قیمت زمین در این محدوده، اقشار ک مدرآمد شهرى، مهاجرین، و بسیارى از فعالیتها به حاشیة شهر رانده شد. بنا بر این در ضمن ادامة توسعه افقى شهر، جزایرى از تجمع جمعیت و فعالیت در نقاط ...
بیشتر
رشد سریع جمعیت شهر تهران به دنبال تحولات اقتصادى، اجتماعى، و سیاسى شور از دهة 1340 به بعد، اشباع فضایى محدودة قانونى این شهر را تسریع کرد. نتیجتاً و با افزایش سریع قیمت زمین در این محدوده، اقشار ک مدرآمد شهرى، مهاجرین، و بسیارى از فعالیتها به حاشیة شهر رانده شد. بنا بر این در ضمن ادامة توسعه افقى شهر، جزایرى از تجمع جمعیت و فعالیت در نقاط حاشیة شهر پدید آمد که وجه ممیزة آنها نسبت به نقاط درونى محدودة قانونى، ارزانى قیمت زمین و ساخ توساز بدون ضابطه و خودرو بود. ارزانى قیمت زمین و فقدان نظارت بر ساخ توسازها، از عوامل جاذب مناطق حاشیة تهران براى استقرار بیشتر کارگا هها، انبارها، و فعالی تهاى صنعتى و اسکان اقشار ک مدرآمد و آسی بپذیر اجتماعى بودند. این عوامل پای هگذار شک لگیرى و تبدیل مناطقى چون منطقة هفده تهران به مناطق پرتراکم و معض لدار شهرى از نظر اجتماع ى فضایى (نقاط مسئل هدار شهرى) بوده است. این در حالى است که ساما ندهى فضایى و پایدارى اجتماعى در مناطق شهرى کشور بیش از هر وقت، ضرورت دارد.مستقر شدن اقشار کم درآمد شهرى و مهاجرینى که به تبع وضعیت اجتماعى اقتصادى خود، چاره اى جز اسکان در نقاط حاشیة شهر چون ناحیة مذکور نداشتند، سبب ساخت وسازهاى بدون ضابطه شد و فرسودگى آنها به دنبال تداوم فقر و ناتوانى ساکنین در بهسازى و نوسازى این مساکن و نبود تسهیلات و کمک هاى ویژه براى این منظور، زمینة مناسبى در افزایش مسائل اجتماعى را در آنها فراهم کرده است. این تحقیق با شناخت از علل فرسودگى و پیامدهاى اجتماعى فضایى ناشى از آن، با تأکید بر سیاست فقرزدایى و توانمندسازى و مشارکت براى بهبود وضعیت کالبدى فضایى محدودة تحت مطالعه پیشنهاداتى را مطرح کرده است.
