علمی - پژوهشی
کامبیز حاجی قاسمی
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 7-18
چکیده
در سخن گفتن از «معماری اسلامی ایران »، باور متعلق این معماری را به اسلام و ایران دربطن خود دارد. در این مقاله کوشش میشود مفاهیم معماری وابسته به ایران و معماری متصف به اسلام روشن شود و در عین حال پاسخی برای این سؤال مهم یافت شود که راه فهم این معماری از کجا میگذرد؟ و آیا با مطالعه در آنچه این معماری از اسلام و ایران گرفته است ، می ...
بیشتر
در سخن گفتن از «معماری اسلامی ایران »، باور متعلق این معماری را به اسلام و ایران دربطن خود دارد. در این مقاله کوشش میشود مفاهیم معماری وابسته به ایران و معماری متصف به اسلام روشن شود و در عین حال پاسخی برای این سؤال مهم یافت شود که راه فهم این معماری از کجا میگذرد؟ و آیا با مطالعه در آنچه این معماری از اسلام و ایران گرفته است ، می توان به درک غایی از آن رسید؟به این ترتیب در ابتدا از اهمیت این دورۀ تاریخی معماری و لزوم مطالعه روی آن در شرایط فعلی گفته و از چگونگی نزدیک شدن به آن سؤال می شود. در ادامه، برای روش نتر شدن موضوع، معنای سه مقولۀ «معماری و تاریخ معماری »، « اسلام و معماری اسلامی»، و «ایران و معماری ایرانی» و پاسخ سؤال چگونگی فهم این معماری در آنها دنبال و آنگاه برای یافتن پاسخ، به شروط لازم شناخت معماری اشاره و نحوۀ نزدیک شدن به «واقعۀ اصلی معماری» ، در هر معماری، مداقه می شود. سپس به معماری و بستر فرهنگی آن و اینکه شناخت بستر فرهنگی در درک غایی یک معماری چه نقشی دارد پرداخته ودر آخر مطالب جمع بندی میشود.
علمی - پژوهشی
مصطفی پورعلی
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 19-30
چکیده
این نوشتار برآمده از پژوهشی دربارۀ ارتباط میان معماری و پدیدارشناسی است، یعنی همان مکتبی که تأثیر آن بر جریانات هنری امروز، به ویژه معماری پسامدرن، آشکار است. می دانیم که یکی از تأثیرات این مکتب فلسفی در حوزۀ مبانی نظری معماری، باز شدن باب مباحثی در پدیدارشناسی مکان، جایگاه بستر و زمینۀ اثر در طراحی معماری، و همچنین اهمیت یافتن مباحث ...
بیشتر
این نوشتار برآمده از پژوهشی دربارۀ ارتباط میان معماری و پدیدارشناسی است، یعنی همان مکتبی که تأثیر آن بر جریانات هنری امروز، به ویژه معماری پسامدرن، آشکار است. می دانیم که یکی از تأثیرات این مکتب فلسفی در حوزۀ مبانی نظری معماری، باز شدن باب مباحثی در پدیدارشناسی مکان، جایگاه بستر و زمینۀ اثر در طراحی معماری، و همچنین اهمیت یافتن مباحث پدیدارشناسی ذهن و تأثیر آن در نقد آثارِ معماری است. تعلیق پیش فرض های فرهنگی، اجتماعی، عقیدتی، و بیش از همه تأثیرات علم جدید، هدفی است که پدیدارشناسان با دستیابی بدان در جست و جوی تجربه ای بلاواسطه از جهان پیرامونی اند. این تعلیق، که هوسرل از آن به «اپوخه » یاد کرده است، نظر به تفاوت آرای پدیدارشناسان، الزاماً نتایج مشابهی در بر نداشته است. این جدایی در نتیجه و روش را می توان آشکارادر نظرات هوسرل و هایدگر مشاهده کرد. در این پژوهش نیز هدف جست وجوی رگه هایی از تفاوت در رویکردهای اشاره شده در برخوردهای پدیدارشناسانه به معماری است.بدین منظور، در این نوشتار به شرح ارتباط پدیدارشناسی و معماری پرداخته ایم و با تفکیک پدیدارشناسی متأثر از هوسرل و پدیدارشناسی متأثر از هایدگر به تفاوت در رویکردهای پدیدارشناسی به معماری اشاره کرده ایم. در پایان نیز با بازشناسی عنصر شهری « میدان» به تشریح بیشتر موضوع پرداخته ایم. نتیجۀ مطالعه نشان میدهد که رویکرد پدیدارشناسانه به معماری از منظر های دگر اشاره و تأکیدی صرف است بر آن جا بودگی «کارِ معماری » در کنار چیزهای پیرامونی، در حالی که آغاز شناخت پدیداری چون معماری در پدیدارشناسی از منظر هوسرل به ناب آگاهی و تصورات ذهنی از «اثرِ معماری » ختم میشود.
علمی - پژوهشی
فرهاد شریعت راد
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 31-48
چکیده
تقریباً هم شمار با تعداد طراحان، تعریف فرایند طراحی و روش حل مسئله هست؛ ذکر این رو شها و تجربه های مختلف طراحی از آن حیث که هم قدم هایی در راه رشد طراح و هم مایۀ نقد روش شناسان است اهمیت دارد. به همین سبب ساختار اصلی این نوشتار بر پایۀگزارش یک فرایند طراحی و بازنگری نقادانۀ آن، شکل گرفته است، به این صورت که به دنبال مسئلۀ اصلی مقاله دربارۀ ...
بیشتر
تقریباً هم شمار با تعداد طراحان، تعریف فرایند طراحی و روش حل مسئله هست؛ ذکر این رو شها و تجربه های مختلف طراحی از آن حیث که هم قدم هایی در راه رشد طراح و هم مایۀ نقد روش شناسان است اهمیت دارد. به همین سبب ساختار اصلی این نوشتار بر پایۀگزارش یک فرایند طراحی و بازنگری نقادانۀ آن، شکل گرفته است، به این صورت که به دنبال مسئلۀ اصلی مقاله دربارۀ چگونگی بهره مندی از موسیقی در روند طراحی معماری، یک تجربۀ طراحی با موضوع «واحد همسایگی » نقل خواهد شد، که در فرایند آن استفاده از موسیقی نقش به سزایی دارد. سپس این فرایند طراحی، بااستفاده از تجربیات شخصی، و به مدد نظرات اندیشمندان موسیقی، و رو ش شناسان مقولۀ طراحی، از دیدگاهی نقادانه بازنگری خواهد شدو در پایان نتیجه گیری و راهکارهایی برای بهبود این فرایند طراحی، مطرح خواهد شد.
علمی - پژوهشی
ناهید صادقی پی
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 49-60
چکیده
این روزها به دنبال گرایشهای گوناگون پدید آمده در حفظ محیط زیست و ابراز علاقه مندی به معماری پایدار و سبز، به بام ساختمان توجه خاصی شده است. ایده هایی چون بام سبز، بام حیات، با غ بام،و ... نشانگر برخی از رویکردهایی است که در این زمینه به بام ابراز میشود.در معماری سنتی ما نیز حیاطهای مرکزی و بام دو فضای باز مهم و کارا در ساختمان هستند و مردم ...
بیشتر
این روزها به دنبال گرایشهای گوناگون پدید آمده در حفظ محیط زیست و ابراز علاقه مندی به معماری پایدار و سبز، به بام ساختمان توجه خاصی شده است. ایده هایی چون بام سبز، بام حیات، با غ بام،و ... نشانگر برخی از رویکردهایی است که در این زمینه به بام ابراز میشود.در معماری سنتی ما نیز حیاطهای مرکزی و بام دو فضای باز مهم و کارا در ساختمان هستند و مردم از آنها بهره می بردند. متأسفانه امروزه دیگر نه از آن حیاط های سبز و حوض آب و زندگی پیرامون آنها خبری است، و نه از بام های کاهگلی که شبها بر روی آن می خوابیدند و با تماشای ستارگان به خواب می رفتند. بامهایی که علاوه بر خوابیدن، محلی برای خشک کردن لباس و میوه و سبزی و غیره بود. بام هایی که یکی از فضاهای زنده خانه به حساب آمده و کارکردهای خاص خود را داشت. در جهت برقراری رابط های سازنده بین دو مورد فوق (گرایش های پدید آمده در مورد بام های سبز، و وجود پیشینه ای خوب و ارزشمند در زمینۀ طراحی بام در معماری سنتی مان) شایسته است که به طراحی بام توجهی دوباره مبذول شود و برای زنده کردن این بخش مهم ساختمان و سوق دادن آن به سمت عنصری مطلوب و خوشایند در بنا اقدام کرد. در مقالۀ حاضر سعی شده که به این موضوع توجه شود. برای این منظور در بخش اول که بعد از مقدمه ای کوتاه خواهد آمد، به ذکر برخی از پیامدهای مثبت زنده شدن بام اشاره و در بخش دوم به توضیحاتی پیرامون عوامل مؤثر در طراحی بام و نکات قابل تأمل در طرح آن پرداخته میشود
علمی - پژوهشی
ناصر نوروززاده چگینی؛ لیلا فاضل
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 61-78
چکیده
زندگی اجتماعی انسان در هر عصر کلیات پیچیده و درهم تنید ه ای است که وجوه مختلف ساختاری آن همزمان و در ارتباط با کیدیگر معنا می‌یابد. با تشکیل سلسلۀ ساسانی در 224 میلادی و ایجاد تحولی عظیم، حرکتی شگرف در تمام ابعاد جامعه رخ داد و تجارت از ارکان مهم پاسخگویی به نیازهای آن جامعۀ مولد و پویا گشت. در این زمان ایران پل تجاری شرق و غرب شد وکشمکش ...
بیشتر
زندگی اجتماعی انسان در هر عصر کلیات پیچیده و درهم تنید ه ای است که وجوه مختلف ساختاری آن همزمان و در ارتباط با کیدیگر معنا می‌یابد. با تشکیل سلسلۀ ساسانی در 224 میلادی و ایجاد تحولی عظیم، حرکتی شگرف در تمام ابعاد جامعه رخ داد و تجارت از ارکان مهم پاسخگویی به نیازهای آن جامعۀ مولد و پویا گشت. در این زمان ایران پل تجاری شرق و غرب شد وکشمکش های نظامی بسیاری که برای کسب موقعیت برتر اقتصادی میان ملت ها رخ داد، بخش مهمی از تاریخ آن زمان را رقم زد. پیرو این حرکت و بر پایۀ اعتقادات دینی، شهرهای بسیاری به دست فرمانروایان این سلسله پایه ریزی شد که هر یک به عنوان قلبی تپنده،حیاتش را مدیون را ههایی بود که به آن وارد و یا از آن خارج میشد.در این میان فارس به سبب آنکه زادگاه و کانون دینی این سلسله بود، و نیز به سبب داشتن ارتباط با دریا و غنای طبیعی، از سهمی ویژه در این باره برخوردار شد و شاه راه هایی چند در آن شکل گرفت 3. مطالعۀ هر بخش از این شاهراه ها می تواند به روشن شدن بخشی از زوایای ناشناخته این فرهنگ بینجامد
علمی - پژوهشی
محمدصادق میرزاابوالقاسمی
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 79-88
چکیده
بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگۀ باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبۀ مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان » مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان » حاکی از اهمیت این مکان ...
بیشتر
بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگۀ باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبۀ مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان » مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان » حاکی از اهمیت این مکان در آن دوره است. با توجه به تاریخ یکی از این کتیبه ها و تاریخ درگاه غربی، بنای مسجد را در رمضان سال ۶۱۲ ق آغاز کرده اند و مدت ساخت آن نزدیک به یک دهه بوده است. محراب این مسجد را بر دیوار جنوبی اتاقک آرامگاه تراشیدهاند. در پا کسازی محوطۀ اطراف آرامگاه کورش سنگها و ستون های مسجد برچیده میشود. تعدادی از سنگ قبرهای مکشوفه از این مکان، اکنون در موزۀ تخت جمشید و موزۀ سنگ شیراز )هفت تنان) است. قدیمی ترین این سنگ ها از قرن سوم و چهارم باز مانده است. پاسارگاد مزار خانوادگی اتابکان نیز بود. کاروانسرای پاسارگاد نیز در سمت شمالی آرامگاه کورش ساخته شده است. دو قطعه از کتیبه های این بنا به دست آمده که بر یکی لقب شاهشجاع «السلطان المطاع ابوالفوارس » دیده می شود. در دورۀ اسلامی نقش مذهبی و تقدس بسیاری از بناهای پیشین چون پرستشگاه ها و آرامگاهها حفظ شده و برخی به سبب فراموشی یا صیانت از هجوم بیگانگان تغییر نام یافت. چندی از این بناها را به سلیمان نبی(ع) منسوب کرده اند و به «ملک سلیمان » یا «تخت سلیمان » همچنان مشهور است. جلگۀ باستانی پاسارگاد نمونه ای از این دست است. این جلگه در شمال غربی فارس و دردامنۀ رشته کو ههای زاگرس گسترده است. آرامگاه کورش، مهمترین بنای جلگه، را در دوران اسلامی «قبر مادر سلیمان » نامیده اند و جلگۀ پاسارگاد نیز به «مشهد سلیمان» ،« مشهد مرغاب » و «مشهد ام النبی » خوانده شده است.
علمی - پژوهشی
مجتبی حسینعلی پور؛ ناصر شهسواری؛ فرزانه منتظری
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 89-98
چکیده
یکی از رو یکردهای مدیریت پروژه، مدیریت منابع انسانی است. از مهم ترین وظایف این مدیریت ایجاد تیم پروژه و بررسی روند تکامل آن است. مبحث مدیریت پروژه و رویکردهای آن در ایران، در سالهای اخیر بسیار در سازمان ها مطرح شده است و در این بین مدیریت منابع انسانی یکی از ارکان مهم در دستیابی به موفقیت پروژه ها و سازمان هاست. امروزه به چگونگی تشیکل ...
بیشتر
یکی از رو یکردهای مدیریت پروژه، مدیریت منابع انسانی است. از مهم ترین وظایف این مدیریت ایجاد تیم پروژه و بررسی روند تکامل آن است. مبحث مدیریت پروژه و رویکردهای آن در ایران، در سالهای اخیر بسیار در سازمان ها مطرح شده است و در این بین مدیریت منابع انسانی یکی از ارکان مهم در دستیابی به موفقیت پروژه ها و سازمان هاست. امروزه به چگونگی تشیکل تیم در پروژ ه ها بسیار توجه میشود. تیم از مجموعه ای از افراد با هدف مشترک تشکیل میشود که پس از شکل گیری یک پروژه بر اساس تخصص های مختلف گرد هم می آیند و هر یک انجام قسمتی از پروژه را عهده دار و پس از تکمیل آن نیز افراد از تیم جدا میشوند. به این منظور هدف این مقاله بررسی مفاهیم و روند شکل گیری تیم، شناخت تیم در مرحلۀ ساخت بنای بلند، و بررسی مشکلات و موانع ایجاد تیم ساخت در این نوع پروژه ها است
علمی - پژوهشی
کورش گلکار
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 99-134
چکیده
تاکنون آثار مهمی پیرامون فرایند طراحی شهری و انواع آن انتشار یافته است با این حال، به نظر می رسد که جنبه های تشابه و تفاوت گونه های متنوع آن هنوز به طور کافی بررسی نشده و مدلی از گونه بندی فرایندها که تبیین کنندۀ ابعاد تشابه و تفاوت و مفروضات نظری آنها باشد مطرح نگردیده است. هدف این مطالعه جستجوی پاسخ برای سه پرسش است: 1.آیا برای طراحی ...
بیشتر
تاکنون آثار مهمی پیرامون فرایند طراحی شهری و انواع آن انتشار یافته است با این حال، به نظر می رسد که جنبه های تشابه و تفاوت گونه های متنوع آن هنوز به طور کافی بررسی نشده و مدلی از گونه بندی فرایندها که تبیین کنندۀ ابعاد تشابه و تفاوت و مفروضات نظری آنها باشد مطرح نگردیده است. هدف این مطالعه جستجوی پاسخ برای سه پرسش است: 1.آیا برای طراحی شهری فرایندی یگانه و منحصر به فرد هست و یافرایندهای چندگانه و گوناگون؟ 2.تفاو ت و تشابه گونه های متفاوت فرایند طراحی شهری چیست و چگونه می توان آنها را در قالب یک مدل گونه بندی مطرح کرد؟ 3.برمبنای تشابه فرایندهای گوناگون آیا میتوان الگوی واحدی از فرایند طراحی شهری مطرح کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ها، در تحقیق حاضر از روش «مرور فرا تحلیلی » منابع موجود استفاده شده است. این مطالعه به تحلیل شش گونۀ اصلی از فرایند طراحی شهری میپردازد: 1.فرایند دکارتی استقرایی؛ 2.فرایندفرضیۀ آزما قیاسی؛ .فرایندمسئله گشا تصمیم ساز؛ 4.فرایند خلاقانه؛ 5.فرایند جامع عقلایی؛ 6. فرایند رهبری؛ 7. فرایند ارتباطی طراحی شهری. یافته های مطالعۀ حاضر نشان میدهد که چنانچه مراد از فرایند طراحی شهری، فرایندهای هنجاری (فرایند بدان گونه که باید باشد) است، با تعداد قابل توجهی از گونه های فرایند روبرو هستیم، ولی چنانچه منظور از فرایند طراحی شهری،فرایند واقعی (فرایند بدان گونه که هست) باشد، با یک نسخۀ واحد از آن مواجه هستیم. همچنین، این مطالعه نشان میدهد که جنبه های تشابه و تفاو ت فرایندها شامل جنبه های ریخت شناختی، اصطلاح شناختی، نظم و ترتیب مراحل، بنیان های معرفت شناختی، نسبت آنها با مفهوم عقلانیت، نسبت آنها با مفهوم بهینه یابی،و نسبت آنها با دو مفهوم اساسی حقیقت و قدرت میشود. تحقیق حاضر نشان می دهد که جنبه های متعدد تشابه و تفاوت را می توان، با بهره گیری از طبقه بندی کنش های اجتماعی پیشنهادی هابرماس، نظریۀ منطق اکتشافات علمی پوپر ونظریۀ قدرت/ دانش فوکو، به دو «بعد » اصلی تقلیل داد. چنانچه «فرایند طراحی شهری به مثابه نوعی ازکنش اجتماعی، که در قالب فضایی کالبدی اندیشیده و اعمال میشود » تلقی گردد، آنگاه دو بعد اصلی در گونه شناسی فرایندها خواهند بود: 1. بعد «ماهیت کنش اجتماعی » ( طیفی میان دو قطب کنش ارتباطی و کنش راهبردی) و 2. بعد «ماهیت منطق اکتشافی » (طیفی میان دو قطب منطق استقرایی یا تجزیه ترکیبی و منطق قیاسی یا حدس و ابطالی). نهایتاً این تحقیق نشان می دهد که برای فرایند طراحی شهری واقعاً موجود، الگوی واحدی هست که در آن طراحی شهری به مثابه یک کنش راهبردی و گفتمانی، که در آن دانش و قدرت انفکاک ناپذیر هستند، مطرح است. چنین فرایندی را میتوان برپایۀ مفهوم فوکویی «قدرت/ دانش » تبیین کرد و گام های تشکیل دهندۀ آن را معرفی کرد.
علمی - پژوهشی
فرخ مشیری
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 135-154
چکیده
مشارکت عمومی به مفهوم نقش داشتن عموم مردم در تصمیم گیری سیاسی است، به ویژه در آن دسته از سیاس تها که به طور مستقیم بر آنان اثر خواهد گذارد؛ از این رو، فرایند صاحب نقش کردن مردم، دارای معارض در گرایشهای مرکزگرا و مرکززدا در حکومت محلی است. تجربه نشان داده است که مردم می توانند در سطح های فراتر از محله و شهر خود نیز مشارکت مؤثری در تصمیم ...
بیشتر
مشارکت عمومی به مفهوم نقش داشتن عموم مردم در تصمیم گیری سیاسی است، به ویژه در آن دسته از سیاس تها که به طور مستقیم بر آنان اثر خواهد گذارد؛ از این رو، فرایند صاحب نقش کردن مردم، دارای معارض در گرایشهای مرکزگرا و مرکززدا در حکومت محلی است. تجربه نشان داده است که مردم می توانند در سطح های فراتر از محله و شهر خود نیز مشارکت مؤثری در تصمیم سازیها داشته باشند. این مقاله اولاً به بیان همه جانبۀ چیستی مشارکت وشرایط برپایی نظام تصمیم گیری مبتنی بر مشارکت، شامل مفهوم، طبقه بندی و چالش های مشارکت در منابع نظری مرتبط با کشورهای توسعه یافتۀ غربی می پردازد؛ ثانیاً، با تحلیل طبقه بندی های گوناگون مشارکت، نتیجه می گیرد که هرشکل از حکومت یا هرالگوی اقتصاد سیاسی دارای منظوری مشخص از مشارکت است و تنها از درجه ای از مشارکت که برآمده از آموزه های آن شکل و الگو است، حمایت می کند؛ ثالثاً، برای آشنایی با الگویی کامل از فرایند مشارکت مردمی، به خصوص در سطح منطقه ای، تجربۀ مدیریت مبتنی بر مشارکت در برنامه ریزی منطقه ای را در دانمارک در دهۀ 1970 ، که در دهه های بعد بررسی و نقد قرار شده است، معرفی میکند. این فرایند شامل مراحل برنامه ریزی و نقش مشارکت مردم در هر مرحله، روش های جلب مشارکت توسط شوراها، میزان مشارکت مردم، و اثر حضور مردم بر تصمیمات برنامۀ پیشنهادی است. مقاله به این نتیجه میرسد که: 1) مردم م یتوانند چه در برنامه های بلندمدت و چه در وسعت حوزۀ کلان شهری و منطقه ای در به وجود آمدن سناریوهای معقول و مقبول و در انتخاب گزینۀ بهینه تأثیر قاطع و قانع کننده ای دارا باشند؛ 2) اثر بخش بودن مشارکت عمومی بستگی دارد به توانایی و روشن اندیشی مدیران حکومتی و برنامه ریزان؛ 3) در صورت وجود زمان و اطلاعات کافی، سؤال های انتزاعی و پیچیده را نیز می توان به بحث گذاشت؛ 4) مشارکت می تواند نقش واسطه در ایجاد تماس های میان مسئولان دولتی داشته باشد، که معمولاً از یکدیگر دور هستند.
علمی - پژوهشی
بهمن ادیب زاده
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 155-168
چکیده
موضوع برخورد با بافت های فرسوده و سامان دهی آن طی سال های اخیر به مسئله اصلی شهرسازی و معماری کشور تبدیل شده است و طرح های سامان دهی ، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده دراین سال ها فزونی گرفته است. این طرح ها در عین دارار بودن مبانی نظری قابل قبول و همگام با مفاهیم روز جهانی ، کارایی شان را از دست داده اندو فاقد چارچوب و ضمانت های اجرایی ...
بیشتر
موضوع برخورد با بافت های فرسوده و سامان دهی آن طی سال های اخیر به مسئله اصلی شهرسازی و معماری کشور تبدیل شده است و طرح های سامان دهی ، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده دراین سال ها فزونی گرفته است. این طرح ها در عین دارار بودن مبانی نظری قابل قبول و همگام با مفاهیم روز جهانی ، کارایی شان را از دست داده اندو فاقد چارچوب و ضمانت های اجرایی هستند. پرسشی که در این میان مطرح می شود دلایل ناکامی و راه حل های تحقق پذیری طرح های شهری است و این که آیا راه کارهای جدیدتر و یا بومی برای اجرایی شدن طرح های شهری وجود دارد؟ انگیزه و تالیف این مقاله حول سه محور به این شرح است : 1) موضوع بافت های فرسوده شهری نه تنها مسئله اصلی پایتخت ، بلکه مشکل شهرهای دیگر کشور نیز هست و به مسئله ای ملی تبدیل شده و اکنون بیش از هر وقت دیگر نیازمند یک نظریه شهرسازی مشارکتی ا ست ، زیرا به رغم تهیه طرح های مختلف طی سالیان گذشته عملا این طرح ها در مرحله اجرا متوقف شده و در صورت انجام نیز به صورت موردی و محدود بوده و قابل تعمیم به سایر مناطق نبوده است 2) یک دهه تجارب نظری و عملی نگارنده در حوزه مدیریتی شهرداری منطقه یک(شمیران ) می تواند برای مدیران و محققان دیگر مناطق شهری یک تجربه علمی و عملی برای دستیابی به الگوهای ساخت و ساز سالم در محلات و شهرهای وطن اسلامی شود. 3) عرضه تلخ و شیرین های تجربی می تواند سبب پایه گذاری مسیری صالح برای نسل جوان متخصص ، دانشجویان و محققان این رشته باشد تا از این رهگذر توان خلق اثر در نسل جوان افزایش یابد . اکنون پس از یک دهه تجربه شهرسازی کشور فرصتی مناسب برای تبادل نظرها و تجربیات در حوزه مطالعات نظری ، برای پی ریزی نظریه شهرسازی مشارکتی در سامان دهی بافت های فرسوده شهری فر اهم آمده است. نظریه پیشنهادی دراین تحقیق مبتنی بر ایده مشارکت مردمی ، از طرح تااجرا است . اعتقاد به مشارکت مردمی و جلب همکاری ساکنان از طراحی تا اجرای طرح های شهری ، ناشی از تجارب ده ساله در روند تهیه طرح های بافت های فرسوده شهری منطقه یک (شمیران ) شامل : آبک ، باغ شاطر ، قیطریه ، چیذر ، دربند ، امامزاده قاسم بین سال های 79 تا 88 است . اندیشه مشارکت مردمی در شهرسازی در یک فرایند علمی نظریه سازی شده و در قالب نظریه « مهندسی اجتماعی » تنظیم شده است . مهندسی اجتماعی به حضور و مشارکت مردم از ابتدای شروع مطالعات طرح سامان دهی تا اتمام آن تاکید دارد و با رویکرد طراحی با همکاری مردم به این موضوع می پردازد. نظریه مهندسی اجتماعی در یکی از بافت های فرسوده شهری در منطقه نوزده شهرداری تهران بین سال های 86 تا 89 به اجرا در آمده است که از نتایج آن می توان به سرعت اجرای کار ، اطمینان خاطر از رضایت گروه های هدف ، اعتمادسازی نسبت به طرح و کاهش معترضین و ارتباط مستمر و موثر بین مردم و مدیریت شهری اشاره کرد. در گام اول این مقاله تاریخچه طرح های شهری و نقش مشارکت مردمی در تحقق این طرح ها در بافت های فرسوده شهری کشور از سال های 1350 تا 1380 بررسی و نقاط قوت و ضعف هر یک از روش های به صورت کاملا مختصر جمع بندی و مطرح می شود. در گام دوم پس از آسیب شناسی روش های نوسازی بافت های شهری ، رویکرد جدید نظریه « مهندسی اجتماعی » در تحقق نوسازی بافت های فرسوده در قالب الگوی « شمسه نوسازی » پیشنهاد می شود. و در گام سوم نتایج عملی و اجرایی مهندسی اجتماعی در محله نعمت آباد تهران بیان خواهد شد.
علمی - پژوهشی
زهره فنی؛ مهدی نورمحمدی
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 169-184
چکیده
به منظور مشارکت شهروندان درامر برنامه ریزی و مدیریت شهری نهاد شورای اسلامی شهر در سال 1377تشکیل شدو شروع به کار کرد. با تشکیل این نهاد تشکیلات جدیدی با ماهیتی دمکراتیک وارد نظام مدیریت شهری شد که می تواند زمینه مشارکت شهروندان را مهیا کند. از این رو، کارآمدی نهاد دمکراتیک شورا و با استفاده از نظریه حکمروایی خوب ، عملکرد شورای شهر ، مطالعه ...
بیشتر
به منظور مشارکت شهروندان درامر برنامه ریزی و مدیریت شهری نهاد شورای اسلامی شهر در سال 1377تشکیل شدو شروع به کار کرد. با تشکیل این نهاد تشکیلات جدیدی با ماهیتی دمکراتیک وارد نظام مدیریت شهری شد که می تواند زمینه مشارکت شهروندان را مهیا کند. از این رو، کارآمدی نهاد دمکراتیک شورا و با استفاده از نظریه حکمروایی خوب ، عملکرد شورای شهر ، مطالعه شده است. در این مطالعه مولفه های « مشارکت ، شفافیت و اطلاع رسانی ، پاسخگویی ، قانون مداری واثر بخشی » از دید شهروندان بررسی شد. 98 نفر از شهروندان در نمونه آماری از جامعه سلطانیه و 15 نفر اعضای شورای شهر طی سه دوره فعالیت انتخاب شدند. روش این تحقیق با تحویل دو نوع پرسشنامه به شهروندان و مسئولان و نیز تحلیل کمی و محتوایی مصوبات شورای شهر طی سه دوره فعالیت است . تحلیل داده های مطالعه نشان می دهد که محدودیت اختیارات ، کمبود منابع مالی ، ابهام در ارتباط شورا با ارگان های دولتی محلی (به ویژه سازمان میراث فرهنگی ) عوامل بیرونی و فقدان دانش توسعه شهری و دید راهبردی اعضای شورا عوامل درونی ای هستند که منجر به ناکارآمدی شوراها شده است. هر چند مدت زمان زیادی از عمر شورا در ایران نمی گذرد و این نهاد برای نهادینه شدن نیاز به زمان دارد، باید توجه داشت تجربه اندوزی با این اختیارات محدود و تصمیم گیری بدون تمرکز زدایی واقعی ، نتیجه ای جز سلب اعتماد روزافزون مردم نسبت به شورای شهر در پی نخواهد داشت .
علمی - پژوهشی
محمدمهدی عزیزی؛ الهام فلاح
دوره 21، شماره 1 ، بهمن 1390، صفحه 185-200
چکیده
به دنبال روند رشد فزایندۀ جمعیت کلان شهرها در ده ههای اخیرو برای حل مسئلۀ کمبود مسکن، ساختما نهای بلند مسکونی دردستور کار برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گرفته است. به منظور ارتقای تأثیرات بلندمدت این ساختما نها بر سیما و عملکرد شهرها و جلوگیری از اثرات منفی آنها بر عملکرد و کیفیت زندگی شهری،معیارهای مکانیابی این بناها میتواند چالشی ...
بیشتر
به دنبال روند رشد فزایندۀ جمعیت کلان شهرها در ده ههای اخیرو برای حل مسئلۀ کمبود مسکن، ساختما نهای بلند مسکونی دردستور کار برنامه ریزان و سیاست گذاران قرار گرفته است. به منظور ارتقای تأثیرات بلندمدت این ساختما نها بر سیما و عملکرد شهرها و جلوگیری از اثرات منفی آنها بر عملکرد و کیفیت زندگی شهری،معیارهای مکانیابی این بناها میتواند چالشی جدی ازدیدگاه شهرسازی باشد. هدف این تحقیق، تحلیل و معرفی معیارهای مؤثر برمکان یابی ساختما نهای بلند در کلا نشهرها و پیشنهاد روشی برای به کار گیری این معیارها است. طیف گسترده ای از ابعاد اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، و زیست محیطی م یتواند در این امرمؤثر باشدو تجزیه و تحلیل شود. در این پژوهش، پس از بررسی ادبیات شهرسازی موجود، معیارها و شاخص های مؤثر بر مکان یابی ساختما نهای بلند تعیین می شوند. با توجه به وزن اختصاص یافته به هر شاخص و مقدار کمی آن در مناطق هشت گانۀ شیراز دریک مرحله، مناسب ترین منطقه برای احداث ساختمان بلند معرفی میشوند. در مرحلۀ دوم، پلاک های مناسب برای احداث این ساختما نها با توجه به شاخصهای محدود کننده مشخص شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که از بین معیارهای مؤثر بر مکان یابی ساختما نهای بلند، تأثیر قیمت زمین از سایر شاخص ها بیشتر است. پس از قیمت زمین، شیب زمین، بیشترین اهمیت را برای انتخاب مکان بهینه در احداث ساختما نهای بلند دارد. در بین مناطق هشت گانۀ شیراز، منطقۀ یک و سپس منطقۀ شش شهرداری، بیشترین پتانسیل را برای احداث ساختما نهای بلند دارند.
