بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگۀ باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبۀ مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان » مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان » حاکی از اهمیت این مکان در آن دوره است. با توجه به تاریخ یکی از این کتیبه ها و تاریخ درگاه غربی، بنای مسجد را در رمضان سال ۶۱۲ ق آغاز کرده اند و مدت ساخت آن نزدیک به یک دهه بوده است. محراب این مسجد را بر دیوار جنوبی اتاقک آرامگاه تراشیدهاند. در پا کسازی محوطۀ اطراف آرامگاه کورش سنگها و ستون های مسجد برچیده میشود. تعدادی از سنگ قبرهای مکشوفه از این مکان، اکنون در موزۀ تخت جمشید و موزۀ سنگ شیراز )هفت تنان) است. قدیمی ترین این سنگ ها از قرن سوم و چهارم باز مانده است. پاسارگاد مزار خانوادگی اتابکان نیز بود. کاروانسرای پاسارگاد نیز در سمت شمالی آرامگاه کورش ساخته شده است. دو قطعه از کتیبه های این بنا به دست آمده که بر یکی لقب شاهشجاع «السلطان المطاع ابوالفوارس » دیده می شود. در دورۀ اسلامی نقش مذهبی و تقدس بسیاری از بناهای پیشین چون پرستشگاه ها و آرامگاهها حفظ شده و برخی به سبب فراموشی یا صیانت از هجوم بیگانگان تغییر نام یافت. چندی از این بناها را به سلیمان نبی(ع) منسوب کرده اند و به «ملک سلیمان » یا «تخت سلیمان » همچنان مشهور است. جلگۀ باستانی پاسارگاد نمونه ای از این دست است. این جلگه در شمال غربی فارس و دردامنۀ رشته کو ههای زاگرس گسترده است. آرامگاه کورش، مهمترین بنای جلگه، را در دوران اسلامی «قبر مادر سلیمان » نامیده اند و جلگۀ پاسارگاد نیز به «مشهد سلیمان» ،« مشهد مرغاب » و «مشهد ام النبی » خوانده شده است.
)