علمی - پژوهشی
عبدالمجید نورتقانی؛ پرژک محمدپور؛ عبدالله ابراهیمی
چکیده
شناخت چگونگی ارتباط بین مسکن و خانواده اساس طراحی مسکنی منطبق با شیوه زندگی بوده و بدون آن، امکان دستیابی به مسکن مناسب ممکن نیست. علیرغم انجام پژوهش‌های متعدد در بررسی ارتباط بین مسکن و خانواده، مطالعاتی که وجوه و چگونگی این ارتباط را در مروری سیستماتیک مشخص و دسته‌بندی نمایند، یافت نگردید. هدف این پژوهش مطالعه نظام‌مندِ ارتباطِ ...
بیشتر
شناخت چگونگی ارتباط بین مسکن و خانواده اساس طراحی مسکنی منطبق با شیوه زندگی بوده و بدون آن، امکان دستیابی به مسکن مناسب ممکن نیست. علیرغم انجام پژوهش‌های متعدد در بررسی ارتباط بین مسکن و خانواده، مطالعاتی که وجوه و چگونگی این ارتباط را در مروری سیستماتیک مشخص و دسته‌بندی نمایند، یافت نگردید. هدف این پژوهش مطالعه نظام‌مندِ ارتباطِ بین مولفه‌های مسکن و خانواده برمبنایِ تحلیلِ محتوای پژوهش‌های پیشین، و ارائه مدلی نظری از چگونگی این ارتباط است. جهت حصول این هدف ابتدا با مروری سیستماتیک و با روش نمونه‌گیری هدفمند، فهرستی اولیه از پژوهش‌های انجام شده در این زمینه تهیه گردید. برای تهیه این فهرست، جستجوی منابع کتابخانه‌ای، الکترونیکی و بانک‌های اطلاعات مقالات علمی، با بهکارگیری واژگان کلیدی در پایگاه‌های معتبر، از سال 1969 تا سال 2018 انجام شد. طی بررسی نهایی، تعداد پژوهش‌ها به 77 مورد که ارتباط بیشتری با موضوع تحقیق داشتند کاهش یافت. سپس با روش تحلیل‌محتوا، مولفه‌های مربوط به مسکن و خانواده استخراج و کدگذاری گردید. پس از آن دسته‌بندی، تفسیر و تحلیل مولفه‌ها انجام شده و مدلی نظری از چگونگی ارتباط بین مشخصه‌های مسکن و خانواده ارائه گردید. نتایج نشان داد که طبق تاکید پژوهش‌ها، در میان مشخصه‌های مسکن، انتظام فضا دارای بیشترین میزان رابطه با خانواده بوده، و پس از آن به ترتیب خصوصیات کالبدی، انتظام معنا و قرارگاه‌های رفتاری در مراحل بعدی قرار گرفتند. از سویی دیگر، از پنج مشخصه اصلی خانواده بیشترین تاکید پژوهش‌ها بر وجود ارتباط بین مشخصه فرهنگی-اجتماعی خانواده با مسکن بوده، و پس از آن به ترتیب مشخصه‌های ارتباطی-تعاملاتی، ساختاری، اقتصادی-معیشتی و جمعیت شناختی در مراحل بعدی قرار داشتند. در ادامه با توجه به نتایج بدست آمده مدل نظری ارتباط میان مولفه های مسکن و خانواده ارائه گردید. لازم است جهت ارائه مدل تجربی بررسی میدانی صورت گیرد.
علمی - پژوهشی
علی اصغر ملک افضلی
چکیده
مطالعۀ موردی اصطلاح رایجی در معماری است که هم اشاره به استفاده از پروژههای انجامشده در گذشته، به مثابۀ پیشینۀ طراحی، دارد و هم اشاره به راهبردی برای تحقیق به شکل عام. ازاینرو پرداختن به مسئلۀ روششناسی مطالعۀ موردی به طور خاص برای معماران در شکل آموزشی و تحقیقی ضرورت مییابد؛ چراکه به سبب رایج بودنش در معماری، همانقدر ...
بیشتر
مطالعۀ موردی اصطلاح رایجی در معماری است که هم اشاره به استفاده از پروژههای انجامشده در گذشته، به مثابۀ پیشینۀ طراحی، دارد و هم اشاره به راهبردی برای تحقیق به شکل عام. ازاینرو پرداختن به مسئلۀ روششناسی مطالعۀ موردی به طور خاص برای معماران در شکل آموزشی و تحقیقی ضرورت مییابد؛ چراکه به سبب رایج بودنش در معماری، همانقدر که گسترش سردرگمی در آن میتواند باعث ضعف شود، مسلط شدن بر ویژگیهای خاصِ منطبق بر اهداف معماری، به منزلۀ یک رشتۀ مهندسی/ هنری، میتواند ظرفیتهای مغفول آن را آشکار و تقویت کند. در این خصوص تاکنون، به دو موضوعِ «نادیده گرفتن مطالعۀ موردی، به مثابۀ ابزار آموزشی نظاممند»، و نیز «روشن نبودن مرز کپیبرداری و برداشت صحیح از آن» پرداخته شده است. در تحقیق حاضر در ادامۀ تلاشهای فوق، به سنجش فنون رایج در مطالعۀ موردی برای طراحی نزد دانشجویان معماری پرداخته شده است. این کار از دو جنبۀ «وضوح روششناختی» و «نحوۀ تأثیر بر طراحی» صورت گرفته است تا یکی دیگر از ملزومات ساماندهی راهبردی نقش مطالعۀ موردی برای تولید دانش در حوزه معماری تأمین شود. طی این تحقیق، نُه فن رایج شناسایی و در میان چهار حوزۀ اصلی «واضحـ آموزشی»، «واضحـ تحقیقی»، «غیرواضحـ آموزشی» و «غیرواضحـ تحقیقی» موقعیتیابی شدهاند. نتایج نشان میدهند که فنون ذهنی و متکی بر هندسه و گرافیک در مقایسه با فنون مقایسهای و متکی بر محاسبه و آزمایش بهمراتب بیشتر به کار میروند. در موقعیتیابی این فنون درمییابیم که آنها محدود و بدون پشتیبان کافی نظری هستند و بیشتر به صورت آموزشی و به مثابه یک سرمشقْ محقق شدهاند تا تحقیقی انتقادی و دگرگونیخواه. به نظر میرسد که ظاهر سادۀ برخی فنون، بهعلاوۀ دیر آشکار شدن عیوبِ آنها، باعثِ تصورِ مسلط بودن و استفادۀ شایع از آن میشود؛ ضمن آنکه خطای غیرمفید پنداشتن آنها نیز میتواند به جای تلاش بیشتر برای یادگیری، باعث حذف و خروج کلی آنها از چرخۀ فنون شود.
علمی - پژوهشی
میلاد آقانژاد؛ سعید صفریان؛ سید محمدحسین آیت‌اللهی
چکیده
امروزه معماری سبز، با هدف کاهش مصرف منابع، حفظ محیط زیست، و ارتقای سلامتی انسان، یکی از مهمترین و ضروریترین رویکردهای معماری بهشمار میآید که لازم است در ایران بر جنبۀ عملی آن تأکید بیشتری شود. علیرغم معماری تاریخی و غنی ایران که تقریباً با معیارهای امروزی معماری سبز مطابقت دارد، اخیراً در کشور پروژۀ موفقی در این زمینه ...
بیشتر
امروزه معماری سبز، با هدف کاهش مصرف منابع، حفظ محیط زیست، و ارتقای سلامتی انسان، یکی از مهمترین و ضروریترین رویکردهای معماری بهشمار میآید که لازم است در ایران بر جنبۀ عملی آن تأکید بیشتری شود. علیرغم معماری تاریخی و غنی ایران که تقریباً با معیارهای امروزی معماری سبز مطابقت دارد، اخیراً در کشور پروژۀ موفقی در این زمینه ساخته نشده است. بنابراین «مهمانسرای سبز» با هدف ایجاد یک پروژۀ سبز واقعی در یزد با استفاده از تجربیات مدیر پروژه، بهویژه در «خانۀ خورشیدی» خود، در قالب یک معماری گلین آغاز شد تا، پس از موفقیت، در آینده نیز ترویج شود. این ساختمان کوچک و ساختهشده از خشتوگل سیستمهای تهویه مطبوع مکانیکی ندارد و نیازهای مربوط به آسایش حرارتی در آن از طریق بهکارگیری استراتژیهای غیرفعال تأمین میشود. همچنین برای اثبات ادعای سبز بودنِ بنا لازم بود ارزیابی گردد که برای این کار، گستردهترین استاندارد جهانی ساختمان سبز (LEED) انتخاب و چکلیست مفصلی با نام “LEED v4 for Building Design & Construction: Homes and Multifamily Low rise” تحت این استاندارد از سوی نگارندگان ترجمه و اطلاعات مورد نیاز در آن وارد شد؛ که درنهایت، دستیابی پروژه به 67 امتیاز پس از ارزیابی، بیانگر سطح بالای طراحی سبز آن بوده و درنتیجه، فرضیۀ تحقیق (نشان نقره) با نتیجهای بهتر (نشان طلا) به اثبات رسید. در این مقاله بر معرفی پروژه، استراتژیهای غیرفعال به کار گرفتهشده، شاخصهای طراحی سبز، و همچنین عرضۀ اسناد و مدارک ارزیابی با «LEEDv4» و نشان دادن چگونگی کسب امتیازات سعی شده است.
علمی - پژوهشی
نعیمه رضائی؛ گلاره البرزی؛ لیلا علیلو
چکیده
بافت تاریخی کاشان که از حدود نیم قرن پیش دچار فرسودگی و افت ارزش شده بود، در سالهای اخیر با تحولات جدیدی روبهرو شده است. خانههای قدیمی فرسوده و گاه متروک توجه سرمایهگذاران خصوصی را جلب کردند و موج خرید و مرمت آنها شروع شد. این خانهها اغلب بعد از مرمت تبدیل به هتلهای سنتی (بوتیک هتل) و یا سایر کاربریهای مرتبط با گردشگری ...
بیشتر
بافت تاریخی کاشان که از حدود نیم قرن پیش دچار فرسودگی و افت ارزش شده بود، در سالهای اخیر با تحولات جدیدی روبهرو شده است. خانههای قدیمی فرسوده و گاه متروک توجه سرمایهگذاران خصوصی را جلب کردند و موج خرید و مرمت آنها شروع شد. این خانهها اغلب بعد از مرمت تبدیل به هتلهای سنتی (بوتیک هتل) و یا سایر کاربریهای مرتبط با گردشگری شدند. هدف از این پژوهش ارزیابی اثرات سرمایهگذاریهای جدید و تغییرکاربری خانههای قدیمی کاشان از دیدگاه اجتماع محلی است. محلۀ پشت عمارت، به مثابۀ نمونهای از محلههای قدیمی کاشان، که این فرایند در آن صورت گرفته، انتخاب شده است. اطلاعات لازم از طریق مصاحبه با اجتماع محلی، شامل ساکنان و کسبۀ محله و نیز شهروندان محدودههای جدید مراجعهکننده به این محله، جمعآوری شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که اثرات اقدامات سرمایهگذاران در ابعاد کالبدی و محیطی، اجتماعی و فرهنگی، و عملکردی و اقتصادی ملموس است. اجتماع محلی سرمایهگذاریها را به طور کلی مثبت ارزیابی میکنند و از اثرات آن رضایت دارند، با وجود این، تحولات ایجادشده در محله مشکلاتی را در زمینۀ تردد سواره و پارک اتومبیل، از بین رفتن خدمات محلی، و کمرنگ شدن نقش سکونتی محله ایجاد کرده است. به منظور جلوگیری از تبدیل محله به مکانی صرفاً توریستی، انجام اقداماتی از سوی مقامات مسئول برای حفظ سکونت در محله، با مشارکت سرمایهگذاران و ساکنان، ضروری به نظر میرسد.
علمی - پژوهشی
وحیده ابراهیم نیا؛ مهرداد قائدی
چکیده
موقعیت خاص ایران در خاورمیانه، حضور مداوم تهدیدهای خارجی، و وقوع جنگهای متعدد در همسایگی کشورمان ضرورت تمهیدات برنامهریزانه در فضای شهرها برای رویارویی با بحران جنگ را ضروری کرده است. این تمهیدات با عنوان «پدافند غیرعامل» در کشور مطرح گردیده و در سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، در بخش پدافند غیرعامل، قانون سازمان ...
بیشتر
موقعیت خاص ایران در خاورمیانه، حضور مداوم تهدیدهای خارجی، و وقوع جنگهای متعدد در همسایگی کشورمان ضرورت تمهیدات برنامهریزانه در فضای شهرها برای رویارویی با بحران جنگ را ضروری کرده است. این تمهیدات با عنوان «پدافند غیرعامل» در کشور مطرح گردیده و در سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، در بخش پدافند غیرعامل، قانون سازمان پدافند غیرعامل مصوب مجلس شورای اسلامی، و دیگر قوانین و مقررات به آن توجه شده است. هدفْ در این مقاله نیز تحلیل یکی از مؤلفههای اصلی اجرای تمهیدات مرتبط با پدافند غیرعامل، یعنی ساختار قانونی یکپارچه برای اقدامات پیشگیرانۀ برنامهریزی فضایی در شهر تهران است، تهرانْ محل استقرار بیش از 1500 نهاد دولتی، قوای سهگانه، همۀ وزارتخانهها، سفارتخانههای خارجی، و مراکز اصلی نظامی و نیز مهمترین قطب اقتصادی کشور است. پرسشهای این پژوهش این است که چارچوب قانونی موجود کشور تا چه میزان ویژگیهای ضروری برای پشتیبانی از پدافند غیرعامل در شهرها (با تأکید بر شهر تهران) را دارد؟ و چه فرصتها و بازدارندههایی در این زمینه قابلردیابی است؟ برای پاسخ به این پرسش از دو روش تحلیل دلفی برای ارزیابی مؤلفههای ذهنی و روش تحلیل متن برای سنجش مؤلفههای عینی سنجش چارچوب قانونی پشتیبان پدافند غیرعامل در شهر تهران استفاده میشود. بهکارگیری فن دلفی در این پژوهش امکان دستیابی به دامنۀ متنوعی از نظرات متخصصان در انتظامهای گوناگون و نقشهای حرفهای متفاوت را به منزلۀ پشتیبانی برای تحلیل موضوع پیچیده و چندبعدی پدافند غیرعامل فراهم میکند. نتایج نهایی تحلیل نشان از این دارد که جامعیت قلمرویی، دگماتیزم حقوقی، زبان روشن، دسترسی همگانی، و تعیین الزامات فضایی کافی فرصتهای چارچوب قانونی پدافند غیرعامل در شهرهای کشور (با تأکید بر شهر تهران) هستند و نبود الزام و ضمانت اجرایی، نبود جامعیت موضوعی، نداشتن متولی مشخص، کلی بودن، تداخل و یا همپوشانی، و تفسیرپذیری قوانین از کاستیهای چارچوبهای قانونی در این زمینه بهشمار میآیند. افزون بر این گرچه در چارچوبهای قانونی متولی تصمیمها و سیاستهای پشتیبان پدافند غیرعامل تعیین شده است، تعدد نهادهایی که گاه با وظایف ناروشن و تکراری برای تحقق این تصمیمها شکلگرفتهاند و نیز ضعف در برقراری روابط افقی ضروری میان آنها اثرگذاری و کارآمدی تصمیمها و سیاستها را کاهش میدهد.
علمی - پژوهشی
سیده فائزه میرحسینی؛ اکبر حاج ابراهیم زرگر؛ شریف مطوف
چکیده
تهران همواره در معرض آسیبپذیری ناشی از رخداد زمینلرزۀ احتمالی بوده است. در این میان، سکونتگاههای غیررسمی به دلیل ساختوساز بدون ضابطه و بافت فرسوده در کنار معضلات اقتصادی و اجتماعی بیشتر در معرض این آسیب هستند. محلۀ فرحزاد یکی از سکونتگاههای غیررسمی تهران و مورد مطالعاتی این پژوهش در برابر این مخاطرۀ بهشدت آسیبپذیر ...
بیشتر
تهران همواره در معرض آسیبپذیری ناشی از رخداد زمینلرزۀ احتمالی بوده است. در این میان، سکونتگاههای غیررسمی به دلیل ساختوساز بدون ضابطه و بافت فرسوده در کنار معضلات اقتصادی و اجتماعی بیشتر در معرض این آسیب هستند. محلۀ فرحزاد یکی از سکونتگاههای غیررسمی تهران و مورد مطالعاتی این پژوهش در برابر این مخاطرۀ بهشدت آسیبپذیر است. هدف از پژوهش پیش رو بررسی میزان آسیبپذیری محله با استفاده از سناریونویسی برای آسیبهای احتمالی و خسارتهای ناشی از زمینلرزه بر کالبد محله و پیشبینی میزان خسارتها و تلفات ناشی از آن است. روش پژوهش توصیفیـ تحلیلی با رویکرد کمّی است. تحلیل فضایی پژوهش با استفاده از نرمافزار Arcmap انجام شده است. روشهای گردآوری اطلاعات نیز شامل مطالعۀ اسناد بالادست در کنار مشاهده و مصاحبۀ اکتشافی با اهالی بوده است. پس از شناخت محله و مطالعۀ آسیبپذیری آن، با استفاده از مدلهای عرضهشده برای زمینلرزۀ احتمالی در تهران، بدترین حالت ممکن برای محلۀ فرحزاد، که وقوع زمینلرزه ناشی از لغزش گسل شمال تهران است و بیشترین خسارات و تلفات را بر جای میگذارد، در نظر گرفته شده و سناریوی مخاطره برای آن نوشته شده است تا حدود و حجم آسیبپذیری و میزان تخریب حدودی ساختمانها، زیرساختها، و سایر جنبهها مشخص شود. بر اساس نتایج بهدستآمده محلۀ فرحزاد با تخریب 65درصدی در اثر زمینلرزۀ واقعشده و در پی لغزش گسل شمال تهران روبهرو خواهد شد که در آن بین 1153 تا 1345 ساختمان آسیب جدی خواهند دید و تلفات انسانی در صورت وقوع زمینلرزه در هنگام شب و نبود امدادرسانی به بیش از 500 نفر خواهد رسید.
علمی - پژوهشی
مهنام نجفی؛ رضا شکوری
چکیده
در این مقاله هدف فهم وجوهی از چیستی فضای «میدان» است که، در بستر زبان فارسی، به مثابۀ مظهری از زندگی فارسیزبانان، قابلبررسی است، و تحقق این مهم فقط با تعمق در واژۀ «میدان» و جستوجوی اطوار معنایی آن امکان مییابد. به این منظور، به سراغ واژهنامههای فارسی و متون تاریخی رفتهایم و اطوار معنایی «میدان» ...
بیشتر
در این مقاله هدف فهم وجوهی از چیستی فضای «میدان» است که، در بستر زبان فارسی، به مثابۀ مظهری از زندگی فارسیزبانان، قابلبررسی است، و تحقق این مهم فقط با تعمق در واژۀ «میدان» و جستوجوی اطوار معنایی آن امکان مییابد. به این منظور، به سراغ واژهنامههای فارسی و متون تاریخی رفتهایم و اطوار معنایی «میدان» را با بهرهمندی از فنون حیطۀ زبانشناسی ــ چون یافتن حوزههای معنایی، کشف روابط مفهومی، و درک استعارهها ــ جستوجو کردهایم. با استنباط ریشهها، معنیها، ترکیبها، مفاهیم مرتبط (مترادف و متناظر و متقابل)، و استعارههای «میدان»، این مفهوم را در درون شبکهای از مفاهیمْ جای داده و معنادار کردهایم و به روش تفسیری، چیستی آن را روشنی بخشیدهایم. شبکۀ مفاهیم «میدان» زمانمند است و با گذر زمان تحول مییابد. با بررسی تحولات این شبکه به جستوجوی تاریخ مفهوم «میدان» پرداختهایم و در روند تحولات آن مطالعه کردهایم. مبتنی بر نتایج حاصلشده، «میدان»، به مثابۀ فضایی عمومی، حوزههای معنایی متعددی را شامل میشود که بر انواع مختلفی از کارکردها و صورتهای آن دلالت میکنند و ضمن روشن کردن نقش و غایت «میدان»، از انعطاف این مفهوم خبر میدهند. میدان، در کلانترین تعبیر، عرصۀ باز و گشادهای بوده که مجالی برای رویدادهایی بسیار متفاوت فراهم میآورده است، از خریدوفروخت، به مثابۀ امری روزمره و دائمی، تا برگزاری مراسم ویژه در ایامی خاص که بزنگاه مواجهۀ شاه و اعیان با رعایا میشده و سازوکار قدرت را تثبیت میکرده است. «میدان» ظرفی بوده که فرصت نمایاندن و عیان شدن، هنرنمایی، و رقابت را فراهم میآورده و صحنهای برای نمایش و داوری ترتیب میداده است. بررسی تاریخ این مفهوم، در دل شبکۀ مفاهیمش، از تحولی حکایت میکند که در تحول صحنۀ نمایش «میدان» ریشه دارد، وقتی مردم از تماشاچیانِ نمایشِ اعیان به بازیگرانِ صحنه تبدبل میشوند و میدان «عرصۀ اجتماع» ایشان خواهد بود.
