1
کارشناس ارشد معمارى، دانشگاه هنر تهران، دانشکدة معمارى و شهرسازى
2
دانشیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه هنر تهران
چکیده
گرایشِ موسوم به «کلاسیک» یا اصطلاحاً «رومی» امروزه در معماری تهران مرسوم شده است. ظاهراً به نظر میرسد که این نوع معماری، با استفاده از عناصر مشابه به معماری نئوکلاسیک غربی در نما، در آن طبقهبندی قرار میگیرد. بررسیهای دقیق و مطالعات نشان میدهد که چنین امری اتفاق نیفتاده است و آنچه به چشم دیده می‌شود برداشت اصیلی نیست. معماری نئوکلاسیک پیشتر هم در ایران الهام‌بخش ساختمان‌های متعددی بوده است. با این حال امروزه خصوصیات آن تغییر یافته است. هدف در این مقاله روشن کردن «چگونگی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران» است. به این منظور، در گام نخست اصول کلاسیک و نئوکلاسیک غرب و سپس پیشینۀ معماری نئوکلاسیک در ایران مد نظر قرار گرفت. معماری ایرانی تا دورۀ قاجار روند پیوسته‌ای داشته است، اما آغاز ارتباطات با غرب در عصر قاجار موجب پدید آمدن سبکی در این دوران می‌شود که متأثر از « نئوکلاسیک» اروپایی است. در دورۀ پهلوی اول نیز ادامۀ این تأثیر به دو صورت معماری به سبک نئوکلاسیک اروپایی و نئوکلاسیک ایرانی تداوم یافت. بررسی و مطالعۀ معماری دورۀ قاجار و پهلوی و قیاس آن با معماری نئوکلاسیک غرب نشانگر این است که معمار ایرانی از عناصر معماری نئوکلاسیکِ غرب برداشت می‌کند، برداشتی بومی که تلفیق عناصر معماری نئوکلاسیک با معماری ایرانی را در پی داشته است. بدین‌گونه با فهم معیارهای کلاسیک و نئوکلاسیک غرب و پیشینۀ آن در ایران، در گام نهایی، برای پاسخ به پرسش اصلی نمونههای موردی گرایش مذکور از مناطق مختلف تهران، بررسی و مشخص شد که گرایش مذکور در قیاس با معماری نئوکلاسیک غرب و نئوکلاسیکِ پیشین در ایران برداشتی کاملاً ظاهری و بدون هیچ مبنای اصولی است و نسبتی با اصل ندارد و خاستگاه آن مد، سوداگری، و کالا شدن معماری، بدون توجه به معماری بومی ایرانی است.
اکو، اومبرتو. تاریخ زیبایی، ترجمۀ هما بینا، تهران: نشر متن (فرهنگستان هنر)، 1392.
بنه وُلو، لئوناردو. آشنایی با تاریخ معماری، ترجمۀ علی‌محمد سادات افسری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1392.
باور، سیروس. نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران، تهران: نشر فضا، 1388.
پاکدامن، بهروز. نگاهی کوتاه بر شیوه‌ها و گرایش‌های معماری تهران. در کتب تهران، ج ۵ و ۶، تهران: روشنگران، 1376.
جنسن، هو. تاریخ هنر، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1368.
زارعی، ابراهیم. آشنایی با معماری جهان، تهران: فن‌آوران، 1391.
سامرسون، جان. معماری به زبان کلاسیک، ترجمۀ علی‌محمد سادات افسری، تهران: نیلوفر، 1387.
صارمی، علی‌اکبر. ارزش‌های پایدار در معماری ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 1376.
کامل‌نیا، حامد و محمدجواد مهدوی‌نژاد. آشنایی با معماری معاصر از شرق تا غرب، تهران: نشر مؤسسۀ علم معمار، 1393.
کیانی، مصطفی. معماری دورۀ پهلوی اول: دگرگونی اندیشه‌ها پیدایش و شکل‌گیری معماری دورۀ بیست سالۀ معاصر ایران، تهران: نشر نظر، 1386.
گاردنر، هلن. هنر در گذر زمان، ترجمۀ محمدتقی فرامرزی، تهران: نگاه، 1370.
گیدیون، زیگفرید. فضا، زمان، و معماری، ترجمۀ منوچهر مزینی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1383.
مانیاگولامپونیانی، و. معماری و شهرسازی در قرن بیستم، ترجمۀ لادن اعتضادی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1381.
مزینی، منوچهر. از زمان و معماری، تهران: شهیدی، 1390.
ویتروویوس، پولیو. ده کتاب معماری، ترجمۀ ریما فیاض، تهران: دانشگاه هنر، 1388.
Kruft, walter. A History of Architectural Theory from Vitruvius to Present, Translated by Ronald Taylor & others, Princeton Architectural Press ,1994.
Stierlin, Henri. Architecture of the World, Japan: Bendikt Taschen German, 1995.
http://asriran.com
http://bamgroup.ir
http://eghtesadonline.com
http://greatBuildings.com
http://hamshahrionline.ir
http://memarfa.com
http://sabairan.com
http://timetravel-britain.com
http://uic.edu
http://wikipedia.org
http://zamaaneh.com
http://zorwan.persianblog.ir
توضیح تصاویر:
ت 1. رعایت تناسبات طلایی در درون و برون پارتنون، مأخذ: نگارندگان.
ت 2. جدول مقایسۀ اجزای پنج سبک کلاسیک، مأخذ: نگارندگان.
ت 3. کوشش برای تحقق یک بنای تمام‌عیار متشکل از سازمان‌دهیِ ستون‌های منفرد باربر، این نخستین بنای سترگ یادمانیِ نوکلاسیسیسم در جهان است، مأخذ: سامرسون، معماری به زبان کلاسیک، ص 15۶-15۷.
ت 4. ساختمان اسکلتی اثر بوگاردوس، مأخذ: ویکیپدیا.
ت 5. ساختمان پورتلند، مأخذ: greatbuildings.com
ت 6. مجلس شورای ملی، مأخذ: asriran.com
ت 7. پلان خانۀ قوام السلطنه، مأخذ: memarfa.com
ت 8. کاخ وزارت امورخارجه در تهران با الهام از کعبه‌ـ زرتشت، مأخذ: zorwan.persianblog.ir
ت 9. ساختمان سینگر در تهران، استفاده از عناصر معماری نئوکلاسیک اروپایی در نما، پهلوی اول، مأخذ: sabairan.com
ت 10. برداشت از معماری نئوکلاسیک غرب از قاجار تا معاصر، مأخذ: نگارندگان.
ت 11. سایت پلان و دید کلی از برج تندیس، مأخذ: نگارندگان.
ت 12. بررسی ستون‌های برج تندیس، تحلیل: نگارندگان.
ت 13. بررسی افریز ستون برج تندیس، تحلیل: نگارندگان.
ت14. فضاهای داخلی برج تندیس، مأخذ: eghtesadonline.com
ت 15. سایت پلان و دید کلی از ساختمان ساسان ، مأخذ: نگارندگان.
ت 16. بررسی تناسبات ستون ساختمان ساسان، مأخذ: نگارندگان.
ت 17. بررسی سبک‌های استفاده‌شده در بخش همکف ساختمان ساسان، مأخذ: نگارندگان.
ت 18. سایت پلان و دید کلی از ساختمان بام جمشیدیه، مأخذ: نگارندگان.
ت 19. بررسی تطابق پلان و نما، بام جمشیدیه، مأخذ تصاویر: bamgroup.ir، تحلیل: نگارندگان.
ت 20. نمونه‌هایی از نماهای مدرن که قابلیت تطبیق با پلان بام جمشیدیه را دارند، مأخذ: نگارندگان.
ظفرمندی, سویل, & ایمانی, نادیه. (1394). معماری رومی در مقابل معماری بومی بررسی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران. صفه, 25(4), 27-50.
MLA
سویل ظفرمندی; نادیه ایمانی. "معماری رومی در مقابل معماری بومی بررسی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران". صفه, 25, 4, 1394, 27-50.
HARVARD
ظفرمندی, سویل, ایمانی, نادیه. (1394). 'معماری رومی در مقابل معماری بومی بررسی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران', صفه, 25(4), pp. 27-50.
VANCOUVER
ظفرمندی, سویل, ایمانی, نادیه. معماری رومی در مقابل معماری بومی بررسی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران. صفه, 1394; 25(4): 27-50.
)