جستاری در تعاملات علم و معماری در اندیشۀ کریستوفر الکساندر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار دانشکدۀ مهندسی عمران و معماری، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

مقالۀ حاضر جستاری در یکی از وجوه نسبتاً مغفول اندیشۀ کریستوفر الکساندر، معمار و نظریه‌پرداز نیمۀ دوم قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، است. ویژگی مهم الکساندر چندوجهی بودن شخصیت و زندگی فکری اوست. الکساندر هم دانشمندی قابل‌اعتنا در حوزۀ علوم دقیقه چون ریاضیات و رایانه است و هم طراح و نظریه‌پردازی سرشناس در حوزۀ معماری. ورود او به عرصۀ معماری با سودای علمی کردن فرایند طراحی معماری همراه بود، اما سرانجام مسیری را پیمود که به نقد ساختاری علم معاصر انجامید. علی‌رغم همۀ فرازوفرودهای مسیر اندیشه‌ورزی و نظریه‌پردازی الکساندر، تأمل بر نسبت علم و معماری همواره یکی از مشغله‌های اصلی او بوده است. بنابراین در این مقاله بر آنیم تا با خوانش تحلیلی زندگی و آثار الکساندر به تبیین این نسبت بپردازیم.
بنابر یافته‌های مقالۀ حاضر مهم‌ترین تفاوت الکساندر، در مقام یک دانشمند، با همگنانش در جهان معاصر در روش او نیست، بلکه در یافته‌هایش است. الکساندر چون بسیاری از دانشمندان مدرن با روشی تجربی کار می‌کند، اما یافته‌های او به جای آنکه، مانند بسیاری از تحقیقات مدرن، حاکی از موشکافی در جزئیات باشند، اشتغال الکساندر به پرده‌برداری از «کلیت» را می‌رساند. او با اتکا به «نظریۀ پیچیدگی» و چالش‌ها و ظرفیت‌هایی که این نظریه پیشِ روی علم جدید قرار داده، می‌کوشد مفاهیمی چون «زیبایی»، «ارزش»، «کیفیت»، و نظایر آن را که در فلسفۀ علم مدرن عموماً از حوزۀ علم کنار گذاشته شده، مجدداً در کانون توجه قرار دهد. با این دیدگاه، او معماری را به‌مثابۀ الگویی معرفی می‌کند که می‌تواند برای دانشمندان راهگشا باشد، و تلاش دارد نشان دهد چگونه معماری می‌تواند، از یک سو، پارادایم‌های علمی نوین، چون نظریۀ پیچیدگی، را برای بازسازی و احیای خود به کار گیرد و از سوی دیگر، به تغییر پارادایم علم در جهان آینده کمک کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry into Christopher Alexander’s Thoughts on the Interactions between Science and Architecture

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ebrahim Mazhary
  • Rouhollah Mojtahedzadeh
Assistant Professor, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

The present article is an inquiry into one of the relatively neglected aspects of Christopher Alexander, the architect and theorist of the second half of the twentieth and early twenty-first centuries. An important feature of Alexander is the multifaceted nature of his personality and intellectual life. He is both a distinguished scientist in the field of exact sciences such as mathematics and computers, and a well-known designer and theorist in the field of architecture. His entry into architecture was accompanied by a desire to scientifically streamline the architectural design process, but eventually the path he took led to a structural critique of contemporary science. Despite all the ups and downs along the way, the relationship between science and architecture seems to have always been one of Alexander's main concerns. In response, we intend to explain this relationship by analytical reading of Alexander's life and works here.
The article shows that the most important difference between Alexander the scientist and his peers in the contemporary world is not in his method but in his findings. Alexander, like many modern scientists, works empirically, but his findings reveal the ‘whole’ rather than the meticulous details that are common to many modern studies. Relying on the ‘theory of complexity’, and the challenges and capacities that this theory presents to modern science, Alexander tries to bring back to focus concepts such as ‘beauty’, ‘value’, ‘quality’ and the like, which, in the philosophy of modern science are generally considered as outside of the field of science. In this regard, he introduces architecture as a model that can be a facilitator for scientists and tries to show how architecture can use new scientific paradigms, such as the theory of complexity, to reconstruct and revive itself, and at the time help change the paradigm of science in the world to come.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Christopher Alexander
  • Science
  • Architecture
  • Generality
  • Complexity
  • Beauty
الکساندر، کریستوفر. یادداشت‌هایی بر ترکیب فرم. ترجمۀ سعید زرین‌مهر. تهران: روزنه. 1384.
ــــــــ . معماری و راز جاودانگی؛ راه بی‌زمان ساختن. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. با مقدمۀ مهدی حجت. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1386.
رحمانی، مهسار و امین نادرنژاد. «بازشناسی توانایی "احساس" برای خلق یک معماری زنده با استناد به آرا‌ء کریستوفر الکساندر». در صفه، ش۶۲ (پاییز 1392)، ص۷-۱۸.
صبری، رضا و علی اکبری. «مفهوم نظم، کریستوفر الکساندر و علم جدید». در صفه، دورۀ 23، ش۶۱ (تابستان 1392)، ص۳۱-41.
صرامی، نفیسه و کاظم مندگاری و هادی ندیمی. «خاستگاه مفهوم تهی در اندیشه کریستوفر الکساندر». در اندیشه معماری، دورۀ 3، ش6 (پاییز و زمستان 1398)، ص29-43.
طهوری، نیّر. «آموختن از هایدگر: پدیدارشناسی در معماری، تأثیر فلسفه هایدگر در نظریه‌پردازی؛ معماری: هویت مکان در نظریات کریستین نوربرگ شولتز و کریستوفر الکساندر». در کیمیای هنر، ش25 (زمستان 1396)، ص۷۳-92.
غفاری، حسین و معصومه بهرام. «تحول آرای فلسفی یورگن هابرماس درباره نقش دین در حوزه عمومی». در مجله علمی‌ـ پژوهشی فلسفه، سال 43، ش2 (پاییز و زمستان 1394)، ص۲۱-38.
مهاجری، ناهید و شیوا قمی. «رویکرد تحلیلی بر نظریه‌های طراحی کریستوفر الکساندر از یادداشت‌هایی بر تحلیل فرم و زبان الگو تا مفاهیم جدید از نظریه پیچیدگی». در هویت شهر، ش2 (بهار و تابستان 1387)، ص۴۵-56.
نجارنژاد مشهدی، مرجانه و خسرو افضلیان و مهدی شیبانی و سیدمسلم سیدالحسینی. «درک سرشت الگوهای ماندگار ایرانی، با انطباق مفهوم ماندگاری از دیدگاه کریستوفر الکساندر بر معماری ایرانی». در اندیشه معماری، دورۀ 5، ش9 (بهار و تابستان 1400)، ص1-18.
هاتفی شجاع، سمیه. «میزان تعمیم‌پذیری نظریۀ ساختار زنده کریستوفر الکساندر؛ مطالعۀ موردی: نمونه چهارباغ و باغ‌های اصفهان». در باغ نظر، سال دوازدهم، ش36 (آذر و دی 1394)، ص۳۹-50.
هاکسلی، آلدوس. «رابطه هنر با طبیعت». ترجمۀ اکبر تبریزی. در وضع بشر (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات مروارید. 1363.
Alexander, Christopher. “A City Is Not a Tree”. In Design, No. 206 (February 1966), pp46-55. (accessed on https://www.patternlanguage.com/archive/cityisnotatree.html)
________. The Timeless Way of Building. New York: Oxford University Press, 1979.
________. The Nature of Order; An Essay on the Art of Building and the Nature of the Universe. Book I-IV. Berkeley California: The Center for Environmental Structure, 2002.