تحلیل نقش شرکت نفتی بیپی در دگرگونی معماری و سبک زندگی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، دانشکدة معاری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکدة معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

سبک زندگی ایرانی و مظهر آن معماری ایرانی طی هزاران سال تکامل یافته ولی از اواخر دورة قاجار به طور بنیادین دگرگون می‌شود. گرچه عوامل متعددی در این دگرگونی نقش داشتند اما بی‌شک یکی از مهم‌ترین عوامل فعالیت شرکت بی‌پی (مرئی‌ترین جلوة حضور امپراتوری بریتانیا در ایران) در مناطق نفت‌خیز جنوب بود. بی‌پی با مشاورة شرکت‌های معماری بریتانیایی مانند ویلسون ماسون، که پیش‌تر سابقة فعالیت در شهرهای استعماری همچون دهلی نو را داشتند، شرکت‌ـ شهرهایی شبه استعماری در ایران پدید آورد که هیچ ارتباطی با بافت فرهنگی خود نداشتند. همچنین، این اولین تجربة معماری کوی‌های مسکونی مدرن و زندگی شهری با الگوی غربی در ایران بود. در این پژوهش، با بهره‌گیری از راهبرد تفسیری‌ـ تاریخی و به شیوة پژوهش اسنادی، نقش صنعت نفت و در رأس آن کمپانی بی‌پی، به‌منظور پاسخ به چیستی و چگونگی دگرگونی معماری و سبک زندگی ایرانی، مطالعه می‌شود. در این تحقیق مشخص می‌شود که فعالیت‌ کمپانی بی‌پی در سه پرده، زمینه‌ساز دگرگونی، ابتدا در شهرهای نفت‌خیز و سپس پایتخت و دیگر شهرها می‌شود. در پردة اول با تبعیض شدید در امکانات رفاهی کارکنان اروپایی و ایرانی، که نوعی تمنّای تغییر در میان ایرانی‌ها ایجاد می‌کند. در پردة دوم، از 1303ش کمپانی اقدام به مدرنیزاسیون گستردة شهرهای نفتی می‌کند. در پردة سوم، معماری و شیوة زندگی مدرن در شهرهایی همچون آبادان و مسجدسلیمان در دیگر شهرها تقلید می‌شود؛ تقلیدی که ناشی از تبلیغات فراوان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of BP Oil Company’s Role in the Transformation of Architecture and Lifestyle in Iran’

نویسندگان [English]

  • Kian Dehghan 1
  • Hamidreza Ansari 2
1 PhD Candidate, Architecture, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

Evolved over thousands of years, the Iranian lifestyle and its manifestation, namely, Iranian architecture, underwent radical transformations since the late Qajar period. Although several factors played their role in this transformation, one of the most important factors was undoubtedly the activities of BP (as the most visible manifestation of the presence of the British Empire in Iran) in the oil-rich regions of the south. Advised by British architectural firms such as Wilson Mason, formerly operating in colonial cities such as Delhi, BP created quasi-colonial cities in Iran that had nothing to do with their cultural context. It was also the first instance of modern residential architecture and urban life based on a Western model in Iran. Using the interpretive-historical strategy and documentary research method, the present research examines the role of the oil industry, and above all BP, in order to answer what and how the Iranian architecture and lifestyle changed. It shows that the activity of BP paved the way for transformation in three steps. In the first step, the welfare facilities prompted discrimination between European and Iranian employees, and with it a desire for change among Iranians. In the second step, from 1925, the company started extensive modernisation of oil cities. In the third step, the modern architecture and lifestyle of cities such as Abadan and Masjed Soleyman were imitated in other cities, which proceeded through widespread propaganda.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural transformation
  • Lifestyle
  • BP
  • Oil cities
  • Modernisation

مراجع

اسناد موزة ملی نفت
بیات، کاوه و مجید تفرشی. خاطرات دوران سپری‌شده (خاطرات و اسناد یوسف افتخاری)، تهران: انتشارات فردوس، 1370.
بیات، کاوه. «در کنار یا بر کنار از کارگران ایران»، در نشریة گفتگو، ش 44 (آذر 1384)، ص 69-85.
جعفری قنواتی، محمد. «نفت و بازتاب آن در داستان‌نویسان خوزستانی»، در فصلنامة مطالعات ملی، ش 19 (پاییز 1383) ، ص 127-150.
رستم‌پور، کاوه. تبیین نقش تعامل مسکن و ویژگی‌های منطفه‌ای در هویت‌بخشی معماری مسکونی؛ نمونة موردی: مناطق نفت‌خیز، پایان‌نامة دکتری، تهران: پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، 1395.
زیمل، گئورگ. گئورگ زیمل (گزیده مقالات با مقدمه زیگفرید کراکاور)، ترجمة شاپور بهیان، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد، 1395.
سعید، ادوارد. شرق‌شناسی؛ شرقی که آفریدة غرب است، ترجمة اصغر عسگری و حامد فولادوند، تهران: انتشارات عطایی، 1361.
فاتح، مصطفی. 50 سال نفت ایران، تهران: انتشارات شرکت سهامی چهر، 1335.
لاواین دورتینگ، پولین، «شهرک‌های شرکت نفت ایران و انگلیس در خوزستان، مطالعه‌ای دربارة تاریخ شهرک‌نشینی 1908-1951»، ترجمة بشیر یاقمورلی، در نشریة تاریخ روابط خارجی، ش 15 (تابستان 1382)، ص 199-206.
لسانی، ابوالفضل. طلای سیاه یا بلای ایران، تهران: امیرکبیر، 1357.
مارکس، کارل. سرمایه، ج اول، ترجمة ایرج اسکندری، تهران: فردوس، 1386.
ولی‌زاده، ایرج، انگلو و بنگلو در آبادان: خاطرات هفتادسالة پسرک فرمانبر، تهران: انتشارات سیمیا هنر، 1391.
همة نشریات استفاده‌شده در این مقاله در تارنمای کتابخانة ملی در دسترس هستند.
Alissa, Reem. “Building for Oil: Corporate Colonialism, Nationalism and Urban Modernity in Ahmadi, 1946-1992”, in Doctor of Philosophy Dissertation, Berkeley: University of California, 2012.
Alsayyad, Nezar. Forms of Dominance: On the Architecture and Urbanism of the Colonial Enterprise, Hants: Avebury Publisher, 1992.
Atabaki, Touraj, et al (eds). Working for Oil, London: Palgrave Macmillan, 2018.
Crinson, Mark. “Abadan: Planning and Architecture under the Anglo-Iranian Oil Company”, in Planning Perspectives, Vol. 12, No. 3 (1997), pp. 341-359.
Damluji, Mona. “The Oil City in Focus: The Cinematic Spaces of Abadan in the Anglo-Iranian Oil Company’s Persian Story”, in Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, Vol. 33, No. 1 (2013), pp. 75-88.
Ehlers, Eckart & Willem Floor. “Urban Change in Iran, 1920-1941”, in Iranian Studies, Vol. 26, No. 3 (1993), pp. 251-275.
Ehsani, Kaveh. “Social Engineering and the Contradictions of Modernization in Khuzestan’s Company Towns: A Look at Abadan and Masjed-Soleyman”, in International Review of Social History, 48 (2003), pp. 361-399.
________ . “The Social History of Labor in the Iranian Oil Industry: The Built Environment and the Making of the Industrial Working Class (1908-1941)”, in Doctor of Philosophy Dissertation, Leiden: Leiden University, 2014.
Ferrier, Ronald W. The History of British Petroleum Company, Vol. 1, The Developing Years 1901-1932, Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
Habibi, Rana, “The Institutionalization of Modern Middle Class Neighborhoods in 1940s Tehran – Case of Chaharsad Dastgah”, in Cities, No. 60 (2017), pp. 37-49.
Home, R.K. “Town Planning and Garden Cities in the British Colonial Empire 1910-1940”, in Planning Perspectives, Vol. 5, No 1 (1990), pp. 23-37.
Howard, Ebenezer. Garden Cities of To-Morrow, Moscow: Dodo Press, 2009.
King, Anthony D. Colonial Urban Development: Culture, Social Power and Environment, London: Routledge, 2007.
________ . Urbanism, Colonialism, and the World-economy: Cultural and Spatial Foundations of the World Urban System, Routledge, 2016.
Nafisy, Hamid, A Social History of Iranian Cinema, Vol. 1, Durham: Duke University Press, 2011.
Russell, Patrick & James Piers Taylor. Shadows of Progress: Documentary Film in Post-War Britain, London: BFI Publisher, 2010.
Schayegh, Cyrus. Who Is Knowledgeable, Is Strong: Science, Class, and the Formation of Modern Iranian Society, 1900-1950, Berkeley: University of California Press, 2009.
Seccombe, Ian J. Work Camps and Company Towns: Settlement Patterns and the Gulf Oil Industry, Durham: University of Durham, Centre for Middle Eastern and Islamic Studies, 1987.
Wright, Gwendolyn. The Politics of Design in French Colonial Urbanism, Chicago: University of Chicago Press, 1991.
bpvideolibrary.com

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 بهمن 1399
  • تاریخ بازنگری: 30 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار