ارزیابی میزان توسعه و تفکیک در انعطاف پذیری فضای داخلی مسکن آپارتمانی و واحدهای مسکونی مجاور مورد پژوهش: منطقۀ 2 تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مهندسی معماری دانشگاه پیام نور تهران

2 استادیار دانشکدۀ معمارى و شهرسازى، دانشگاه علم و صنعت ایران

3 کارشناس ارشد فناوری معماری، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نقش و اهمیت مسکن، به مثابة سرپناه انسان، حساس و کلیدی است و در طراحی آن توجه جدی به اصولی کیفی را می‌طلبد. با توجه به تغییر نامحسوس اما پویای فرهنگ زندگی در ایران و جایگاه مسکن در آن، به نظر می‌رسد طراحی یک واحد مسکونی که مناسب یک بازة زمانی مشخص باشد، نیازهای متنوع و متغیر ساکنان را پاسخ ندهد. مسئلة اصلی آن است که طرح مسکن به مثابة یک ویژگی ثابت در نظر گرفته می‌شود، درعین‌حال کسانی که در آن‌ها زندگی می‌کنند این‌گونه نیستند، خانواده‌ها رشد می‌کنند، کوچک می‌شوند و تغییر می‌کنند و به همین دلیل نیازهای آن‌ها نیز تغییر می‌کند. پرداختن به ویژگی انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن، به دلیل ارتقای کیفیت زندگی خانواده در فضای سکونتی، موجبات طولانی شدن استقرار ساکنان را فراهم می‌آورد. بر این اساس برنامه‌ریزی برای انعطاف و تغییر در ساختار عملکردی‌ـ فضایی مسکونی با پاسخ‌گویی به نیازهای در طول زمان خانواده در واحد مسکونی، از جابه‌جایی بی‌رویة آنان جلوگیری می‌کند. این پژوهش با هدف ارتقای کیفیت انعطاف‌پذیری در طراحی واحدهای مسکونی معاصر و نگاه ویژه به توسعه و تفکیک و ارزیابی آن در فضای داخلی و واحدهای مجاور مسکونی انجام گرفته است. به این منظور با رویکردی کیفی ابتدا با  استفاده از اسناد و مطالعات کتابخانه‌ای و سپس با تحلیل نمونه‌های مسکن سنتی ایران و نمونه‌هایی از آپارتمان‌های طراحی‌شده در دهه‌های اخیر اروپا، به منزلة مصادیق مساکن انعطاف‌پذیر، به شناسایی نقش این دو مؤلفه (توسعه و تفکیک) در انعطاف‌پذیری فضایی پرداخته شده است و در گام بعدی سنجش  میزان این دو مؤلفه در مسکن آپارتمانی منطقة 2 تهران صورت گرفته است. نتایج حاصله حاکی از این است که ویژگی توسعه و تفکیک در مسکن یک‌خوابه حداقل میزان و در واحدهای سه‌خوابه بیشترین میزان را دارد. همچنین پیشنهاد تخصیص مساحت به فضایی شناور که مابین دو عرصة خصوصی و عمومی در نظر گرفته می‌شود، یک اصل پاسخ‌گو برای توسعه و تفکیک در واحد مسکونی دانسته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Assessment of Extensibility and Divisibility in the Flexibility of Apartments’ Interiors and Adjoining Units (the Case of Tehran District 2)

نویسندگان [English]

  • Sepideh Aghaei 1
  • Mitra Ghafourian 2
  • Nafiseh Akhound 3
1 MArch, Tehran Payam-e Noor University
2 Assistant Professor, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology
3 MSc, Architectural Technology, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The crucial role of housing design to inhabit people requires serious attention to qualitative desing principles. Given the dynamism, subtle, of Iranian life culture and the influential role of housing in it, a housing design tailor-made to a certain period may well be unfit for future needs. Problematically, the housing plan is considered as fixed, whilst families grow, shrink and change, and so do their needs. Taking flexibility into account, therefore, guarantees a longer stay for residents. In other words, planning for future functional and spatial changes would correspond with the future needs of residents, thereby preventing their then unnecessary moves. The present study aims to improve flexibility in contemporary residential units, with a focus on the assessment of extensions and divisions in the interiors and adjoining residential units. In order to do so, a qualitative approach is adopted, first through documents and library studies, and then by analysing examples of traditional Iranian housing and European apartments designed in recent decades as examples of flexible housing. It then moves on to identify the role of extension and division in spatial flexibility, followed by measuring them in apartment housing types in Tehran District 2. The results indicate that the extension and division are at lowest levels in one-bedrooms and highest in three-bedrooms. Also, the allocation of a ‘floating’ space between private and public spaces is proposed as a responsive approach to the extension and division needs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary housing
  • Flexible pattern
  • Extension
  • Division
آصفی، مازیار و شهین فرخی و مهسا نثارنوبری. «ارزیابی روش‌های اعمال انعطاف‌پذیری در فضاهای مسکونی، با زیربنای محدود»، در مجلة انجمن معماری و شهرسازی ایران، ش 13 (بهار و تابستان 1396)، ص 9‍1-108.
اعزازی، شهلا. جامعه‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، 1382.
اقبالی، رحمان و پدرام حصاری. «رویکرد مدولار و پیش‌ساختگی در مسکن انعطاف‌پذیر»، در مسکن و محیط روستا، ش 143 (پاییز 1392)، ص 53-68.
اولیا، جلیل و علیرضا تقدیری و سارا قنبرزداه قمی. «سازگاری ساختر سیستم‌های صنعتی ساختمان‌سازی»، در نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، ش 1 (پاییز و زمستان 1389)، ص 5-14.
برهانی داریان، فرناز. طراحی مسکن انعطاف‌پذیر، پایان‌نامة کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه علم و صنعت، 1386.
حسینی، اکرم و سمیه شریف‌زاده. «واکاوی آسیب‌ها و محدودیت‌های انعطاف‌پذیری در مسکن معاصر ایران»،  در مسکن و محیط روستا، ش 150 (تابستان 1394)، ص 19-32.
خالدی، خدیجه. طراحی خانة شوشتری (با نگاه به تعامل پایایی و پویایی در شکل گیری مسکن)، پایان‌‌نامة کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه هنر اصفهان، 1395.
زندیه، مهدی و سیدرحمان اقبالی و پدرام حصاری. «روش‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر»، در مجلة نقش جهان، ش 1 (پاییز و زمستان 1390)، ص 95-105.
علیمردانی، امین و محسن مهرآوران. «استفاده از قطعات پیش‌ساخته در ساختمان‌های بلند به منظور سبک‌سازی»، در همایش بین‌المللی زلزله و سبک‌سازی ساختمان، دانشگاه قم، 1384.
عینی‌فر، علیرضا. «الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران»، در نشریة هنرهای زیبا، ش 13 (بهار 1382)، ص 64-77.
ــــــــ . ضوابط طراحی مسکن آپارتمانی در ایران به گزارش مرحله چهارم، 1392.
غروی الخوانساری، مریم. «انعطاف‌پذیری اثر معماری: ریشه‌ها و آسیب‌ها در دوران معاصر»، در نشریة هنرهای  زیبا، ش 40 (زمستان 1388)، ص 81-90.
ــــــــ . «گونه‌بندی و تحلیل قابلیت‌ها در انواع رویکردهای انعطاف‌پذیری»، در صفه، ش 76 (بهار 1396)، ص 37-54.
ــــــــ . تعامل پایایی و پویایی در انعطاف‌پذیری اثر معماری با تحلیل نمونه‌هایی از  مسکن معاصر، دانشگاه تهران، 1390.
غفوریان، میترا. مدل همبستگی در ساختمان‌های انعطاف‌پذیر نسبت به رضایت‌مندی از واحد مسکونی، رسالة دکتری معماری، دانشگاه UTM  مالزی، 2012.
گروتر، یورگ. زیبایی‌شناختی در معماری، ترجمة جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1375.
محمودی، محمدمهدی. طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد انعطاف‌پذیری، مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1390.
میرزازاده نیارق، مریم و محمدرضا بمانیان. «طراحی انعطاف‌پذیر در خانه‌های مسکونی»، همایش ملی عمران  و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار، 1394.
 
Beise, J. “Adaptable Housing or Adaptable People? Experience in Switzerland Gives a New Answer to the Questions of Housing Adaptability”, in Architecture & Component, Architecture & Behaviour, 1995.
Caroll, C. & J. Cowans & D. Darton. Meeting part M and Designing Lifetime Homes, York: Josef Rowantree Foundations, 1999.
Environment and Behavior, All Issues.
Forty, A. Words and Buildings: A Vocabulary of Modern Architecture, New York: Thames & Hudson Inc, 2000.
Friedman, A. The Adaptable House: Designing Homes for Change, New York: McGraw-Hill, 2002.
Lans, W. & Ir.C.M. Hofland. “Flexibility, How to Accommodate Unknown Future Housing Requirement”, in XXXIII IAHS. World Congress on Housing, Transforming Housing Environements Through Design. Pretoria, South Africa, 2005.
Nakib, F. “Technological Adabtability, an Approach Toward a Flexible and Sustainable Architecture”, in Conference On Technology and Sustainability in the Built Environment, 2008.
Pena, W. & S. Parshall. Problem Seeking: An Architectural Programming Primer, New York: John Wiley and Sons, Inc, 2001.
Priemus, H. “Flexible Housing: Fundamentals and Background”, in Open House International, 18(4) (1993), pp. 19-26.
________ . “Housing as a Social Adaptation Process: A Conseptual Sheme”, in Environment and Behavior, 18(1) (1986), pp. 31-52.
Schneider, Tatjan. & Jeremy Till. Flexible Housing, Oxford, United Kingdom: Architectural Press, 2007.