رویکردی نو برای ترسیم نقش مایه های گره ده با استفاده از روش پاره خط مبنا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه قم

2 کارشناسی ارشد معماری، مؤسسة آموزش عالی شهاب دانش، قم

3 معمار تجربی، قم

چکیده

گره‌های سنتی ترکیبی از واحدهای هندسیِ پایه هستند که به نقش‌مایه یا آلت‌های گره معروف هستند و هرکدام شمایل تعریف‌شده و مشخصی دارند. در روش‌های سنتی مرسوم ترسیم نقش‌مایه‌ها یا آلات گره، به دلیل استفاده از ابزارهای متعدد ترسیمی و ترسیم الگوهای متمایز برای هر آلت، باعث پیچیدگی و زمان‌بر بودن ترسیم گره می‌شوند. به منظور رفع این مسئله، در این پژوهش پاسخ این سؤال پیگیری می‌شود چگونه می‌توان با به حداقل رساندن ابزار و مراحل ترسیمی، روشی را برای ترسیم آلات یا نقش‌مایه‌های گره ابداع کرد که بتوان، علاوه بر بالا بردن سرعت عمل در ترسیم و پیاده کردن این گره، ضریب خطا و اشتباهات را به حداقل رساند؟ نگارندگان در این مقاله در پاسخ به این سؤال، با تمرکز بر یکی از انواع گره (گره ده)، روشی را با عنوان «روش پاره‌خط مبنا» معرفی کرده‌اند که با استفاده از رویکردی نوآورانه، به تعریف الگوی بدیعی برای ترسیم آلات این گره می‌انجامد.
یافته‌های این پژوهش با استفاده از روشی ترکیبی حاصل شده است؛ به طوری که گردآوری داده‌ها با استفاده از روش مطالعات اسنادی کتابخانه‌ای انجام شده است؛ لیکن تحلیل داده‌ها، که منتج به عرضة روش پاره‌خط مبنا شده است، با استفاده از روش استدلال منطقی تبیین شده است. در این مقاله، ضمن مقایسة روش‌های سنتی با روش پیشنهادی، مشخص می‌شود که روش پاره‌خط مبنا، تأثیر یکی از مهم‌ترین ابزارهای ترسیم گره، یعنی پرگار، را به حداقل می‌رساند که این امر، علاوه بر بالابردن سرعت ترسیم، به کاهش ضریب خطا در فرایند ترسیم گره منتهی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


امین‌پور، احمد و محمدرضا اولیا و رضا ابوئی و بیتا حاجبی. «ارائة دو روش جدید در ترسیم گره و مقایسة آن‌ها»، در مجلة علمی پژوهشی معماری و شهرسازی ایران، ش 11 (مرداد 1395)، ص 67-84.
امین‌پور، احمد و محمدرضا اولیا و رضا ابوئی و بیتا حاجبی. «پیشنهاد مدلی برای ترسیم گره در تزئینات وابسته به معماری اسلامی»، در مجلة علمی پژوهشی نامة هنر. ش 15 (1394)، ص 57-77.
بزرگمهری، زهره و آناهیتا خدادادی. آمودهای ایرانی (شناخت آسیب‌شناسی و مرمت)، تهران: انتشارات سروش دانش، 1390.
رئیس‌زاده، مهناز و حسین مفید. احیای هنرهای از یاد رفته، تهران: انتشارات مولی، 1374.
زمرشیدی، حسین. گره‌چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز، 1365.
سعید، عصام و عایشه پارمان. نقش‌های هندسی در هنر اسلامی، ترجمة مسعود رجب‌نیا. تهران: انتشارات سروش، 1389.
شعرباف، اصغر. گره و کاربندی، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی، 1372.
ماهرالنقش، محمود. کاشی‌کاری ایران، تهران: انتشارات موزه رضا عباسی، 1361.
مهدی‌زاده سراج، فاطمه و فرهاد فخاری تهرانی و نیما ولی‌بیگ. «به‌کارگیری مثلث‌های هنجار در محاسبات ریاضی و پیاده‌سازی هندسه در ساخت و اجرای معماری سنتی ایران»، در مجلة علمی پژوهشی مرمت و معماری ایران، ش 1 (بهار و تابستان 1390)، ص 15-26.
نجیب اغلو، گل‌رو. هندسه و تزیین در معماری اسلامی (طومار توپکاپی)، ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: انتشارات روزنه، 1379.
نوایی، کامبیز و کامبیز حاجی‌قاسمی. خشت و خیال، تهران: انتشارات سروش، 1390.
نیستانی، جواد. «سابقة ترسیم نقشه و کاربرد هندسه و حساب در معماری اسلامی (از سده‌های نخستین تا اواسط قرن نهم قمری»، در مجلة پیک نور، ش 12 (1384)، ص 42-49.                                                                                                                              
Bodner, Lynn. “A Nine- and Twelve- Pointed Star Polygon Design of the Tashkent Scrolls”, in Bridges Conference Proceedings Coimbra, Portugal: The Bridges Organization, 2011, pp.147-154.
Bonner, Jay. “Three Traditions of Self-Similarity in Fourteenth and Fifteenth Century Islamic Geometric Ornament”, in Bridges Conference Proceedings,Granada, Spain: The Bridges Organization, 2003, pp. 1-12.
Hankin, Ernest Hanbury. “Some Difficult Saracenic Designs III”, in The Mathematical Gazette, 20 (241) )1936(, pp. 318-319.
Kaplan, Craig S. ”Computer Generated Islamic Star Patterns”, in Bridges Conference Proceedings. Winfield, Kansas, USA: The Bridges Organization, 2000.