بررسى تأثیر تغییر عناصر مکان ساز زندگى عشایرى بر نارضایتى از اسکان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة هنر و معماری دانشگاه یزد

2 مدرس دانشگاه آزاد اصفهان، واحد خوراسگان

چکیده

 کوچ نشینى، از کهن ترین شیوه هاى زیست بشر بر روى این کرة خاکى است. در ایران با توجه به شرایط اقلیمى جغرافیایى زندگى عشایرى توأم با کوچندگى سابقه طولانى داشته است. پس از اسکان عشایر به شکل هاى خودجوش و درون زا یا اسکان هاى اجبارى، شهرک هاى عشایرى در کنار روستاها و شهر هایى از کشورمان شکل گرفت. با ارزیابى شهرک هاى اسکان نکات بسیارى در حوزه هاى فرهنگى  اجتماعى گوشزد مى شود، اما یکى از حوزه هاى مهمى که در وضعیت زندگى و وجوه روانى آن تأثیر بسیار دارد، محیط و کالبدى است که این زندگى را در بر گرفته است. این پژوهش با مطالعة میدانى و ارزیابى شهرک هاى اسکان عشایرى ترک آباد و خمینى آباد در حاشیة شهرضا آغاز شد. در مرحلة نخستین تحقیق، نتایج به دست آمده از مصاحبه و گفتگوى صمیمى با عشایر حاکى از نارضایتى عشایر از زندگى و ناکارآمدى خانه هاى این شهرک ها براى دربرگرفتن وجوه مختلف زندگى عشایرى بود. على رغم نارضایتى عشایر از خانه هاى مسکونى، ایشان غالباً زبان و ادبیات مناسبى براى توضیح ایده آل هاى خود از یک فضاى سکونتى شهرى نداشتند و تنها ابراز آشکار عشایر در مورد شرایط زندگى، تمایل بازگشت به زندگى کوچ نشینى است. بدون تردید عوامل متعددى اعم از اقتصادى، اجتماعى، و کالبدى در ایجاد این نارضایتى از زندگى دخیل هستند، ولى احتمالاً، بخشى از این نارضایتى را مى توان به عدم قابلیت هاى فضایى این شهرک ها و خانه هاى موجود در آن ها در ایجاد حس تعلق در عشایر ساکن شده به فضاى سکونتشان در این شهرک ها نسبت داد. در این مقاله، در جستجوى شناخت بخشى از عوامل نارضایتى عشایر از سکونت در شهرک هاى اسکان مبتنى بر این فرضیه که عدم تعلق مى تواند ناشى از شکل نگرفتن حس مکان در این عشایر باشد به بررسى تغییرات عناصر مکان ساز (مؤثر در ایجاد حس مکان) از زندگى کوچ به اسکان پرداخته مى شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Settlement of Transhumant Tribes: The Satisfaction of Qashqaï Tribes

نویسندگان [English]

  • Reza Shakouri 1
  • Elham Khodadadi 2
1 Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, University of Yazd
2 Faculty of Art and Architecture, University of Yazd
چکیده [English]

This paper reports the results of a study on the satisfaction of residents in two towns. These towns were built for voluntary or forced settlement of Qashqaï nomadic tribes. This study is based on two consecutive field visits during which open-ended questions were asked. The results of the interviews indicate that the residents are generally dissatisfied with the design of their houses. They also think that the physical fabric does not accommodate their traditional way of life. Although several factors affect this dissatisfaction, it is hypothesized that lack of place attachment and sense of belonging to the town and its dwellings are key factors.

  1. منابع و مآخذ
  2. الکساندر، کریستوفر. معمارى و راز جاودانگى، ترجمة مهرداد قیومى
  3. . بیدهندى ، دانشگاه شهید بهشتى، 1386
  4. بنی هاشمی، مارال. هویت مکان از دیدگاه کوین لینچ و ادوارد رلف، در
  5. www.shahrsaz.ir
  6. . بهمن بیگى، محمد. بخاراى من ایل من، تهران: انتشارات آگاه، 1368
  7. بازشناسی اثر معنا » . پورجعفر، محمدرضا و علیرضا صادقى و زاهد یوسفى
  8. در ،« در جاودانگی مکان، نمونة موردی: روستای هورامان تخت کردستان
  9. .17 - نشریة مسکن و محیط روستا، ش 125 (بهار 1388 )، ص 2
  10. تغییرات فرهنگی از کوچ به اسکان، » . رفیع فر جلال الدین و رضا قربانی ریگ
  11. در نامة علوم اجتماعى، ش ،« نمونة موردی: عشایر تالش در طول سه نسل
  12. .80 - 31 (زمستان 1386 )، ص 57
  13. راپاپورت، اموس. منشأ فرهنگى مجتم عهاى زیستى، ترجمة راضیه رضازاده،
  14. . تهران، جهاد دانشگاهى دانشگاه علم و صنعت ایران، 1366
  15. رلف، ادوارد. مکان و ب ىمکانى، ترجمة محمدرضا نقصان محمدى و کاظم
  16. . مندگارى و زهیر متکى، تهران: آرمان شهر، 1389
  17. خدادادى، الهام. طراحى مسکن براى عشایر اسکا نیافته، پایان نامة
  18. . کارشناسى ارشد، دانشکده هنر و معمارى دانشگاه یزد، 1391
  19. اسناد و مدارک سفر اول به شهرک خمینى آباد، مشاهدة میدانى » .
  20. و مصاحبه (مصاحبه با خانم نره اى، خانوادة آقاى حمزوى معلم و محقق در
  21. .1390 ،«( حوزة زندگى عشایرى، و افرادى در مشاغل بقالى
  22. استاد و مدارک سفر اول به شهرک ترک آباد (صحبت با » .
  23. هندوانه فروش و صحبت عمومى با افرادى که در یک بازة زمانى به قصد
  24. خرید یا گفتگو در آن محل حضور مى یافتند، صحبت با طیبه حیدرى و
  25. خانواده و همسایگان او و مشاهدة یک واحد همسایگى عشایرى شکل گرفته
  26. .1390 ،«( در شهرک
  27. اسناد و مدارک سفر دوم به شهرک عشایرى ترک آباد و » .
  28. خمینى آباد (مشاهدة میدانى و مصاحبه با دو خانواده در یک واحد همسایگى
  29. .1391 ،«( و همسایگان آن ها
  30. اسناد و مدارک سفر اول به منطقة پادناى سمیرم (مناطق تنگ » .
  31. شهید و چهارراه، منطقة کیفته گیوسین، شامل گروه هاى مختلف عشایر
  32. .1391 ،«( قشقایى گذرنده از مسیر
  33. اسناد و مدارک در بررسى شهرک عشایرى شهسوار در نزدیکى » .
  34. .1391 ،« سمیرم
  35. اسناد و مدارک سفر دوم به منطقة پادناى سمیرم براى مشاهدة » .
  36. زندگى و مسکن عشایرى، شامل بررسى دو خانوادة تازه اطراق یافته در چادر
  37. برزنتى، یک خانواده در سیاه چادر و گروهى از افراد در ترکیبى از زندگى
  38. ،«( عشایرى و روستایى
  39. مصاحبه با ابوالقاسم هاشمى (رئیس ادارة امور عشایر سمیرم)، » .
  40. علی محمد یوسفی باصری (مسئول دفتر مطالعات و توسعة امور عشایر
  41. .1391 ،«( استان اصفهان
  42. .1391 ،« مصاحبه منشرنشده با سیدمحمد بهشتى شیرازى » .
  43. دست نوشته ها و اتوبیوگرافى محمود حمزوى از زندگى » . حمزوى، ابراهیم
  44. بى تا. ،« عشایرى
  45. در ،« مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهندة آن » . فلاحت، محمدصادق
  46. .66 - فصلنامه هنرهای زیبا، ش 26 (تابستان 1385 )، ص 57
  47. قاسمی اصفهانی، مروارید. اهل کجا هستم ؟ هوی تبخشی به باف تهای
  48. . مسکونی، تهران: نشر روزنه، 1383
  49. گنون، رنه. سیطرة کمیت و علائم آخرالزمان، ترجمة علی محمد کاردان،
  50. . تهران: مرکز نشر دانشگاهى، 1356
  51. لینچ ، کوین. تئوری شکل خوب شهر، ترجمة سیدحسین بحرینی، دانشگاه
  52. . تهران، 1384
  53. محمودى نژاد، هادى و محمدرضا پورجعفر و محمدرضا بمانیان و مجتبى
  54. پدیدار شناسى محیط شهرى: تأملى در ارتقاى » . انصارى و على اکبر تقوایى
  55. ، در علوم و تکنولوژى محیط زیست، ش 39 ،« فضا به مکان شهرى
  56. .297 - (ضمیمه، زمستان 1387 )، ص 282
  57. روستاهاى » . مهدوى، مسعود و پژمان رضایی و مجتبی قدیری معصوم
  58. در فصلنامة روستا و توسعه، ش 37 ،« برآمده از اسکان و چالش هاى آن
  59. .62 - (بهار 1386 )، ص 41
  60. نوربرگ شولتز، کریستیان. معمارى: حضور، زبان، و مکان، ترجمة علیرضا
  61. . احمدیان، تهران: معمارنشر، 1381
  62. کاستلز، مانوئل. عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه، و فرهنگ، ترجمة حسن
  63. . چاوشیان، تهران: انتشارات طرح نو، 1380
  64. بررسى نقش هویت در سازمان دهى » . کیوانلو، محسن و مهدى اسدى
  65. و طراحى فضاهاى مسکونى، نمونة موردى: مجموعه هاى مسکونى در
  66. در همایش ملی معماری، شهرسازی، و ،« توسعه هاى جدید شهر بجنورد
  67. . توسعة پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، 1392
  68. . یونان، رسول، صد آساناک سرود ههاى ترکى قشقایى، تهران:ن شرمشکى، 1387 Carmona. Matthew & Tim Heath & Taner Oc. & Steve
  69. Tiesdell. Public Places, Urban Spaces, Oxford: Architectural
  70. Press, 2003.
  71. Jackson, J.B. A Sense of Place, a Sense of Time, New Haven,
  72. CT, Yale University Press, 1994.
  73. Montgomery, J. «Making a City: Urbanity, Vitality and
  74. Urban Design», in Journal of Urban Design, Vol. 3, No. 1
  75. (1998), pp. 93- 116.
  76. Neisser, U. Cognition & Reality, San Francisco: Freeman,
  77. Relph, E. Place and Pacelessness, London: Pion, 1976.
  78. Seamon, David & Jacob Sowers. “Place and Placelessness,
  79. Edward Relph», in Human Geography, London: Sage, 2008.
  80. Walmsley,D.J. Urban Living, Longman Scientific
  81. &Technical, 1990.
  82. www.qashqaie.ir