مقاله حاصر حاصل گفتگوی جمعی بین مهندس محمود ارژمند، مهندس کامبیز حاجی قاسمی ، مهندس مهرداد قیومی بیدهندی و مهندس کامبیز نوایی است.
عالم سنتی هر فرهنگی تصویر و تعریفی از انسان کامل داشت و انسان ها در پی تشبه جستن بودند.میکوشیدند در مصنوعات خود نیز صفات انسان کامل را در حد مقدور متجلی سازند. معماری نیز از این تلاش برکنار نبود، خصوصا عزیزترین بنا یعنی عبادتگاه که همواره به نحوی تمثال انسان کامل بوده است. معمار مسجد نیز در پی این بود که بنای مسجد را متناسب با صورت انسان کامل اسلام بسازد و میزان توفیق او در طرح و بنای مسجد به قدر توفیقی بود که در تقرب به مسجد خود به انسان کامل کسب می کرد.
اگر انسان کامل با آنکه اشرف کائنات است بزرگنمایی و فخرفروشی نمی کند، مسجد نیز عظمت تصنعی و نمایشی ندارد. اگر انسان کامل اسلام راهب نیست و در میان خلق خدا زنگی و در امور دنیا دخالت می کند، مسجد نیز در دل محله و کوچه و بازار جای دارد.
)
