نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا نامداری ¹
• علی مشهدی ¹
• آیلا سینایی ²

¹ استادیار دانشکدۀ دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران، ایران

² کارشناس ارشد معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران، ایران

چکیده

کالبد خانه‌‌های تاریخی در ایران، بسته به مکان قرارگیری و بافت زمینه‌ای، همواره متأثر از عوامل مختلف بوده‌اند. عوامل فرهنگی، باورهای دینی، آیین‌‌ها، رویکردهای مذهبی، امنیت اجتماعی، و آسایش اقلیمی بخشی از این عوامل هستند که به‌صورت‌های مختلف بر کیفیت فضاهای داخل خانه و شاخص‌های فرم کالبدی آن اثر گذاشته‌اند. جهت‌‌گیری خانه، مواد و مصالح مصرفی، تزیینات، سلسله‌مراتب، هندسه، مقیاس، و نور و روشنایی ازجملة این شاخص‌ها هستند. در این مقاله به تقابل و سنجش چگونگی تأثیر عوامل فرهنگی و اقلیمی بر کالبد معماری خانه‌‌های تاریخی دوران قاجار در اقلیم‌‌‌‌های «سرد و کوهستانی» و «گرم ‌‌و خشک» ایران پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و قیاسی و جمع‌آوری مطالب به روش کتابخانه‌‌ای و بازدید میدانی است. در فرایند تحلیل موضوع پژوهش و به‌منظور شاخص‌سازی عوامل مؤثر بر مؤلفه‌‌های کالبدی و فضایی، تعداد چهار خانة قاجاری با دو فرم متفاوت مشتمل بر فرم‌های حیاط مرکزی و بلوکی در شهرهای شاخص اقلیم‌های مذکور انتخاب شدند تا، از طریق تحلیل قیاسی بین فرم‌های متضاد در یک اقلیم و فرم‌های مشابه در اقلیم‌های متفاوت، نحوة اثرپذیری مؤلفه‌‌های کالبدی و فضایی از عوامل مختلف نمایان شود. با توصیف مدارک معماری هر خانه‌‌ و تحلیل میزان تأثیر مؤلفه‌های اقلیم و فرهنگ، نتایج پژوهش نشان می‌دهدکه فرم خانه، سلسله‌مراتب، جهت‌گیری، و استفاده از مصالح بوم‌آورد از شاخصه‌‌هایی هستند که در هردو اقلیم به‌صورت توأم تحت تأثیر عوامل فرهنگی و اقلیمی بوده‌اند. در اقلیم گرم و خشک، عامل فرهنگ کارآمدترین تأثیر را بر روی مقیاس خانه و عملکرد فضاها گذاشته و موادومصالح، ترکیب‌بندی، نما و تزیینات اثر مفیدی را از اقلیم پذیرفته‌‌اند؛ درحالی‌که در اقلیم‌های سرد و کوهستانی شاخص‌های مقیاس و عملکرد اثرپذیری ثمربخشی از مؤلفة اقلیم داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• فرهنگ
• اقلیم
• کالبد معماری
• خانه های تاریخی
• دوران قاجار

20.1001.1.1683870.1402.33.3.4.0

موضوعات

• معماری

عنوان مقاله [English]

The Interactions of Cultural and Climatic Influences in Architectural Forms in Historical Qajar Houses in "Cold" and "Hot and Dry" Climates

نویسندگان [English]

• Mohammed Reza Namdari ¹
• Ali Mash’hadi ¹
• Aila Sinai ²

¹ Assistant Professor, Tehran University of Science and Culture, Tehran, Iran

² M. Arch, Tehran University of Science and Culture, Tehran, Iran

چکیده [English]

The physicality of historical houses in Iran have always been affected by various factors of their context, e.g., cultural factors, religious beliefs, rituals, religious approaches, social security and climate comfort, all of which affecting the quality of indoor spaces and formal characteristics in various ways. The orientation of the house, materials and consumables, decorations, hierarchy, geometry, scale, light and illumination are among these characteristics. This paper compares and evaluates the influence of cultural and climatic factors on the architecture of historical houses of the Qajar era in the cold-mountainous and hot-dry climates of Iran. The research method is descriptive-analytical-comparative, through library and field studies. To do so, four Qajar houses with central courtyard and block forms were selected in the key cities of the above climates to compare their contrasting forms, and the way physical and spatial components are affected by different factors. The comparison shows that the form, hierarchies, orientation and use of natural materials are among the indicators influenced by cultural factors in both climates. In the hot and dry climate, the cultural factor most effective on the scale of the house and the functions of the spaces, with materials, compositions, façade and ornaments having also benefited from the climate, while in the cold and mountainous climate, the scale and function having fruitfully been affected from the climate.

کلیدواژه‌ها [English]

• Architectural Form
• Climate
• Culture
• Historical Houses
• Qajar Period