خوانش هیروگلیف کلان‌شهر مدرن تهران بر اساس عوامل برسازندۀ منظر ذهنی نمونۀ موردی: واکاوی منظر ساخته‌شده از تهران در ذهن رانندگان تاکسی­‌های خطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین

2 استاد دانشکدۀ شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

شهر، مدرنیته، و اقتصاد سرمایه‌‌داری سه‌‌گانة جدایی‌‌ناپذیری هستند که بررسی هریک به‌تنهایی امکان‌‌پذیر نیست. کلان‌شهر تحت سلطة مدرنیته، قدرت، و هژمونی سرمایه‌‌داری به فضایی کدگزاری‌شده از محتوا و معنی تبدیل شده است که با زبانی رمزآلود خوداگاه و به‌صورت مستمر بر ساکنان تأثیر می‌گذارد و با تولید گونة کلان‌شهری متناسب با اضطرار و پیچیدگی موجود، موجب از خودبیگانگی پیش‌‌روندة انسان مدرن از محیط و حتی از خود شده است؛ تجربة گسسته و تجزیه‌شده‌‌ای را از زمان و مکان باعث شده که فرایند شکل‌گیری تصویر ذهنی و خاطره از شهر را مختل کرده است. از دیدگاه گفتمان چپ شناخت واقعیت شهرها منوط به رمزگشایی این تصاویر معنادار ذهنی است که نیاز به روش‌‌های شناختی فراتر از روش‌‌های اثبات‌‌گرایانه دارد. از این دیدگاه خواندن آنچه هرگز نوشته نشده است با بازخوانی تجربه و فهم منظر ذهنی عموم از شهری که در آن ساکن هستند می‌‌تواند در نمایش واقعیات مغفول‌مانده‌‌ای، که کلان‌شهر، مدرنیته، و اقتصاد سرمایه‌‌داری مسبب آن هستند، مفید گردد. در این پژوهش با فرض شهر به‌مثابة متن برای خوانش هیروگلیف کلان‌شهر مدرن تهران بر اساس عوامل برسازندة منظر ذهنی از روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی استفاده شد و برای مطالعة انضمامی شهر از طریق روایت‌‌های غیررسمی و برای درک پیام‌‌های دریافتی، خوانش شهر بر اساس منظر ذهنی رانندگان تاکسی صورت پذیرفت. با توجه به یافته‌‌ها می‌‌توان ادعا کرد که در تحلیل روایت غیررسمی تهران از منظر ذهنی رانندگان تاکسی، محتوای غالب و هدفمندی در بازنمایی‌‌های طـرح‌شده شناسایی نشد. تهران تسلیم زبان ناخوانا، گسسته، و تکه‌تکة مدرنیته شده و با تربیت گونة کلان‌شهری بی‌‌تفاوت و دل‌زدة متناسب با سرعت و اضطرار جاری در شهر از قید هویت آزاد شده است. حس توأمان عشق و نفرت نسبت به مدرنتیه در تهران نیز بروز کرده، بُعد تخریبی نوآورانة مدرنیته ناپایداری تجربه را تشدید کرده، و این ناپایداری حافظة شهر را از معنا تهی و خوانش در زمانی شهر را دچار اختلال کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Hieroglyphic Reading of the Modern Tehran Metropolis through Mindscape Constructing Factors, the Case of Tehran Shuttle Taxi Drivers

نویسندگان [English]

  • Nazila Rashid Pour 1
  • Manouchehr Tabibian 2
  • Seyed Mohsen Habibi 2
1 PhD Candidate, Faculty of Architecture and Urbanism, Qazvin Islamic Azad University
2 Professor Emeritus, Faculty of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

The metropolis, modernity, and the capitalist economy are inseparable, and it is not possible to investigate each one in isolation. Dominated by of modernity, power and hegemony of capitalism, the metropolis has turned into an encoded space of content and meaning, with its own mysterious language, continuous influences the residents’ self-awareness. It produces a metropolitan typology in accordance with the existing urgency and complexity, and generated increasingly alienated people. It has caused a discontinuous and disintegrated experience of time and space that disrupts processes of forming image and memory of the city. From the left’s point of view, knowing the reality of cities depends on deciphering these meaningful images that require cognitive methods beyond positivist methods. To understand the metropolis is – to some extent – to understand our present age. Wherever the hieroglyphics of any spatial image are deciphered, there the basis of social reality presents itself. What we see on the surface, so any Marxist-inspired cultural theorist would argue, is the product of deeper underlying forces, and in order to understand these forces we need to interpret the surface level. From this point of view, reading what has never been written by re-reading the experience and understanding the image of the city can be useful in showing the neglected realities caused by the metropolis, modernity and capitalist economy. Assuming the city as a text for explaining the hieroglyphs of the modern metropolis of Tehran in representing the mysterious language of the city, quantitative and qualitative content analysis method was used in this research. For a concrete study of informal story and understanding the received messages through taxi drivers’ mindscape, and image readout was carried out. Analysing the informal stories shows that there is not any integrated policy for a purposeful representation of Tehran or there is no right tool for this purpose. According to the findings, we can claim that the language of the modern Tehran metropolis under the effect of Modernity paradigm and Capitalism is so discontinuous and disintegrated that it deteriorates any formation of memory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hieroglyphics
  • Modern metropolis
  • Reading
  • Mindscape
شکل‌گیری ذهنیت در مطالعات فرهنگی». در نامة علوم اجتماعی، ش27 (بهار 1385)، ص125-156.
اسلامی، مازیار. صحنه‌‌هایی از یک ازدواج: ملاحظاتی دربارة فضا و شهر در سینما. تهران: انتشارات حرفه هنرمند، 1394.
ادانل، هاگ. «شهر سلطنتی در تلویزیون: پوشش تلویزیونی وقایع رسانه‌‌ای سلطنتی». ترجمة کاوه اکبری. در فرانکو بیانچینی و همکاران، منظر ذهنی شهر: مفاهیم، بازنمایی‌‌های فرهنگی و کاربستهای سیاست‌‌گذارانه، تهران، تیسا، 1393.
بنیامین، والتر. «دربارة برخی از مضامین و دست‌مایه‌‌های شعر بودلر». ترجمة مراد فراهادپور. در نشریه ارغنون، ش14 (زمستان 1377)، ص27-49.
ــــــــ . «قصه‌گو: تأملی در آثار نیکلای لسکوف». ترجمة مراد فرهادپور و فضل‌الله پاکزاد. در نشریه ارغنون، ش9 و 10 (بهار و تابستان 1375)، ص1-26.
بیانچینی، فرانکو و همکاران. منظر ذهنی شهر: مفاهیم، بازنمایی‌‌های فرهنگی و کاربست‌‌های سیاست‌‌گذارانه. ترجمة کاوه اکبری و همکاران. به کوشش محمدعلی زکریایی. تهران: تیسا، 1393.
پالمر، ریچارد. علم هرمنوتیک، ترجمة محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس، 1377.
پاموک، اورحان. استانبول. ترجمة شهلا طهماسبی. تهران: نیلوفر، 1392.
پولیاک، لونته. «پل‌‌های معلق، تغییرات معنایی استعاره‌‌های پل در بوداپست قرن بیستم». ترجمة کاوه اکبری. در فرانکو بیانچینی و همکاران، منظر ذهنی شهر: مفاهیم، بازنمایی‌‌های فرهنگی و کاربستهای سیاست‌‌گذارانه، تهران: تیسا، 1393.
رشیدپور، نازیلا و سیدمحسن حبیبی. «کاوش در تبیین هیروگلیف کلان‌شهر مدرن». در صفه، ش85 (تابستان 1398)، ص37-54.
رشیدپور، نازیلا. تبیین هیروگلیف کلانشهر مدرن تهران با تأکید بر قرائت، تجربه و خاطره. پایان‌‌نامه دکتری شهرسازی، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، 1398.
ریزن، متیو. «کارتون‌‌ها و نمایش طنز پایتخت فرهنگی اروپا». ترجمة کاوه اکبری، در فرانکو بیانچینی و همکاران، منظر ذهنی شهر: مفاهیم، بازنمایی‌‌های فرهنگی و کاربستهای سیاست‌‌گذارانه، تهران: تیسا، 1393.
زیمل، گئورگ. «کلان‌شهر و حیات ذهنی». ترجمة یوسف اباذری. در نشریة مطالعات جامعهشاختی، ش6  (بهار 1372)، ص53-66.
کاظمی، عباس. «پروبلماتیک زندگی روزمره در مطالعات فرهنگی و نسبت آن با جامعة ایران». در فصلنامة مطالعات فرهنگی، سال اول، ش4 (پاییز و زمستان 1384)، ص97-122.
کالوینو، ایتالو. شهرهای ناپیدا. ترجمة بهمن رئیسی. تهران: کتاب خورشید، 1394.
منل، باربارا. شهرها و سینما. ترجمة محمدرضا نویدپور و نیما عیسی‌‌پور. تهران: انتشارات بیدگل، 1394.
Amendola, Giandomenico. “La Citaa Postmoderna, Rome and Bari: Laterza in Bianchini, Franco, European Urban Mindscape: Concepts, Cultural Representations and Policy”. In Weiss-Sussex Godela & Franco Bianchini (eds), Urban Mindscape of Europe, Amsterdam, New York: Rodopi, 2006.
Barthes, Roland. “Semiology and the Urban”, In Rethinking Architecture, ed. Neil Leach, London: Routledge, 2002.
Benjamin, Walter. “Naples in Reflection”. In Essays, Aphorisms, Autobiographical Writings, ed. Peter Demetz, New York: Schocken Books, 1986.
Benjamin, Walter. “The Return of the Flaneur”. In Selected Writings, Vol. 1, 1927- 1934. Eds. M.W. Jennings & H. Eiland & G. Smith Transl. R. Livingstone, et al, Cambridge, MA and London: The Belknap Press of Haevaed University, 1999, pp. 262-267.
Bianchini, Franco. “European Urban Mindscape: Concepts, Cultural Representations and Policy”. In Weiss-Sussex Godela, Franco Bianchini (eds), Amsterdam, New York: Rodopi, 2006.
Calvino, Italo. Invisible Cities. Harcourt Brace Jovanovich, 1978.
Cixous, Helen. “Attacks of Castle”. In Rethinking Architecture, ed. Neil Leach, London: Routledge, 1997.
Donald, James. “Metropolis: The City as Text”. In Social and Cultural Forms of Modernity, eds. Robert Bocock & Kenneth Thompson, Cambridge: Polity press in association with basil Blackwell and the Open University,1993, pp. 417-461.
________ . Imagining the Modern City. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1999.
Frisby, David. “The Metropolice as Text: Otto Wagner and Vienna’s Second Rnaissance”, In The Hieroglyphics of Space, ed. Neil Leach, London: Routledge. 2002, pp. 15-31.
Gilloch, Graeme. Myth & Metropolis: Walter Benjamin & the City. Oxford, 1996.
Kracauer, Siegried. “On Employment Agencies”. In Rethinking Architecture, ed. Neil Leach, London: Routledge, 1997.
Leach, Neil. “Erasing the Traces. The ‘Denazification’ of Post-revolutionary Berlin and Bucharest”. In The Hieroglyphics of Space: Reading and Experiencing the Modern Metropolis, ed. N. leach, London: Routledge, 2002.
Manale, Margaret. “La Modernize Fait Mythe”. In Les Temps Modernes, Vol. 59, No. 625, (2003), pp. 196-215.
Maruyama, Magoroh. “Mindscape and Science Theories”. In Current Anthropology, No. 21, (1980), pp. 589-608.
Suttles, Gerald D. “The Cumulative Texture of Local Urban Culture”. In American Journal of Socialogy, 90(2) (1984), pp. 283-304.