میانجی‌ها و ناممکن‌هایِ دلوزیِ سوژه، معماری، و فضا از ساختارمندی تا ساختارشکنی آیزنمن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوى دکترى معمارى، دانشکدۀ هنر و معمارى، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد همدان

2 استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

چکیده

ناممکن­ ها نیروهایی بالقوه هستند که می‌روند تا بالفعل شوند و در آستانۀ ایجاد و صیرورتند. میانجی‌ها نیز نقش میانجیگری و میانه‌ای بین بالقوه و بالفعل بودن هر امری دارند و ایجادکنندۀ آفرینش هستند. این آفرینش به‌خوبی در آثار معماری مشهود است. نوشتار حاضر برای فهم بهتر این مفاهیم، بر ساختار معماری آیزنمن متمرکز است و برای پاسخ‌گویی به مسئلۀ مورد نظر، رویکرد تبیین با نگرش فلسفی ژیل دلوز هم‌راستا و در تعامل بیان می‌شود؛ چراکه آثار آیزنمن یک فرایند معماری‌ فلسفی با یکی از محورهای پست‌مدرنیسم دلوزی، همچون  میانجی‌ها و ناممکن­هاست که تأثیر اساسی بر زندگی معاصر دارد. هدف پژوهشْ یافتن ویژگی­های مشترک میانجی‌ها و ناممکن­ها در اندیشۀ دلوز و معماری آیزنمن است و با این فصل مشترک معماری وی بیان و تحلیل می‌شود. برای این منظور، با شیوۀ توصیفی‌ تحلیلی پس از بررسی سیاق فکری و عملی آیزنمن، با بررسی سه اثر از او به تشریح و تحلیل چگونه بودن و چرایی ناممکن­ها پرداخته می‌شود. همچنین گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع مکتوب و دیجیتال صورت می‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد معماری آیزنمن نمایش میانجی‌هایی است که دست به خلق و آفرینش می‌زنند و ناممکن­ها از دل آثارشان هویدا می‌شوند، متناسب با اندیشۀ معاصر توانسته‌اند خود را با نیاز و محیط پیرامون تطبیق دهند و در یک صیرورت، بیرون از ذهنیت جای گیرند. همچنین میانجی‌ها بنا به حرکت و جنبش دائمی‌شان، تجسم هستی‌شناسی ناممکن­ها را، که زیربنای این‌همانی و هویاتی درونی هستند، شروع می‌کنند و پایان می‌بخشند. در این میان انسان سوژۀ شناسایی نیست که در جایگاهی بالاتر از سایرین دست به شناسایی زند؛ بلکه با آنها مواجه می‌شود و در هر رویارویی قابلیت‌های جدیدی می‌یابد و ظرفیت‌های تازه‌ای می‌آفریند.

کلیدواژه‌ها


اردلانی، حسین و همایون سلیمی و مجید اکبری و حجت گودرزی. «تجسم احساس در اندیشۀ ژیل دلوز؛ بررسی نقاشی‌های فرانسیس بیکن». در نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، ش 16 (پاییز و زمستان1394)، ص23- 44.
اردلانی، حسین. پساساختارگرایی در فلسفۀ هنر ژیل دلوز. همدان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی همدان، 1397.
آیزنمن، پیتر. بناها و پروژه‌های پیتر آیزنمن. ترجمۀ جلال اسدی و حسین حافظ القرآنی. اصفهان: همام، 1392.
بانی مسعود، امیر. پست‌مدرنیته و معماری. اصفهان: خاک، 1388.
ــــــــ . معماری غرب ریشه‌ها و مفاهیم. تهران: هنر معماری قرن، 1389.
تابعی، احمد. رابطه میان ایدۀ پسامدرن و عدم تعیّن: مطالعه‌ی تطبیقی فلسفه و هنر غرب. تهران: نی، 1388.
جنکس، چارلز. «دیکانستراکشن: لذت ناشی از نبود». در مجموعه مقالات شش مفهوم در معماری معاصر. ترجمه و تدوین جودت و همکاران. تهران: توسعه، 1378، ص97-144.
جودت، محمدرضا. نومدرن‌ها کجایند. تهران: گنج هنر، 1384.
دلوز، ژیل. ترجیح می‌دهم که نه، بارتلبی محرر و سه جستار فلسفی. ترجمۀ شهریار وقفی‌پور. تهران: نیکان، 1390.
ــــــــ . میانجی‌ها. ترجمۀ پویا رفویی. تهران: رشد آموزش، 1389.
دیوکیچ، ولادان و پیتار بویانیچ. پیتر آیزنمن در گفتگو با معماران و فیلسوفان. ترجمۀ احسان حنیف. تهران: فکر نو، 1398.
ذوالقدر، بهنام و فرشته نباتی. «جهان‌های ناممکن و متون التفاتی از نگاه پریست». در منطق پژوهی: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، ش ۱ (بهار 1390)، ص63-84.
رئیسی، ایمان و همکاران. نقد بازی: جستارهای نقد معماری. مشهد: کتابکده کسری، 1392.
رئیسی، ایمان. نظر بازی: جستارهای نظریه معماری. مشهد: کتابکده کسری، 1394.
ساجو، آنتونیو. پیتر آیزنمن؛ کنکاش در آینده. ترجمۀ احمد حسامی. تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر، 1386.
شایگان، داریوش. افسون‌زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار. تهران: فرزان روز، 1380.
شهسواری، سیامک و پیام فرهنمد و فاطمه آدینه‌لو. پیتر آیزنمن و متافیزیک حضور بر روی نوستالژی با پای برهنه. تهران: لوح نگار، 1391.
شیرازی، محمدرضا. «آیزنمن، دلوز و شدن در معماری». در معماری و فرهنگ، ش ۱۷ (بهار 1383)، ص۱۵-۲۴.
ضمیران، محمد. «ژیل دلوز و فلسفۀ دگرگونی و تباین». در کتاب ماه فلسفه و ادبیات، ش۸۰-۸۱ (خرداد و تیر1383)، ص۳۹-۵۴.
قبادیان، وحید. مبانی و مفاهیم معماری معاصر غرب. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1388.
مزینی، منوچهر. از زمان و معماری. تهران: شهیدی، 1390.
نزبیت، کیت. نظریه‌های پسامدرن در معماری. ترجمۀ محمدرضا شیرازی. تهران: نی، 1387.
نقره‌کار، عبدالحمید و کریم مردمی و محمدمنان رئیسی. «تأمّلی بر بنیان‌های معرفت‌شناختی معماری معاصر». در آرمانشهر، ش 9 (پاییز و زمستان 1391)، ص۱۴۳-۱۵۲.
کاسارا، سیلویو. پیتر آیزنمن (اظهارات). ترجمۀ سیامک پناهی. تهران: گنج هنر، 1386.
کولبروک، کلر. ژیل دلوز. ترجمۀ رضا سیروان. تهران: مرکز، 1387.
یزدانجو، پیام. اکران اندیشه؛ فصل‌هایی در فلسفۀ سینما. تهران: مرکز، 1394.
URL1: https://eisenmanarchitects.com/City-of-Culture-of-Galicia-2011
URL2: https://eisenmanarchitects.com/Church-of-the-Year-2000-1996
URL3:https// radio.wosu.org/post/arts-museum-ohio-state-reopens#stream/0