فرامطالعۀ پژوهش‌های دلبستگی به مکان در ایران

جعفری اسپورزی, زهرا; صفوی, سیدعلی; پورجعفر, محمد رضا

doi:10.52547/sofeh.32.3.67

فرامطالعۀ پژوهش‌های دلبستگی به مکان در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری شهرسازی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس

² استادیار دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس

³ استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس

10.52547/sofeh.32.3.67

چکیده

دلبستگی به مکان یک مفهوم بنیادی در رابطۀ انسان و مکان است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران داخلی را جلب کرده است و هریک از منظر خاصی به این مفهوم پرداخته‌اند. اما مطالعات انجام‌شده فاقد یک رویکرد سیستماتیک و منسجم بوده‌اند، به گونه‌ای که در برخی از ابعاد شاهد تعدد مطالعات هستیم و در برخی دیگر مغفول مانده است.
در این پژوهش سعی می‌شود تا با فرامطالعۀ پژوهش‌های انجام‌شده در ایران در حوزۀ دلبستگی به مکان، تصویر جامعی از وضعیت دانش در مورد این مفهوم ارائه گردد و ابعاد کمتر پرداخته‌شده به آن مشخص شود. ۳۱ مقاله منتشرشده در نشریات علمی‌ـ پژوهشی داخلی با محوریت موضوعی دلبستگی به مکان، که معیارهای ورود به پژوهش را دارند، بررسی شده است.
بنابر نتایج پژوهشگران اجماع نظری بر سر ماهیت سازۀ دلبستگی به مکان و ابعاد آن ندارند. بیشترین حجم مطالعات به ابعاد فردی و اجتماعی دلبستگی به مکان اختصاص یافته است و به بعد مکان و فرایند دلبستگی کمتر توجه شده است. سهم بیشتر مطالعات مربوط به مقیاس محله است و فضاهای عمومی، شهر، و خانه در رتبه‌های بعدی هستند. شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر دلبستگی بیشترین فراوانی موضوعی را داشته‌اند. بررسی ارتباط بین دلبستگی به مکان و سایر مفاهیم، تبیین مدل فرایند دلبستگی به مکان، و بررسی پیامدهای دلبستگی به مکان از دیگر موضوعات مورد توجه در مطالعات داخلی بوده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1401.32.3.5.4

عنوان مقاله [English]

A Meta-Study of Place Attachment Researches in Iran

نویسندگان [English]

zahra Jafari Esboorezi ¹
ali safavi ²
Mohammad Reza Pourjafar ³

¹ Faculty of Art, Tarbiat Modares University

² Assistant Professor, Faculty of Art, Tarbiat Modares University

³ Professor, Faculty of Arts, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

Place attachment is one of the fundamental concepts in people-place relations, which has attracted many Iranian researchers in recent years. These studies began in the 2000s, with each researcher having their own views about the concept. A coherent, systematic approach is, therefore, missing, with some aspects widely studied and others neglected altogether.
The present study seeks to systematically provide a comprehensive picture of knowledge about this concept, through a survey of 32 Iranian articles in the field, spotting less developed dimensions. These papers include all the articles published in domestic scientific journals with a focus on place attachment since 2009. The research uses meta study strategy throughout.
The results indicate that the highest attention is paid to individual and social dimensions of place attachment, with those focusing on the place and process of attachment overlooked. Most of the studies are on the neighbourhood scale, followed by residential complex and city scales. Most recurring are topics concerning identification and assessment of factors, and others include relations between place attachment and other concepts, models for processes of place attachment, and the consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

Place attachment
Meta-study
Iran

مراجع

استراوس، آنسلم و جولیت کربین. مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمۀ ابراهیم افشار. تهران: نشر نی، 1394.

پیران‌نژاد، علی. «فرامطالعه‌ای بر پژوهش‌های دولت الکترونیک در ایران». در فصلنامه علوم مدیریت ایران، ش43 (پاییز 1395)، ص113-134.

داداش‌پور، ‌هاشم و نینا الوندی‌پور. «عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران؛ فرامطالعه چارچوب نظری مقاله‌های علمی موجود». در نشریه هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی، ش۶۷ (1395)، ص67-80.

رفیعیان، مجتبی و زینب عادلی. «فراتحلیل رویکردهای نظری حاکم بر مفهوم "حس دلبستگی مکان" با تأکید بر مطالعات ایران»، در باغ نظر، (تابستان ۱۳۹۸).

عبداللهی، عبدالله و محمد جوان. درآمدی بر فلسفه علم و پژوهش در علوم انسانی. تهران: چاپار، 1389.

فتاحی، رحمت‌الله و مهری پری‌رخ. «رهنمودهایی برای نگارش مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی». در علوم انسانی الزهرا، ش28 (زمستان 1377)، ص62-82.

قلعه‌نویی، محمود و بهادر زمانی و سپیده پیمانفر. «فراتحلیل مطالعات دلبستگی به مکان». در مدیریت شهری، ش48 (پاییز 1396)، ص87-98.

Anthony, David R. & Daniel F Gucciardi & Sandy Gordon. “A Meta-study of Qualitative Research on Mental Toughness Development”. In International Review of Sport and Exercise Psychology, No.1(2016), pp. 160-190.

Banning, James & James E. Folkestad. “STEM Education Related Dissertation Abstracts: A Bounded Qualitative Meta-study”. In Journal of Science Education and Technology, No. 21 (2012), pp. 730-741.

Bonaiuto, Marino & Ferdinando Fornara & Mirilia Bonnes. “Indexes of Perceived Residential Environment Quality and Neighborhood Attachment in Urban Environments: A Confirmation Study on the City of Rome”. In Landscape and Urban Planning, No. 65 (2002), pp. 41-52.

Giuliani, Maria Vittoria. “Theory of Attachment and Place Attachment”. In Psychological Theories for Environmental Issues, by M. Bonnes & T. Lee & M. Bonaiuto, Aldershot: Ashgate, 2003, pp. 137-170.

Hernández, Bernardo & M. Carmen Hidalgo & Cristina Ruiz. “Theoretical and Methodological Aspects of Research on Place Attachment”. In Place Attachment, By L.C. Manzo & P. Devine-Wright, London: Routledge, 2020.

Hidalgo, M. Carmen & Bernardo Hernandez. “Place Attachment: Conceptual and Empirical Questions”. In Journal of Environmental Psychology, No. 21(2001), pp. 273-281.

Holt, Nicholas L., et al. “A Grounded Theory of Positive Youth Development through Sport Based on Results from a Qualitative Meta-study”. In International Review of Sport and Exercise Psychology, No. 1 (2017), pp. 1-49.

Kyle, Gerard & Alan Graefe & Robert Manning. “Testing the Dimentionality of Place Attachment in Recreational Settings”. In Environment and Behavior, No. 37 (2005), pp. 153-177.

Lalli, Marco. “Urban-related Identity: Theory, Measurement, and Empirical Findings”. In Jurnal of Environmental Psychology, No. 12 (1992), pp. 285-303.

Lewicka, Maria. “Place Attachment: How far Have We Come in the Last 40 Years?”. In Journal of Environmental Psychology, No. 3 (2011), pp. 207-230.

_______ . “What Makes Neighborhood Different from Home and City? Effects of Place Scale on Place Attachment”. In Journal of Environmental Psychology, No. 30 (2010), pp. 35-51.

Low, Setha M. & Irwin Altman. “Place Attachment: A Conceptual Inquiry”. In Place Attachment, by Irwin Altman & Setha M. Low, New York: Plenum, 1992, pp. 1-12.

Mendoza, Cristobal & Ricard Moren-Alegret. “Exploring Methods and Techniques for the Analysis of Senses of Place and Migration”. In Progress in Human Geography, Vol. 37, No. 6 (2012), pp. 762-785.

Najafi, Mina & Mustafa M.S. Kamal . “The Concept of Place Attachment in Environmental Psychology”. In Elixir Sustain. Arc, No. 45 (2012), pp. 7637-7641.

Paterson, Barbara L. & Claire-Jehanne Dubouloz & Brenda Ashe & Judy King & Mirela Moldoveanu. “Conducting Qualitative Metasynthesis Research: Insights from a Metasynthesis Project”. In The International Journal of Qualitative Methods, No. 3 (2009), pp. 22-33.

Paterson, Barbara L. & Sally E. Thorne & Connie Canam & Carol Jillings. “Meta-Study of Qualitative Health Research: A Practical Guide to Meta-Analysis and Meta-Synthesis”. Sage: California, 2001.

Patterson, Michael E. & Daniel R. Williams. “Maintaining Research Traditions on Place: Diversity of Thought and Scientific Progress”. In Journal of Environmental Psychology, No. 25 (2005), pp. 361-380.

Scannell, Leila & Robert Gifford. “Defining Place Attachment a Tripartite Organizing Framework”. In Journal of Environmental Psychology, No. 30 (2010), pp. 1-10.

Williams, R.D. & E.M. Patterson & W.J. Roggenbuck. “Beyond the Community Metaphor: Examining Emotional and Symbolic Attachment to Place”. In Leisure Sciences, No. 14 (1992), pp. 29-46.