فرایند طراحی: از ایده تا عرضه بر اساس تفکر تأملی و سبکهای یادگیری در هنرجویان معماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

چکیده

طراحی معماری یکی از برنامه‌‌های درسی هنرجویان معماری است که در سطوح متفاوتی تدریس می‌شود و شناسایی عوامل و متغیرهای مؤثر بر طراحی هنرجویان را می‌طلبد. اندیشمندان ازجمله متغیرهای تأثیرگذار بر روند و شیوة طراحی را تفکر و سبک‌های یادگیری فراگیران می‌دانند. هدف در پژوهش حاضر بررسی رابطة تفکر تأملی و سبک‌های یادگیری با توانایی طراحی هنرجویان بود. روش پژوهش حاضر توصیفی‌ـ همبستگی و جامعة آماری آن شامل کلیة هنرجویان رشتة نقشه‌کشی معماری هنرستان‌‌های پسرانه (سال تحصیلی 1398-1399) در شهر همدان بود. نمونة مورد نظر در همدان تعداد 120 هنرجوی در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در پژوهش شامل پرسش‌نامة سنجش تفکر تأملی کمبر و لیونگ در چهار مؤلفة عادی شدن، فهمیدن، تأملی، و انتقادی و پرسش‌نامة سبک یادگیری کلب در چهار مؤلفة سبک یادگیری واگرا، هم‌گرا، جذب‌کننده و انطباق‌یابنده و آزمون ارزیابی طراحی محقق‌ساخته بر اساس کتاب درسی رشتة نقشه‌کشی معماری بود. داده‌‌ها با استفاده از روش‌‌های آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (همبستگی پیرسون و رگرسیون گام‌به‌گام) تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان دادند که بین تفکر تأملی و میزان توانایی طراحی هنرجویان رابطه وجود دارد؛ به عبارتی با تفکر تأملی و توانایی فکری می‌توان به پیش‌بینی خوبی برای طراحی معماری دست یافت. همچنین توانایی طراحی و قدرت ترسیم با نوع و سبک یادگیرنده بخصوص سبک یادگیری واگرا ارتباط دارد. بر ‌‌اساس نتایج پژوهش پیشنهاد می‌شود، جهت تربیت و آموزش هنرجویان معماری در زمینة قدرت ایده‌‌سازی و نهایتاً عرضه و نمایش یک طرح نهایی به زمینة فرایندهای شناختی ازجمله تفکر و سبک یادگیری توجه جدی شود. به این معنی که تدوین کتب درسی به گونه‌ای باشد که پردازش ذهنی و آموزش تفکر و شیوة یادگیری را در بر داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Design Process: from Idea to Presentation, based on Reflective Thought and Learning Styles in Architecture Students

نویسنده [English]

  • Farhad Karvan
Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, Hamedan Branch
چکیده [English]

Taught in a variety of levels, the teaching in architectural design studios requires an identification of factors and variables affecting student designs. Influential among parameters in design process and thought is learning styles of students. The purpose of this study is to investigate the relationship between reflective thought and learning styles. The research method is descriptive –correlational, with the studied group being male Architectural Drafting students in Hamedan vocational schools in the academic year 2019-20. A 120-strong community was selected in an accessible manner. Kember and Leung’s Reflective Thought assessment questionnaire (2000) was used for habitual action, understanding, reflection, and critical reflection. Kolb Learning Style questionnaire was used for divergent learning style, convergent learning style, assimilator and accommodator, and the author’s drawing test based on the Architectural Drawing course textbook. For analysis, data was used from descriptive methods (mean and standard deviation) and analytical methods for presumption calculation and for hypothesis analysis from Pearson Coefficient and Stepwise Correlation. The results indicated that there is a relationship between reflective thinking and learning styles on design abilities in students. In other words, reflective thought and intellectual capability can predict design quality. Therefore, one can conclude that the ability to design and draw is related especially to the divergent learning style. On that basis, it is suggested that in order to train students’ idea-making and presentation capabilities, we need to take cognitive processes, including learning style seriously. In this sense text books should be complied in ways to pay due attention to mental development, and teaching thinking and learning methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reflective thought
  • Learning style
  • Architecture students
  • Design product
  • Design process

مراجع

آقازاده، محرم. راهنمایی روش‌های نوین تدریس بر پایه پژوهش‌های مغزمحوری، ساخت‌گرایی، یادگیری از طریق همیاری و فراشناخت. تهران: انتشارات آییژ، 1393.
آیتی، محسن، و صدیقه خوش‌دامن. «فرهنگ، برنامة درسی و سبک‌های تدریس و یادگیری»، در فصلنامة مطالعات برنامة درسی ایران، دورة 7، ش 26 (پاییز 1391)، ص 149-172.
ابوالفتحی، معصومه. بررسی تأثیر برنامه‌های آموزشی نظام نوین آموزش تأملی (تفکرمحور) بر میزان یادگیری دانش‌آموزان دختر پایة هفتم دبیرستان‌های دورة اول شهر تهران سال تحصیلی 93-94، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، گروه علوم تربیتی، دانشکدة روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکزی، 1394.
امیری، اکرم و داریوش نوروزی. «مقایسة اثربخشی طراحی آموزشی دو روش ابداعانة حل مسئله و بارش مغزی بر میزان خلاقیت دانشجویان دوره‌های آموزش الکترونیکی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی»، در ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورة 1، ش 4 (بهار 1391)، ص 85-120.
امین خندقی، مسعود و ملیحه رجایی. «تأثیر سبک یادگیری دانشجویان بر سبک تدریس مرجح آنان»، در فصلنامة روان‌شناسی تربیتی، دورة 9، ش 28 (تابستان 1392)، ص 15-39.
بیابانگرد، اسماعیل. روان‌شناسی تربیتی، تهران: نشر ویرایش، 1388.
بیگی، علیرضا. بررسی رابطة بین سبک‌های یادگیری و خلاقیت در دانش‌آموزان دختر مقطع راهنمایی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1379.
 پاکزاد، جهانشاه و حمیده بزرگ. الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان، تهران: آرمانشهر، 1391.
تقوایی، ناصر. مقایسة سبک‌های یادگیری معلمان و دانش‌آموزان مراکز پیش‌دانشگاهی پسرانه، رشته‌های علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی‌ـ فیزیک شهرستان ورامین، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت معلم، 1381.
تویسرکانی راوری، فاطمه و مهدی عرب‌زاده و پروین کدیور. «رابطة محیط کلاس، اهداف پیشرفت، تفکر تأملی با عملکرد ریاضی دانش‌آموزان»، در روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، دورة 4، ش 1 (بهار 1394)، ص 52-69.
حسینی لر، فخرالسادات و غلامحسین مکتبی و منیجه شهنی ییلاق و علیرضا حاج یخچالی. «تأثیر الگوی تفکر تأملی بر اطمینان از تصمیم‌گیری شغلی و تفکر تأملی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان اهواز»، در فصلنامة مشاورة شغلی و سازمانی، ش 38 (بهار 1398)، ص 82-67.
حسینی لرگانی، مریم. مقایسة سبک‌های یادگیری دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری زن و مرد قوی و ضعیف سه رشتة علوم انسانی، پزشکی، و فنی‌ـ مهندسی دانشگاه‌‌های تهران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
رحمانی شمس، حسن. بررسی رابطة بین سبک‌های شناختی چهار رشتة مختلف علوم انسانی، پزشکی، مهندسی و هنر با ویژگی‌های شخصیتی آیزنک، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران : دانشگاه علامه طباطبایی، 1379.
سولسو، رابرت. روان‌شناسی شناختی، ترجمة فرهاد ماهر، تهران: رشد، 1381.
سیف، علی‌اکبر. روان‌شناسی پرورشی نوین: روان‌شناسی یادگیری و آموزش، تهران: دوران، 1395.
صاحب یار، حافظ و غلامرضا گل‌‌محمدنژاد و عیسی برقی. «مطالعة اثربخشی یادگیری معکوس بر تفکر تأملی دانش‌آموزان دورة دوم متوسطه در درس ریاضی»، در نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورة 8، ش 4 (بهار 1398)، ص 33-62.
عظیمی، اسماعیل و عباس تقی‌زاده. 1398. «رواسازی و اعتباریابی پرسشنامة سطوح تفکر تأملی؛ مطالعة موردی: دانشجویان دانشگاه تربیت معلم»، در فصلنامة علمیِ پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، ش 26 (پاییز 1398)، ص 43-54.
فرضیان، محمد و عاطفه کرباسی. «دست‌ساخته‌‌ها ــ تجربة شخصی یادگیری از راه ساختن در آموزش معماری»، در نشریة هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی)، دورة 19، ش 3 (پاییز 1393)، ص 87-96.
فکوری حاجیار، حسین و عزت‌الله نادری و علی شریعتمداری و مریم سیف نراقی. «بررسی محتوای کتاب‌‌های علوم تجربی دوره ابتدایی بر اساس مبانی پرورش تفکر»، در فصلنامه پژوهش‌‌های تربیتی، ش 12 (پاییز 1386)، ص 97-122.
فیضی، محسن و ساحل دژپسند. «واکاوی سبک‌های یادگیری دانشجویان برای ارتقای آموزش معماری؛ مطالعة موردی: دانشجویان معماری دانشگاه ارومیه»، در دوفصلنامة مطالعات معماری ایران، ش 14 (پاییز و زمستان 1397)، ص 149-169.
کریمی مشاور، مهرداد. «رابطة سبک‌های یادگیری و عملکرد دانشجویان در کارگاه طراحی معماری»، در فصلنامة باغ نظر، ش 20 (خرداد 1391)، ص 3-12.
مظفر، فرهنگ و مهدی خاک زند و فهیمه چنگیز و لیلا فرشادفر. «“معماری گروهی” حلقة مفقوده در آموزش طراحی معماری»، در نشریه علمی فناوری آموزش، دورة 3، ش 4 (تابستان 1388)، ص 337-349.
میرریاحی، سعید. «سنجش مهارت‌های طراحی در آموزش معماری»، در صفه، ش 49 (پاییز و زمستان 1388)، ص 61-67.
محمودی، سیدامیرسعید. «تفکر در طراحی، معرفی الگوی “تفکر تعاملی” در آموزش طراحی»، در نشریه هنرهای زیبا، ش20 (زمستان 1383)، ص 27-36.
کاشی، حانیه. رابطه بین تدریس تأملی و خودکارآمدی مدرسان زبان انگلیسی باتجربه و تازه‌کار در ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، آموزش زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز، 1393.
لنگ، جان. آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمة علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1394.
لاوسن، برایان. طراحان چگونه می‌اندیشند: ابهام‌زدایی از فرایند طراحی، ترجمة حمید ندیمی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1392.
Amira, R. & Z.M. Jelas. “Teaching and Learning Styles in Higher Education Institutions: Do They Match?”, in Procedia Social and Behavioral Sciences, No 7 (2010), pp. 680-684.
Anthony, Kathryn H. Design Juries on Trial: The Renaissance of the Design Studio, Van Nostrand Reinhold, 1991.
Azimi, E. & E. Kuusisto & K. Tirri & J. Hatami. “The Quality of Student Teachers’ Reflection on Their Practice through the Use of Guided Reflective Narrative Method”, in Teacher Education Policy in Erurope, University of Minho, 2018, pp. 84-85.
Bott, N. & EM. Quintina, & M. Saggar & E. Kienitz & A. Royaltyc & D. Wei-Chen Hong & N. Liua & Y. Hsuan Chiene & G. Hawthornec & A. Reiss. “Creativity Training Enhances Goal-directed Attention and Information Processing”, in. Journal Thinking Skills and Creativity, 1 (2014), pp. 120-128.
Burbank, M. & L. Ramirez & A. Bates. “Critically Reflective Thinking in Urban Teacher Education: A Comparative Case Study of Two Participants’ Experiences as Content Area Teachers”, in The Professional Educator, 36 (2) (2012).
Clara, M. “What Is Reflection? Looking for Clarity in an Ambiguous Notion”, in Journal of Teacher Education, 66(3) (2015), pp. 261-271.
De Bono, Edward. “Thinking Messages”, 2004, in http://www. Edwdebono.com
________ . De Bono’s Thinking Course, Pearson, 2006.
Demirbas, O.O. & H. Demirkan. “Learning Styles of Design Students and the Relationship of Academic Performance and Gender in Design Education”, in Learning and Instruction, 17 (3) (2003), pp. 345-359.
Demirbas, O.O. & H. Demirkan. “Learning Styles of Design Students and the Relationship of Academic Performance and Gender in Design Education”, in Learning and Instruction, 17 (3) (2007), pp. 345-359.
DeWitt, D. & N. Alias & S. Siraj. “Problem Solving Strategies of Malaysian Secondary School Teachers”, in Educational Technology to Improve Quality and Access of Education to Prosperous Society, Bali: Universitas Negeri Jakarta, 2016, pp. 1-14.
Eggen, P. & D. Kauchak. Educational Psychology, Prentice-Hall, 2001.
Felder, R.M. & L.K. Silverman. “Learning and Teaching Style in Engineering Education”, in Engineering Education, 78(7) (1988), pp. 674-681.
Kamarudin, M.Y. & Nik Mohd Rahimi Nik Yusoff & Hamidah Yamat & Kamarulzaman Abdul Ghani. “Inculcation of Higher Order Thinking Skills (HOTS) in Arabic Language Teaching at Malaysian Primary Schools”, Copyright © 2016 by authors and Scientific Research Publishing IncEditors, 2016.
Kember, D. & D.Y. Leung. “Development of Questionnaire to Measure the Level of Reflective Thinking”, in Assessment and Evaluation in Higher Education, 25(4) (2000), pp. 381-395.
Kolb, David A. & R. Fry. “Towards an Applied Theory of Experiential Learning”, in C. Cooper (Ed.), Theories of Group Processrs, London: Willey, 1975.
Kolb, David A. Experimental Learning, Englewood Cliffs: Prentice Hall, 1984.
Kolb, A.Y. & D.A. Kolb. “Learning Styles and Learning Spaces: Enhancing Experiential Learning in Higher Education”, in Academy of Management Learning & Education, 4(2) (2005), pp. 193-212.
Korthagen, F.A.J. “Pedagogy of Teacher Education”, in M.L. Loughran, & J. Hamilton (Eds.), International Handbook of Teacher Education, Springer Singapore, 2016, pp. 311–346.
Kvan, T. & J. Yunyan. “Students’ Learning Styles and Their Correlation with Performance in Architectural Design Studio”, in Design Studies 26(1) (2005), pp. 19-34.
‏Lin, X. “Designing Metacognitive Activities”, in Educational Technology Research and Development, 49(2) (2001), pp. 23-40.
Lindh, I. & S. Thorgren. “Critical Event Recognition: An Extended View of Reflective Learning”, in Management Learning, 47(5) (2016), pp. 525-542.
Mattingly, A. Mind and Method: An Examination of Cognitive Activities in the Design Process, Unpublished Master’s Thesis, Colorado State University, Fort Collins, CO., 2011.
Porntaweekul, S. & S. Raksasataya & T. Nethanomsak. “Developing Reflective Thinking Instructional Model for Enhancing Students’ Desirable Learning Outcomes”, in Educational Research and Reviews, 11(6) (2016), pp. 238-251.
Roberts, A. “Cognitive Styles and Student Progression in Architectural Design Education”, in Design Studies Journal, 27 (2006), pp. 167- 181.
Scott, G. & L.E. Leritz & M.D. Mumford. “The Effectiveness of Creativity Training: A Quantitative Review”, in Creativity Research Journal, 16(6) (2004), pp. 361-388.
Vinake, W.E. The Psychology of Thinking, New York: McGraw-Hill, 1974.
Woolfolk, A.E. Educational Psychology, Boston: Allyn and Bacon, 2004.
Xinfa, Y. & P. Jonathan & J. Guo. “Modeling Influences on Divergent Thinking and Artistic Ceativity”, in Journal of Thinking Skills and Creativity, 16 (2015), pp. 62-68.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار