اصول طراحی عرصۀ میانی مجتمع های مسکونی برای انگیزش بازی کودک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان

3 دانشیار دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید رجایی

چکیده

در دنیای مدرن امروزی، با توجه به مشکلات شهرنشینی و الگوی زندگی و تراکم ساختمانی، عرصة میانی مجتمع‌های مسکونی ازجمله فضاهای مهمی است که کودک می‌تواند پس از مدرسه بخش عمده‌ای از زمان خود را برای گذران اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی در آن‌ سپری کند. هدف از پژوهش حاضر ارتقای رشد اجتماعی کودکان 3 تا 6ساله از طریق بیان اصول طراحی عرصة میانی مجتمع‌های مسکونی میان‌مرتبه با تأکید بر بهره‌گیری از قابلیت‌های‌ بازی‌انگیزی محیط است. در این پژوهش، بر پایة تلفیق نظریات مرتبط با موضوع پژوهش، از روش ترکیبی (کمی و کیفی) استفاده شده است. در این مسیر پس از انتخاب نمونة مورد مطالعه و گردآوری داده‌ها به کمک ابزار پرسش‌نامه، با روش تحلیل عاملی مهم‌ترین عامل‌های تأثیرگذار در انگیزش بازی کودک به دست آمد. در ادامه، بر اساس تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، فرضیه‌های پژوهش بررسی و تفسیر شد. یافته‌ها نشان داد که تأثیر «سرزندگی محیط» و «عوامل محرک طبیعی» در عرصة میانی مجتمع مسکونی بر «تحریک حواس» کودکان و نیز تأثیر «عوامل محرک طبیعی»، «سرزندگی محیط»، «خوانایی محیط کودک‌محور»، و «نظارت‌پذیری» عرصة میانی مجتمع مسکونی بر «تعاملات اجتماعی (نسلی‌ـ‍ بین نسلی)» آن‌ها برای انگیزش بازیْ مثبت و معنادار است. پس از حصول اطمینان از درستی فرضیه‌های پژوهش، اصول طراحی عرصة میانی مجتمع‌های مسکونی استخراج و به آزمون کودکان 3 تا 6ساله گذاشته شد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Design Principles of the Middle Area for Kids’ Motivation to Play

نویسندگان [English]

  • Arezoo Hosseini 1
  • majid salehinia 2
  • minoo shafaei 2
  • Bahram Saleh Sedghpour 3
1 PhD Candidte, Faculty of Architecture, Art University of Isfahan
2 Associate Professor, Faculty of Architecture, Art University of Isfahan
3 Associate Professor, School of Humanities, Shahid Rajaee Teacher Training University
چکیده [English]

All psychologists of child development believe that the main core of developmental theories is interaction of an individual with the environment. Based on the empirical studies of children’s outdoor activities, the environment affects the child behavior; so that by changing the environment, the child behavior will change. Today, the population growth of cities on the one hand, and rising land prices on the other, has created overcrowded residential environments. Living in such environments has had a negative impact on the individual and social health of residents. Children, as the most vulnerable group of society, are at greater risk of being exposed to changes in physical and social environments than other groups.
In recent years, due to urbanization problems, life style and building density, the middle area in residential complex is an important space where kids can spend most of their time after school, for leisure and social interaction Since these places are dedicated to the important part of the daily lives of children, so improving their quality can be effective on their overall development. Accordingly, in the present study, designing the middle area of a residential complex as a childlike environment and responsive to the kids play needs (3-6 years old) and consequently affecting their social development has the great importance.
Based on the literature review, it can be stated that children tend to physical environment in order to satisfy the play need as a factor of intrinsic motivation. So, they gradually start to make changes to it. Furthermore, the physical environmental stimuli, as a factor of extrinsic motivation, play an important role in kids’ motivation to free play. The result is creating environmental affordances which can be entitled environmental affordances to motivate kids to play, regarding to the theory of affordances. The purpose of environmental affordances to motivate kids to play as the potential affordances or the functional affordances is to make the environment usable for children’s play behavior (autotelic or free play), in a way they have freedom to act in accordance with the goals and motivational resources as well as to interact with the environment. More precisely, quality of the elements and physical components of the environment as the extrinsic motivation factor encourage kids to play. So their motivation to free play will increase in physical environment. The final result is the transformation of the physical environment into a playful environment for kids. Therefore, it is possible to determine the design principles of the middle area in residential complex in such a way that by increasing the kid’s sensory stimulations and social interaction, his or her motivation to play can be increased.
In the present research, based on the combination of theories related to the research subject, a mixed method research (Qualitative & Quantitative) was used. Accordingly, the theoretical framework of the research has been developed with a qualitative method and aimed at searching for skeletal-functional and cognitive-behavioral features effective on creating and enhancing kids’ motivation to play. On the other hand, the extent and quality of the impact of each component have been resulted in the transforming of quantitative data into quantitative data. This research has been conducted in three main stages: the first stage (hypothesis formulation) by logical argumentation method, the second stage (hypothesis testing) survey based on Delphi method and the third stage (results validation) by simulation method. In this way, after the sample selection and data collection by means of open form questionnaire and closed form, important factors affecting on kids’ motivation to play were extracted by using factor analysis. These factors were: controllability, child-centered legibility, natural stimulant factors, social interactions (generational- intergenerational), vitality of environment, and also sensory stimulation. Then, based on the correlation between the factors, a linear model was designed. The model was modified by path analysis method while investigating the factors’ relationship and degree of influence on each other. In the following, based on the present model, research literature and the result of open-ended questionnaire, the research hypotheses were analyzed and interpreted. Findings showed that "vitality of environment" and "natural stimulant factors" had a positive and significant effect on "sensory stimulation". The impact of "natural stimulant factors", "vitality of environment", "child-centered legibility" and "controllability" in the middle area of the residential complex has also a positive and significant effect on children's "social interactions (generational- Intergenerational)". After guaranteeing the research hypotheses validity, the design principles of the middle area in residential complex were extracted. In the final stage, these design principles were transformed into comprehensible images for kids, and then put to the test of 3-6 years old kids living in residential complexes. Finally, the design principles confirmed by kids, will be considered as the design principles of the middle area in residential complex which consequently promote Iranian kids’ motivation to play.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Design Principle
  • Middle area (semi private/public)
  • Residential Complexes
  • Motivation to play
  • Kids
بهاروند، شکوفه. «بررسی و بازبینی مفهوم شهر دوستدار کودک از مشارکت‌سازی کودکان تا استانداردهای طراحی؛ با ارائة راهکارهای اجرایی و راهبردی»، در نشریه مدیریت شهری، ش 34 (بهار 1393)، ص 297-322.
جلیلی، محمد و علیرضا عینی‌فر و غلامرضا طلیسچی. «فضای باز مجموعه‌های مسکونی و پاسخ‌دهی محیطی؛ مطالعة تطبیقی سه مجموعة مسکونی در شهر همدان»، درنشریه هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، دورة 18، ش 4 (زمستان 1392)، ص 57-68.
ساسانی، مژگان و علیرضا عینی‌فر و حسین ذبیحی. «تحلیل رابطة بین کیفیت فضای میانی و کیفیت‌های انسانی‌ـ محیطی؛ مورد پژوهی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز»، در نشریه هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، دورة 21، ش 2 (تابستان 1395)، ص 69-80.
سجادی قائم‌مقامی، پروین‌السادات و شهرام پوردیهیمی و اسماعیل ضرغامی. «اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی از دید جامعة صاحب‌نظران و متخصصان ایرانی»، در صفه، ش 51 (پاییز و زمستان 1389)، ص 75-87.
شفایی، مینو و و رامین مدنی. «اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت»، در فناوری آموزش، دورة 4، ش 3 (1389)، ص 215-222.
شوئنوئر، نوربرت. مسکن، حومه و شهر، ترجمة شهرام پوردیهیمی، تهران: انتشارات روزنه، 1389.
صادق صابری، محمدجواد و راضیه قدرجانی و مهرداد حاجیان زیدی. «طراحی فضای کنش اجتماعی کودکان در محوطة باز مجتمع‌های مسکونی با رویکرد خلاقیت و تعاملات اجتماعی»، در  مطالعات هنر و معماری، ش 13 (شهریور 1395)، ص 13-26.
طباطباییان، مریم و ساناز عباسعلی‌زاده و رضا کلایی و ریما فیاض. «بررسی تأثیر طبیعت بر خلاقیت کودک»، در معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، ش 17 (زمستان 1395)، ص 91-102.
عظمتی، حمیدرضا و حسن فریدون‌زاده. «مدل‌یابی ساختاری رضایتمندی کودکان از فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی»، در علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورة ‍15، ش 4 (1392)، ص 107-111.
عینی‌فر، علیرضا و عباسعلی ایزدی و مینو قره‌بیگلو. «گونه‌شناسی روش‌های تحقیق در مطالعات محیطی کودکان»، در نامه معماری و شهرسازی، دورة 5، ش 9 (پاییز و زمستان 1391)، 87-103.
عینی‌فر، علیرضا و سیده‌ندا قاضی‌زاده. «گونه‌شناسی مجتمع‌های مسکونی تهران با معیار فضای باز»، در معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، ش 5 (1389)، ص 35-45.
قاضی، قاسم. «اهمیت بازی در آموزش‌وپرورش پیش‌دبستانی»، در روان‌شناسی و علوم تربیتی، ش 1052 (1368)، ص 30-39.
قره‌بیگلو، مینو و علیرضا عینی‌فر، و عباسعلی ایزدی. «ارتقای تعامل کودک با مکان در فضای باز مجتمع‌های مسکونی»، در نشریه هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، دورة 18، ش 2 (تابستان 1392)، ص 69-82.
کریمی آذری، امیررضا. اصول طراحی مؤثر بر ارتقای خلاقیت کودکان در فضای مسکونی، رسالة دکتری معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت، 1393.
گروت، لیندا و دیوید وانگ. روش‌های تحقیق در معماری، ترجمة علیرضا عینی‌فر، مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران، 1388.
مدنی، رامین و مینو شفایی. «راهکارهای طراحی عرصة میانه با رویکرد جبران‌سازی مسکن حداقل در ایران»، در معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دورة 5، ش 11 (1392)، ص 153-165.
مردمی، کریم و سیما ابراهیمی. «بازی‌انگیزی، راهبرد طراحی محیط‌های یادگیری»، در انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، ش 5 (بهار و تابستان 1392)، ص 109-120.
 
Aziz A.A. & A.S. Ahmad. “Low Cost Flats Outdoor Space as Children Social Environment”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, 38 (2012), pp. 243-252.
Blinkert, B. & E. Weaver. “Residential Environment and Types of Childhood”, in Humanities and Social Sciences, 3(5) (2015), pp. 159-168.
Erikson, E.H. Childhood and Society, New York: W. W. Norton & Co, 1963.
Faizi, M. & A. Karimi Azari & S. Norouzian Malek. “Design Guidelines of Residential Environments to Stimulate Children’s Creativity”, in Journal of Asian Behavioral Studies, 3 (8) (2013), pp. 25-36.
Gibson, J.J. The Ecological Approach to Visual Perception, Boston: Houghton-Mifflin, 1979.
Li, Z. & R. Zeng & M. Ye. “Investigation of the Relationship between Place Characteristics and Child Behavior in Residential Landscape Spaces: A Case Study on the Century Sunshine Garden Residential Quarter in Hefei”, in Frontiers of Architectural Research, 1 (2012), pp. 186-195.
Marouf, N. & A.I. Che-Ani & N.M. Tawil & S. Johar & M.M. Tahir. “Development of Designing Criteria in Children’s Urban Play Space in Iran”, in Journal of Sustainable Development, 8(2) (2015), pp. 113-121.
Monsur, M. “Transitional Space and Preschool Children’s Play & Learning Behavior in Childcare Environment”, in The Visibility of Research Policy: Educating Policymakers, Practitioners, and the Public, 2013, pp. 386-393.
Shabak, M. & N. Norouzi & A. Megat Abdullah & H.T. Khan. “Children’s Sense of Attachment to the Residential Common Open Space”, in Procedia- Social and Behavioral Sciences, 201 (2015), pp. 39-48.
Shi, Y. “Explore Children’s outdoor Play Spaces of Community Areas in High Ddensity Cities in China: Wuhan as an Example”, in Procedia- Engineering, 198 (2017), pp. 654-682.
 
Vygotsky, L.S. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1978.