در طلب شاعرانگی معماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

3 استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

با توجه به چیرگی شعر در فضای فرهنگ ایرانی، این مقاله مبتنی بر این باور نگاشته شده است که شاعرانگی در طبع و روح قومی ما تنیده شده است و شاعرانگی معماری و قابلیت خیال‌انگیزی آنْ ضرورت‌بخشی به نیازهای اعلای انسانی به‌ویژه برای مردمانی است که انس و الفتی دیرینه با شاعرانگی دارند. ازاین‌‌رو در این پژوهش نخست چیستی «شاعرانگی» و وجوه آن در حوزه‌‌هایی چون فلسفه و ادبیات، که تعریف روشنی از آن دارند، بررسی و سپس چگونگی تجسم «شاعرانگی معماری» از گذر این وجوه و با مراجعه به منابع مکتوب معماری جستجو می‌شود.
در این مسیر «شاعرانگی معماری» را از نیازهای ضروری اعلا و کیفیتی درمی‌‌یابیم که، از یک سو، برخاسته از «قابلیت بیرون» و از سویی دیگر، برخاسته از «اهلیت درون» است. اهلیت درون توان هم‌‌نوایی فرد با قابلیت شاعرانگی فضاست و قابلیت بیرون نامستوری «جانِ خیالات مشترک جمعی» در «امر ظاهر» است. خیالاتی که همان کهن‌الگوهای زیستن انسانی و یا نقش‌‌های ازلی هستند که با توجه به وجوه در جهان زیستن انسان می‌توان آن‌‌ها را به «خیالات بدن‌‌انگارانه»، «خیالات طبیعت» و «خیالات زمان و زمان‌‌مندی» تفکیک کرد. وحدت و ترکیبی از این خیالات در آثار شاعرانة معماریْ تجسم مصادیقی از شاعرانگی معماری را ممکن می‌کنند. در آثار شاعرانة معماری ناپنهانی این خیالات در «امر ظاهر» در«فرایندی افزایشی» و یا «فرایندی فروکاهشی» ممکن می‌شود که امر محسوس را در راستای «جانِ خیالات مشترک جمعی» انتظام می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Quest for Architectural Poetics

نویسندگان [English]

  • hanieh basiri 1
  • mansoureh tahbaz 2
  • zahir mottaki 3
1 PhD Candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
2 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
3 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Considering the prevalence of poetry in the Iranian culture, the present paper is of the belief that poetry is interwoven into Iranians’ poetic instincts and ethnic spirits, and that architectural poetics and inspirational qualities correspond with parts of sublime human desires of a people long associated with poetics. This study, therefore, reflects on the nature of ‘poetics’ and its aspects in areas such as philosophy and literature, where poetics enjoys a clear definition, and then moves on to investigate ‘architectural poetry’ in the related literature.
It finds ‘architectural poetics’ one of the essential sublime needs, a quality which arises from ‘external affordances’ on one hand, and ‘internal competence’ on the other. This ‘internal competence’ is the individual’s ability resonate the poetic potential of space, and the ‘external affordance’ is the unveiling of the spirit of ‘collective imagination’ in the visible. Imaginations which are archetypes of human life, timeless patterns dividable to ‘embodiment imaginations’, ‘nature imaginations’ and ‘time and timeliness imaginations’. Incorporations of these imaginations in poetic works of architecture reify architectural poetics. Poetic works of architecture facilitate the unveiling of imaginations in incremental or reductive processes through which the visible is organised around the collective soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural poetics
  • Affordance
  • Collective imaginations
  • Appearance

مراجع

آشوری، داریوش. شعر و اندیشه، تهران: نشر مرکز، 1373.
احمدی، فرهاد. نشست نقد معماری معاصر ایران (بناهای مذهبی و مساجد بعد از انقلاب اسلامی)، فرهنگستان هنر، 1393.
اخوان ثالث، مهدی (م. امید). حریم سایه‌‌های سبز، تهران: زمستان، 1372.
اردلان، نادر و لاله بختیار. حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی، ترجمة ونداد جلیلی، تهران: مؤسسة علم معمار رویال، 1391.
ارسطو. هنر شاعری (بوطیقا)، ترجمه و مقدمة فتح‌الله مجتبائی، تهران: بنگاه نشر اندیشه، 1337.
ابراهیمی، منصور. «مروری بر بوطیقای ارسطو و مفاهیم اصلی آن»، در خیال، ش 18 (تابستان 1385)، ص 4-67.
الکساندر، کریستوفر. سرشت نظم؛ جلد اول: پدیدة حیات، ترجمة رضا سیروس صبری و علی اکبری، تهران: پرهام نقش، 1394.
باشلار، گاستون. آب و رؤیاها: پژوهشی بر تخیل ماده، ترجمة مهرنوش کی‌فرخی، تهران: پرسش، 1394.
ــــــــ . بوطیقای فضا، ترجمة مریم کمالی و محمد شیربچه، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، 1390.
ــــــــ . شعلة شمع، ترجمة جلال ستاری، تهران: توس، 1399.
ــــــــ . هوا و رؤیاها: جستاری در تخیل حرکت، ترجمة مسعود شیربچه، تهران: نقش جهان، 1400.
پالاسما، یوهانی. خیال مجسم؛ تخیل و خیال‌‌پردازی در معماری، ترجمة علی اکبری، تهران: پرهام نقش، 1395.
جانسون، مارک. بدن، در ذهن: مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال، ترجمة جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه، 1396.
جوادی آملی، عبدالله. زن در آیینة جلال و جمال، قم: انتشارات اسراء، 1383.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد بن الحسن. اساس الاقتباس، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، 1346.
فرشته حکمت، فرشاد. «فضاسازی شاعرانه در اثر هنری»، در باغ نظر، ش 15 (اسفند 1389)، ص 37-50.
رضوی، نیلوفر. «مکان مخیل»، در خیال، ش 8 (1382)، ص 4-23. 
شفیعی کدکنی، محمدرضا. صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریه بلاغت در اسلام و ایران، تهران: نیل، 1383.
ــــــــ . موسیقی شعر، تهران: آگه، 1398.
صادق احمدی، مهدی. «بنای محجوب؛ بررسی اصل نکاح در آفرینش معماری»، در رواق نظر: ده مقاله در معماری، تهران: متن، 1393.
فلاحت، محمدصادق و صمد شهیدی. «تحولات مفهوم طبیعت و نقش آن در شکل‌‌گیری فضای معماری»، در هنرهای زیبا، ش 42 (تابستان 1389)، ص 37-46.
کربن، هانری. چشم‌‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی، تحقیق و ترجمةه انشاالله رحمتی. تهران: سوفیا، 1391.
گنون، رنه. سیطرة کمیت و علایم آخر الزمان، ترجمة علی‌محمد کاردان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1364.
لیکاف، جورج و مارک جانسون، استعاره‌‌هایی که با آن زندگی می‌‌کنیم، تهران: علم، 1397.
مرلوپونتی، موریس. جهان ادراک، ترجمة فرزاد جابرالانصار، تهران: ققنوس، 1391.
مطهری، مرتضی. مجموعه آثار، تهران: صدرا، 1392.
نصر، سیدحسین. نظر متفکران اسلامی دربارة طبیعت، تهران: خوارزمی، 1377.
ــــــــ . هنر و معنویت اسلامی، ترجمة رحیم قاسمیان، تهران: حکمت، 1394.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. نگاهی به نگرش‌‌های فلسفی سدة بیستم، تهران: طهوری، 1395.
هایدگر، مارتین. سرآغاز کار هنری، ترجمة پرویز ضیاء شهابی، تهران: هرمس، 1379.
هیل، جاناتان. مرلوپونتی برای معماران. ترجمة احسان حنیف، تهران: کتاب فکر نو، 1396.
 
Bachelard, Gaston. Earth and Reveries of Will: An Essay on the Imagination of Matter, Dallas Inst Humanities & Culture, 2002.
Clingerman, Forrest. “Memory, Imagination, and the Hermeneutics of Place”, in Interpreting Nature: The Emerging Field of Environmental Hermeneutics, edited by Forrest Clingerman & Brian Treanor & Martin Drenthen & David Utsler, New York: Fordham University Press, 2013.
Farhadi, Maryam. “Comparison of In-between Concepts by Aldo Van Eyck and Kisho Kurokawa”, in Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 8(1) (2009), pp. 17-23
Gibson, J.J. The Ecological Approach to Visual Perception., Boston: Houghton Mifflin, 1979.
Given, Lisa M. “Poetry in Qualitative Research”, in The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods, pp. 638-640.
Jakobson, Roman. “Linguistics and Poetics”, in T.A. Scbeok (ed.), Style in Language, Cambridge: MIT Press, 1960.
Merleau-Ponty, Maurice. Phenomenology of Perception, trans. D.A. Landes, Abingdon and New York: Routledge, 2012.
________ . The Primacy of Perception, trans. William Cobb, Northwestern University Press, 1964.
________ . Signs, trans. Richard C. McCleary, Northwestern University Press, 1964.
________ . The Visible and the Invisible, trans. Alphonso Lingis, Evanston: Northwestern University Press, 1968.
McCullis, Debbi. “Poetic Inquiry and Multidisciplinary Qualitative Research”, in Journal of Poetry Therapy, Vol. 26, No. 2, 2013. pp. 83-114.
McKenna-Buchanan, Timothy. “Poetic Analysis”, in The SAGE Encyclopedia of Communication Research Methods, pp. 1262-1264.
Nasar, Jack. “Urban Design Aesthetics: the Evaluative Qualities of Building Exteriors”, in Enviromental and Behavior, 26(337) (1994), pp. 337-401.
Norberg-Schulz, Christian. Existence, Space and Architecture, NY: Praeger, 1971.
Pallasmaa, Juhani. “The Complexity of Simplicity: The Inner Structure of the Artistic Image”, in R. Kossak & P. Ording (eds.), Simplicity: Ideals of Practice in Mathematics and the Arts. Mathematics, Culture, and the Arts, Springer, Cham. 2017, pp. 15-26.
________ . “Inhabiting Time”, in Archiectural Design, Vol. 86 (2016), pp. 50-59.
Sarah Robinson and Juhani Pallasma. “Mind in Architecture: neuroscience, embodiment and the future of design”. London: MIT Press, 2015.
Tatarkeiwics, W. History of Aestetistics, Vol. 1, Ancient Aestetistics, trans. Adam Czerniawski & Ann Czerniawski, London: Conitnuum, 2005.
Van Schaik, L. “Introduction”, in Architectural Design, Vol. 72, No. 2, 2002, pp. 5-9.
Wilson, Collin st john. Architectural Reflections: Studies in the Philosophy and Practice of Architecture, Butterworth-Heinemann, 1988.
Wilson, Peter. “Sometimes Bachelard”, in Architectural Design, No. 72 (2) (2002).

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 25 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار