تحلیل توسعۀ پایدار اجتماع محلی با تأکید بر حکمروایی شایستۀ شهری نمونۀ مطالعاتی: محلۀ آخوند شهر قزوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تحقق توسعۀ پایدار شهری در سراسر جهان بیشتر در سطوح محلی قابل­مشاهده است، به طوری که شهرهای پایدار بر پایۀ محلات پایدار ساخته شده­اند. ناپایداری محلات شهری، به منزلۀ سطوح خرد در نظام سازمان فضایی شهر، ناپایداری شهرها را به دنبال داشته است. محلۀ آخوند، واقع در شهر قزوین، یکی از محلات تاریخی باقی­مانده در این شهر است که از دیدگاه کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، و مدیریتی­ نهادی شرایط نامناسبی در آن جریان دارد. هدف از این تحقیق سنجش وضعیت پایداری محلۀ یادشده بر اساس شاخص­ها و معیارهای توسعۀ پایدار اجتماع محلی و همچنین بررسی نقش و جایگاه حکمروایی شایستۀ شهری در این محله در راستای تحقق توسعۀ پایدار آن است. روش تحقیق مقاله توصیفی از نوع پیمایشی و جمع­آوری داده­ها برای تجزیه­وتحلیل از دو روش کتابخانه­ای­ اسنادی و پیمایش میدانی است. بدین منظور با استفاده از فرمول کوکران تعداد 95 نمونه برای پرسش استخراج گردید. روش نمونه­گیری نیز به صورت خوشه­ای چندمرحله­ای و در هر خوشه بر اساس نمونه­گیری تصادفی ساده صورت پذیرفت. برای آزمون روایی از روش اعتبار محتوایی و برای آزمون پایایی از روش آلفای کرونباخ بهره گرفته شد. برای تجزیه­وتحلیل پرسش­نامه از روش­های آمار توصیفی و استنباطی مبتنی بر آزمون T تک­نمونه­ای استفاده گردید. یافته­های پژوهش گویای آن هستند که محلۀ آخوند با کسب امتیاز 2/24، بر اساس شاخص­های توسعۀ پایدار، محلۀ ناپایداری است. بالاترین امتیاز پایداری در این محله مربوط به بعد اجتماعی­ فرهنگی (2/81) و پایین­ترین امتیاز مربوط به بعد مدیریتی­ نهادی (1/64) است. معیارهای هویت، خوانایی، و تعلق خاطر بالاترین امتیاز و معیار حکمروایی پایین­ترین امتیاز را کسب کرده­اند. در ادامه پس از تبیین نارسایی­های توسعۀ پایدار در محله، به تحلیل نقش و ضرورت حکمروایی شایستۀ شهری در چاره­جویی نارسایی­ها پرداخته و در پایان پیشنهادهایی برای تحقق توسعۀ پایدار در این محله بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Sustainable Community Development with Emphasis on Good Urban Governance: The Case of Akhund Neighbourhood, Qazvin

نویسندگان [English]

  • Mozaffar Sarrafi 1
  • Fatemeh Ghannad 2
1 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
2 PhD Student, Urban & Regional Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The realisation of urban sustainable development throughout the world is better observable in local levels, as sustainable cities are based on sustainable neighbourhoods, with the unsustainability of urban neighbourhoods at local levels resulting in unsustainability at urban levels. The Akhund neighbourhood in Qazvin is one of the historic neighbourhoods of the city, which is left in unsuitable conditions economically, socio-culturally, physically, environmentally, and management/ institutional-wise. The aim of this research is the assessment of sustainability in Akhund neighbourhood based on indicators and criteria of sustainable community development and the study of the role of good urban governance in this neighbourhood. The research methodology is descriptive survey, with data collected through library and field studies including observations, interviews, and questionnaires. Using Cochran-Formula, 95 samples were selected for the research. The sampling method was multi-stage cluster, with each cluster based on simple random samplings. The validity content method was used to test validity, and Cronbach's Alpha method was used for reliability. The analysis of questionnaires was based on descriptive and deductive methods based on one-sample T-test. The findings show that the neighbourhood is unsustainable based on its score of 2.24. The highest sustainability score is for socio-cultural (2.81), and the lowest for management/ institutional dimension (1.64). Legibility, identity, sense of belonging criteria gained highest scores, and governance the lowest. The research then moves on to explain shortcomings of sustainable development in the neighbourhood analysing the role and necessity of good urban governance in mitigating inadequacies. The paper concludes with making suggestions to achieve sustainable development in the neighbourhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable community development
  • good urban governance
  • Akhund neighbourhood
  • Qazvin

مراجع

آقاعلیخانی، زینت و ناصر برک­پور. «مقایسۀ ظرفیت­های اجتماعی و نهادی توسعۀ پایدار در شهرهای کرج و قزوین»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش 4 (پاییز 1391)، ص 1-14.
اطهاری، کمال و ناصر برک­پور و غلامرضا کاظمیان و جواد مهدیزاده. «حکمروایی شهری مبانی نظری و ضرورت شکل­گیری آن در ایران»، در فصلنامۀ جستارهای شهرسازی، ش 19و20 (بهار 1386)، ص 8-17.
ایمانی جاجرمی، حسین. «سرمایۀ اجتماعی و مدیریت شهری»، در فصلنامۀ مدیریت شهری، ش 7 (پاییز 1380)، ص 34-45.
ایوانس، باب و مارکو جوز و سوزان ساندبک و کیت تئوبالد. ادارۀ شهرهای پایدار، ترجمۀ غلامرضا کاظمیان و خدر فرجی راد، تهران: پرهام نقش، 1390.
بحرینی، سیدحسین. «شهرسازی و توسعۀ پایدار»، در فصلنامۀ رهیافت، ش 17 (1376)، ص 1-31.
برک­پور، ناصر. «حکمروایی شهری و نظام ادارۀ شهرها در ایران»، در مجموعه مقالات اولین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مشهد: دانشگاه فردوسی، 1385.
برک­پور، ناصر و ایرج اسدی. مدیریت و حکمروایی شهری، تهران: انتشارات دانشگاه هنر، 1388.
بزی، خدارحم و اکبر کیانی و عباس جواهری. «ارزیابی شاخص­های پایداری محله­های مسکونی (مطالعۀ موردی: شهر مأمونیه استان مرکزی)»، در فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 27، ش 107 (زمستان 1391)، ص 225-246.
خاکپور، براتعلی و عزت­الله مافی و علیرضا باوان­پور. «نقش سرمایۀ اجتماعی در توسعۀ پایدار محله­ای»، در دوفصلنامۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای، ش 12 (بهار و تابستان 1388)، ص 55-81.
داداش­پور، هاشم و زینب عادلی. «ارزیابی و سنجش تاب­آوری در مجموعۀ شهری قزوین»، در دوفصلنامۀ مدیریت بحران، دورۀ 4، ش 8 (پاییز و زمستان 1394)، ص 73-84.
رضازاده، راضیه و علی سلسله. «بررسى رابطۀ سرمایه­هاى اجتماعى و برنامه­ریزى توسعۀ محله مبنا»، در فصلنامۀ مدیریت شهری، ش 32 (پاییز و زمستان 1392)، ص 81-100.
رفیعیان، مجتبی و هانیه هودسنی. «بازتولید سرمایه­های اجتماعی در محلات شهری در رویکرد توسعۀ پایدار اجتماعات محلی»، در پژوهش­نامۀ مدیریت و سرمایۀ اجتماعی (2)، ش 40 (پاییز 1388)، معاونت پژوهش­های فرهنگی و اجتماعی، ص 9-48.
رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و جلال عظیمی آملی و مهدی پورطاهری، زهرا احمدی­پور. «تبیین رابطۀ رهیافت حکمروایی خوب و توسعۀ پایدار روستایی در مناطق روستایی ایران، مازندران»، در فصلنامۀ پژوهش­های روستایی، ش 8 (زمستان 1390)، ص 1-34.
صرافی، مظفر. «توسعه به مثابۀ حکمروایی شایسته»، در مبانی توسعۀ پایدار در ایران، تهران: نشرعلم، 1392.
ــــــــ . «ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهری»، در فصلنامۀ هفت شهر، ش 23 و 24 (تابستان 1387)، ص4-13.
ــــــــ . مبانی برنامه­ریزی توسعۀ منطقه­ای، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، 1379.
طرح جامع شهر قزوین، تهران: مهندسان مشاور شهر و برنامه به سفارش وزارت راه و شهرسازی، 1394.
عزیزی، محمدمهدی. «محلۀ مسکونی پایدار (مطالعۀ موردی: نارمک)»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش 27 (پاییز 1385)، ص 35-46.
عسگری، علی. «گونه­شناسی مفاهیم و دیدگاه­های توسعۀ محله­ای پایدار»، در مجموعه مقالات همایش توسعۀ محله­ای، چشم­انداز توسعۀ پایدار شهر تهران، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، 1383.
قناد، فاطمه. بایستگی حکمروایی شهری برای برنامه­ریزی توسعه پایدار اجتماع محلی (نمونه مطالعاتی محله آخوند شهر قزوین)، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: مظفر صرافی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، شهریور 1395.
محمدنژاد، علی و مظفر صرافی. «نگاهی دیگر به ظرفیت­های محلی، بستر مشارکت راستین در برنامه­ریزی شهری»، در دوفصلنامۀ تشکل، (1392)، ص 28-32.
محمدی، علیرضا و اصغر پاشازاده. «سنجش سطح پایداری محلات شهر اردبیل با تأکید بر محلات با هسته­های روستایی»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش 11 (تابستان 1393)، ص 49-62.
موحد، علی و سجاد قاسمی کفرودی و موسی کمان­رودی و فرزانه ساسان­پور. «بررسی توسعۀ محله­های شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه: منطقۀ 19 شهرداری تهران)»، در فصلنامۀ برنامه­ریزی و آمایش فضا، ش 87 (بهار 1394)، ص 147-179.
نوریان، فرشاد و محمدمهدی عبداللهی ثابت. «تبیین معیارها و شاخص­های پایداری در محلۀ مسکونی»، در دو­ماهنامۀ شهرنگار، ش 50 (1387)، ص 49-63.
ناطق­پور، محمدجواد و سیداحمد فیروزآبادى. «سرمایۀ اجتماعى و عوامل مؤثر بر شکل­گیرى آن در شهر تهران»، در مجلۀ جامعه­شناسى ایران، دورۀ 6، ش 4 (زمستان 1384)، ص 59-91.
 
Allen, John C. “Building Communities from the Inside Out: Drawing Upon Community Assets to Overcome Poverty”, Poverty Research in the Rural West Conference, April7-8, 2005.
Barton, Hugh & Marcus Grant & Richard Guise. Shaping Neighborhoods: A Guide for Health, Sustainability and Vitality, London and New York: Spon Press, 2003.
Ben-Zadok, Efraim. “Process Tools for Sustainable Community Planning: an Evaluation of Florida Demonstration Project Communities”, in International Journal of Urban Sustainable Development, 1:1-2 (2010), pp. 64-88.
Bonham-Carter, C. Sustainable Communities in the UK, Edited by:Woodrow W.ClarkII, USA: Published in Sustainable Communities, Springer, 2010.
Brown, David & Alex Jozsa. Neighborhood Sustainability Indicators Report on a Best Practice Workshop, community workshop was hosted by the School of Urban Planning, Montreal: McGill University and the Urban Ecology Center, 2005.
Colantonio, Andrea. Social Sustainability: An Exploratory Analysis of its Definition, Assessment Methods, Metrics and Tools, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD) - International Land Markets Group, 2007.
Condon, Patrick M. Seven Rules for Sustainable Communities, Washington: Island Press, 2010.
Cowan, Robert. The Dictionary of Urbanism, London: Streetwise press, 2005.
Green, Gary P. & Anna Haines. Asset Building and Community Development, New York: Sage Publications, 2007.
Irwin, Bill. “Community Development and Public Libraries: Keystone to Future Relevance”, in OLA Super Conference, Toronto, 2009.
LSP “Lewisham Strategic Partnership”. Shaping our future; Lewisham’s Sustainable Community Strategy 2008-2020, London: LSP, 2008.
Mattessich, Paul W. & Barbara R. Monsey. Community Building: What Makes it Work, New York: H. Wilder Foundation, 2004.
McDonald, Sally & Naglis Malys & Vida Maliene. “Urban Regeneration for Sustainable Communities: A Case Study”, in Technological and Economic Development of Economy, 15:1 (2009), pp. 49-59.
Meter, Ken. Neighborhood Sustainability Indicators Guidebook: How To Create Neighborhood Sustainability Indicators in Your Neighborhood, Minneapolis, Minnesota: Crossroads Resource Center, 1999
Nikkhah, HedayatAllah & Ma’rof Redzuan. “Participation as a Medium of Empowerment in Community Development”,in European Journal of Social Sciences, 11(1) (2009), pp. 170-176.
Phillips, Rhonda & Robert H. Pittman. An Introduction to Community Development, USA and Canada: Routledge, Taylor & Francis Group, 2009.
Power, Anne. Sustainable Communities and Sustainable Development, Sustainable Development Commission,Case reports, 23. London, UK: Centre for Analysis of Social Exclusion, London School of Economics and Political Science, 2004.
Raco, Mike. Building Sustainable Communities, Spatial Policy-place Imaginations and Labor Mobility in Post-War Britain, Bristol: Policy Press, 2007.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 04 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار