چالش‌های فرودگاه‌های درون‌شهری در بستر توسعۀ کالبدی ـ فضایی شهرها از سامان‌دهی فعالیت تا انتقال کارکرد موردکاوی: فرودگاه مهرآباد تهران و حوزۀ تأثیر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

2 کارشناس ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

فرودگاه‌ها در آغاز در زمرۀ کاربری‌های جداشده و در حاشیۀ شهرها بودند، ولی به‌مرور و با توسعۀ ادواری شهرها پدیده‌ای درون‌بافتی شده‌اند. از این رو کنشگران محلی در برابر این پدیده با یک تناقض آشکار، یعنی تأکید بر نقش فرودگاه درون‌شهری به دلیل موقعیت مکانی مناسب برای جذب مسافر از یک طرف و ضرورت حفاظت از کیفیت زندگی ساکنان پهنه‌های هم‌جوار از طرف دیگر، مواجه می‌شوند. با توجه به چالش مذکور، سؤال این است که رویکردهای اصلی در برخورد با مسائل ناشی از فعالیت فرودگاه‌های درون‌شهری کدامند؟ فرودگاه‌های درون‌شهری منتقل می‌شوند یا فعالیت آن‌ها ادامه می‌یابد؟ در این پژوهش برای پاسخ به این پرسش‌ها از روش تحقیق مبتنی بر رویکرد کیفی استفاده شده و به این منظور و برای مطالعۀ موردی، فرودگاه درون‌شهری مهرآباد واقع در جنوب غربی کلان‌شهر تهران انتخاب و حوزۀ تأثیر آن (منطقۀ 9) واکاوی گردیده است. با بازخوانی تجارب جهانی روشن می‌شود که رویکردهای اصلی مواجهه با مسائل فرودگاه‌های درون‌شهری در قالب «تداوم (همزیستی شهر و فرودگاه)»، «تقلیل (تعامل شهر و فرودگاه)»، و «انتقالِ فعالیت (تقابل شهر و فرودگاه)» قابل پیگیری هستند. نتایج تجزیه‌وتحلیل پژوهشگران تحقیق حاضر پیرامون مسائل اقتصادی، کالبدی‌ـ محیطی، زیست‌محیطی، و مدیریتی گویای این واقعیت هستند که ساکنان نواحی اطراف مهرآباد از این چالش‌ها رنج می‌برند، به‌علاوه عواید چشمگیری هم از عملکرد فرودگاه ندارند، درحالی‌که منفعت غالب ناشی از فرودگاه به کل شهر تهران، منطقۀ شهری، و حتی کشور می‌رسد. در آخر برای سامان‌دهی، تعدیل و حل مسائل حوزۀ تأثیر مهرآباد راهکارها و پیشنهادهایی مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Challenges of Inner-City Airports for Urban Phyisico-Spatial Development: from Activity Organisation to Relocation, the Case of Tehran Mehrabad Airport and its Influence Area

نویسندگان [English]

  • Reza Kheyroddin 1
  • Javad Kamali 2
1 Associate Professor, Faculty of Architecture and Town Planning, Tehran University of Science and Technology
2 MSc, Urban Planning, Tehran University of Science and Technology
چکیده [English]

Airports were initially comprised of isolated land uses in urban outskirts, but are now increasingly finding themselves within expanded towns. Local activists are, therefore, faced with a paradoxical situation: they need to emphasise the key role airports play to attract passengers on one hand, and protect the quality of life in adjoining areas on the other. In this context, the question is what are the main approaches in dealing with ramifications of inner-city airport activities: relocating them, or allowing them to carry on. The answer sought here is based on a qualitative approach and investigating a case, namely, Tehran Mehrabad Airport and its influence area in southwest Tehran (District 9). A study of global experiences highlights three solutions: continuity (a symbiosis between the city and the airport), reduction (an interaction between them), and relocation (a conflict between them). The analysis of the side effects of Mehrabad Airport activities (economically, physically, environmentally, and management-wise) shows that whilst suffering from airport activities, local residents gain little from airport operations. This is despite the fact that these activities are beneficial regionally and even nationally. The paper concludes with recommendations to mitigate the situation caused by Mehrabad Airport activities on its influence area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physico-spatial development
  • Inner-city airport
  • Influence area
  • Spatial organisation
  • Mehrabad Airport

مراجع

آرشیو شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، 1396.
احدنژاد روشتی، محسن و سمیه محمدی حمیدی و سمیه علیپور و محمد ویسیان. «بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (مورد مطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب)»، در فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، ش 1 (بهار و تابستان 1395)، ص 33-51.
حاتمی‌نژاد، حسین و طاها ربانی و ناصر محمدی ورزنه و صالح اسدی. «توسعۀ کالبدی‌ـ فضایی شهر ورزنه و ارائۀ راهبردهای توسعۀ آتی شهر»، در آمایش سرزمین، ش 2 (پاییز و زمستان 1391)، ص 53-74.
خیرالدین، رضا و مرتضی خلیلی و جواد کمالی. «چالش‌ها و رهیارفت‌های سازمان‌دهی مراکز فرودگاهی درون‌شهری، با نگاهی به فرودگاه مهرآباد تهران»، در پانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک، تهران، 1394.
سالنامۀ آماری هواپیمایی، 1390.
صفارزاده، محمود و غلامرضا معصومی. برنامه‌ریزی و طراحی فرودگاه، ج 1: برنامه‌ریزی فرودگاه، مرکز چاپ و انتشار مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، 1383.
فرهمند، شکوفه و علی عسگری و مرتضی سامتی. «تحلیل فضایی توسعۀ شهری در ایران (رشد اندازۀ شهرها)»، در تحقیقات اقتصادی، ش 1 (تابستان 1387)، ص 163-186.
کمالی، جواد. برنامه‌ریزی کارکرد فرودگاه‌های درون‌شهری در ارتباط با توسعه کالبدی ـ فضایی شهر (مورد پژوهی: فرودگاه مهرآباد تهران و حوزه تأثیر آن). استاد راهنما: رضا خیرالدین. تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، شهریور 1396.
مرکز تحقیقات و آموزش وزارت راه و ترابری، آیین‌نامۀ کاربری اراضی اطراف فرودگاه‌ها، 1380.
مهندسین مشاور ایمن‌راه. «بررسی وضع موجود»، در مطالعات بازنگری طرح جامع فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، فصل اول، 1392.
نقدی، اسدالله و حیدر بابایی. «مروری بر شاخص‌ها و مؤلفه‌های کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه: شهر همدان)»، در مطالعات مدیریت شهری، ش 23 (پاییز 1394)، ص 1-14.
وزارت راه و شهرسازی، مطالعات شبکۀ چندفرودگاهی فرودگاه‌های استان تهران، 1391.
 
Ahlfeldt, Gabriel & Wolfgang Maennig. “Assessing External Effects of City Airports: Land Values in Berlin”, in Hamburg Contemporary Economic Discussions, No. 11 (2008), pp. 1-11.
Best, Ulrich (eds.). The Debate about Berlin Tempelhof Airport, or: A Lefebvrean Critique of Recent Debates about Affect in Geography, Ashgate Publishing, Surrey, 2014.
Cidell, Julie. Scales of Airport Expansion: Globalization, Regionalization, and Local Land Use, University of Minnesota, Center for Transportation Studies, 2004.
FAA Order 5190.6B. “Compatible Land Use and Airspace Protection”, in Airport Compliance Program, Chapter 20, 2009.
Freestone, Robert & Douglas Baker. “Spatial Planning Models of Airport-driven Urban Development”, in Journal of Planning Literature, Vol. 26, No. 3 (2011), pp. 263-279.
Kasioumi, Eirini. “Emerging Planning Approaches in Airport Areas: The Case of Paris-Charles de Gaulle (CDG)”, in Regional Studies, Regional Science 2, No. 1 (2015), pp. 407-414.
Kersley, Helen & Elizabeth Cox. “Royal Docks Revival, Replacing London City Airport”, in New Economics Foundation (NEF), 2014.
Kong, H. Regeneration of the Former Tempelhof Airport, Doctoral dissertation, TU Delft, Delft University of Technology, 2010.
Levinson, David & David Gillen & Adib Kanafani. “The Social Costs of Intercity Transportation: A Review and Comparison of Air and Highway”, in Transport Reviews, Vol. 18, No. 3 (1998), pp. 215-240.
Li, Kai Ming & Eiff Gary & John Laffitte & Dwayne McDaniel. “Land Use Management & Airport Controls: Trends and Indicators of Incompatible Land Use”, Report in AiR Transportation Noise & Emissions Reduction Center of Excellence, MIT, 2007.
Lin, Shao, et al. “Residential proximity to large airports and potential health impacts in New York State”, in International Archives of Occupational and Environmental Health, 81(7) (2008), pp. 797-804.
“London City Airport Noise Action Plan (2013 - 2018)”, in London City Airport City Aviation House Royal Docks, 2013.
Loo, Becky PY & Alice SY Chow. “Spatial Restructuring to Facilitate Shorter Commuting: An Example of the Relocation of Hong Kong International Airport”, in Urban Studies, Vol. 48, No. 8 (2011), pp. 1681-1694.
Mehdipour, Armin & Hoda Rashidinia. “Is Mehrabad Airport a Brownfield Site?”, in Current Urban Studies, Vol. 2, No. 1 (2014), pp. 13-19.
Nitsch, Volker. “Fly or Cry: Is Airport Noise Costly?”, CESifo Working Paper Series No. 2732, 2009.
Knippenberger, Ute (eds.). Airports in Cities and Regions: Research and Practise: 1st International Colloquium on Airports and Spatial Development, Karlsruhe, 9th-10th July 2009. KIT Scientific Publishing, 2010.
Wang, Ying & Chien-chang Chou & Gi-tae Yeo. “Criteria for Evaluating Aerotropolis Service Quality”, in The Asian Journal of Shipping and Logistics, Vol. 29, No. 3 (2013), pp. 395-414.
Yin, Robert K., “Case Study Research: Design and Methods (4th Eds.)”, in Modern Language Journal 95(3), pp. 474-475, January 2011 with 1,220 Reads (2009).
York Aviation, “Attitudes to Relocating Hub Airports”, in The Mayor of London’s Submission: Supporting Technical Documents, 23 May 2014.
https://www.airport.ir.
http://www.proap.pt/project/tempelhof-park-1
https://www.jetphotos.com/photo/6827074
http://avaltour.com/wp-content/uploads/2018/01/mehrabad-airport.png
https://www.tabnak.ir/fa/news/425115

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 دی 1398
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار