تدوین شکل‌های مقتضی مشارکت جمعی در فرایند تأمین مسکن دائم پس از زلزلۀ احتمالی مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 شهر ساری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

منطقۀ 3 شهر ساری، با توجه قرارگیری در پهنۀ لرزه‌خیز، از یک سو، و آسیب‌پذیری ناشی از فرسودگی بافت، از سوی دیگر، در معرض خطر بالای زمین‌لرزه است. از این رو برنامه‌ریزی برای بازسازی و به‌ویژه تأمین مسکن دائم پس از زلزلۀ احتمالی ضرورت دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامۀ مزبور ترغیب مشارکت اجتماع محلی در بازسازی مسکن است که چالش‌های فراوانی در پی دارد. در مقالۀ حاضر، با توجه به فقدان دستورالعمل‌های راهنما در زمینۀ چگونگی ایجاد ارتباط میان تلاش‌های بازسازی با مشارکت، شکل‌های مقتضی مشارکت جمعی در تأمین مسکن دائم پس از زلزله در منطقۀ مذکور بررسی می‌شود. نتایج این تحقیق می‌تواند به تسریع و ارتقای کارایی مشارکت جمعی در بازسازی مسکن در شرایط پیچیده و آشفتۀ پس از وقوع زلزله کمک کند.در این تحقیق، با روش نمونۀ موردی و با استفاده از ابزار مشاهده و مصاحبۀ نیمه‌ساختارمند،‌ مضامین اصلی مشارکت جمعی، که از متون تخصصی موضوع برگرفته شده‌اند، در منطقه بررسی می‌شود. انتخاب نمونه‌ها بر اساس نمونه‌گیری هدفمند و تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات میدانی پس از اعتبارسنجی از طریق دریافت نظرات متخصصان به روش دلفی، در تعیین شکل‌های مقتضی مشارکت جمعی در بازسازی مسکن دائم در منطقۀ یادشده استفاده شده است.پس از مجموع بررسی‌ها جلب رضایتمندی ساکنان مهم‌ترین «هدف مشارکت» تعیین گردید و خانوارهای آسیب‌پذیر، سازندگان محلی، و متخصصان محیط مصنوع با عنوان «مشارکت‌کنندگان کلیدی» بازسازی مسکن شناخته شدند. با توجه به هدف یادشده و زمان و ظرفیت مشارکت‌کنندگان، «سطح مقتضی مشارکت» در هر یک از مراحل پنج‌گانۀ بازسازی مسکن تعیین گردید و بر اساس سطوح مزبور «روش‌های مشارکت» شامل جلسات جمعی، مصاحبه‌های انفرادی، و صحبت‌های غیر رسمی برای حصول اهداف مشارکت مناسب شناخته شدند. درنهایت «منابع مورد نیاز» برای مشارکت مؤثر ذی‌نفعان در تأمین مسکن دائم شناسایی و در قالب چهار مقولۀ اجتماعی، مالی، فنی، و قانونی دسته‌بندی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Setting Out Appropriate Collective forms of community participation in the Process of Permanent Housing after A Possible Earthquake; the Case of Sari

نویسنده [English]

  • Abd-ol Majid Khorshidian
Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Due to its location in a seismic zone on one hand, and the vulnerability caused by dereliction on the other, the District 3 of Sari is highly exposed to earthquake hazards, making the planning of post-earthquake reconstruction all the more necessary. One of the most important aspects of any such plan is attracting stakeholders’ the participation, which faces many challenges. The present paper examines appropriate forms of community participation in providing post-earthquake permanent housing in the absence of a guideline. The results of this research can enhance the effectiveness of community participation in housing reconstruction in the complicated, chaotic conditions after an earthquake.
The research was conducted based on case studies using observations and semi-structured interviews, and using them to explore the main themes of community participation extracted from the literature review in the studied region. Purposeful sample selections were made and data were analysed using thematic analyses. After the validating the results of qualitative analyses through expert opinion elicitation by Delphi method, it was used to determine appropriate forms of community participation in the reconstruction of permanent housing in the District 3 of Sari.
The results show that resident satisfaction is the most important ‘participation target’, with vulnerable households, local builders, and built-environment professionals also identified as ‘key participants’. With the above target, as well as time and participation capacities in mind, the ’appropriate participation levels’ were established for each of the five stages of housing reconstruction. Based on these levels, ‘participation methods’ including community meetings, individual interviews, and informal talks were identified as appropriate methods of participation to achieve the purposes of community participation. Finally, the ‘required resources’ for effective stakeholder participation in post-earthquake housing were identified and categorised into four categories including social, financial, technical, and legal resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reconstruction
  • Permanent housing
  • Community
  • Community Participation
  • District 3 of Sari
اسلامی، سیدغلامرضا و حامد کامل‌نیا. معماری جمعی: از نظریه تا عمل، تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران، 1391.
خورشیدیان، عبدالمجید. تدوین چارچوب تأمین مسکن دائم پس از زلزلۀ احتمالی (مطالعۀ موردی: منطقه سه شهر ساری)، رسالۀ دکتری معماری، استادان راهنما: دکتر اکبر حاجی‌ابراهیم زرگر و دکتر علیرضا فلاحی، تهران: دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، شهریورماه 1396.
فلاحی، علیرضا و عبدالمجید خورشیدیان. «ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنین از بازسازی مساکن روستایی استان لرستان پس از زلزلۀ فروردین‌ماه 85»، در صفه، ش 57 (تابستان 1391)، ص 95-106.
فلاحی، علیرضا. تأملاتی بر رویکردها و مدل‌های بازسازی پس از سانحه، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، 1396.
کرسول، جان. پویش کیفی و طرح پژوهش انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‌پژوهی، پدیدارشناسی، نظریۀ داده بنیاد، قوم‌نگاری، مطالعۀ موردی)، ترجمۀ حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: صفار، 1394.
هفت‌شهر آریا. طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسودۀ ساری، مطالعات سطح یک، ساری: شهرداری ساری، 1390.
Anh , T.T. Developing Disaster Resilient Housing in Vietnam: Challenges and Solutions, Hue, Vietnam: Springer, 2016.
Arnstein, S.R. “A Ladder of Citizen Participation”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 35, No. 4 (1969), pp. 216-224.
Barakat, S. Housing Reconstruction after Conflict and Disaster, Network Paper Number 43, London: Humanitarian Practice Network at Overseas Development Institute, 2003.
Bratteteig, T. & I. Wagner. Disentangling Participation; Power and Decision-Making in Participatory Design, Oslo, Norway: Springer, 2014.
Bryman, A. Social Research Methods, Oxford: Oxford University Press, 2012.
Davidson, C. & C. Johnson & G. Lizarralde & N. Dikmen & A. Sliwinski. “Truths and Myths about Community Participation in Post-disaster Housing Projects”, in Habitat International, Vol. 31, No. l (2007), pp. 100-115.
DFID. Shelter afther Disaster; Strategies for Transitional Settlement and Reconstruction, United Nation: Shelter Center, 2010.
Ganapati, N.E. & Ganapati, S. “Enabling Participatory Planning after Disasters: a Case Study of the World Bank’s Housing Reconstruction in Turkey”, in Journal of the American Planning Association, Vol. 75, No. 1, (2009), pp. 41-59.
IAP. Public Participation Spectrum, Available at https://cdn.ymaws.com/www.iap2.org/resource/resmgr/foundations_course/IAP2_P2_Spectrum_FINAL.pdf. (Accessed 26 april 2019).
Jha, A. & J. Barenstein & P. Phelps & D. Pittet & S. Sena. Safer Homes, Stronger Communities. A Handbook for Reconstruction after Natural Disasters, Washington DC: The World Bank, 2010.
King, N. “Template Analysis”, in G. Symon and C. Cassell (eds.), Qualitative Methods and Analysis in Organizational Research, London: Sage, 1998, pp. 118-134.
Kornakova, M. & A. March. “Finding Appropriate Participation in Urban Planning for Reduction of Disaster Risks”, in State of Australian Cities, Sydney: Research Network, 2013.
Rand, E.C. & S. Hirano & I. Kelman. “Post-tsunami Housing Resident Satisfaction in Aceh”, in International Development Planning Review, Vol. 33, No. 2. (2011), pp. 187-211.