تحلیل محتوایی و رویه ای حق بر شهر در قوانین شهری و شهروندی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناس ارشد مدیریت شهری، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

حقوق شهروندی از جمله مفاهیم نسبتا نو ظهور در علم حقوق است که با اعلامیه حقوق بشر و شهروندی فرانسه در سال 1979 تجلّیِ عینی یافت و منشور جهانی حقوق شهری در سال 2004 نیز آن را تکمیل نمود. با این حال در نیم قرن اخیر و با ارائه ی قرائت تازه ای از مفهوم شهروند توسط لفور که آن را نه به مثابه تبعه‌ی کشور بلکه به مثابه ساکن شهر قلمداد کرد، حقوق شهروندی وارد مرحله‌ی تازه ای از تطوّر شد که آن را دوره‌ی حق بر شهر می نامند. هدف اصلی این مقاله، ارزیابی ابعاد و مؤلفه های محتوایی و رویه ای حق بر شهر در قوانین شهری و شهروندی ایران به منظور ارائه تصویری دقیق از بازتاب مفهوم حق بر شهر و شهروند در قوانین مورد اشاره است. روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل محتوای کیفی جهت دار است. بر اساس ادبیات و مبانی نظری موضوع، چارچوب تحلیلی تحقیق، متغیرها، ابعاد، مؤلفه ها و مقوله های منتج از آن ارایه و سپس با استفاده از همین چارچوب، قوانین مورد نظر که به روش نمونه گیری از موارد شناخته شده انتخاب شده اند، مورد تحلیل قرار گرفتند. برای این منظور 8 قانون انتخابی در 14 مؤلفه از چارچوب تحلیلی امتیاز دهی شد که برآورد پایایی تحلیل یا اشتراک نظر میان آراء حقوقدانان عدد 0.875 را نشان می دهد. نتایج حاصل از تحلیل محتوا نشان می دهد که قانون اساسی دارای بیشترن مطلوبیت محتوایی و رویه ای حق بر شهر و قانون تعاریف حریم و محدوده دارای کمترین مطلوبیت است. همچنین قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی از هرگونه محتوای ناظر بر حق شهر عاری است. به طور کلی مطلوبیت قوانین مورد بررسی از نظر رویه ای بیشتر از مطلوبیت محتوایی است. همچنین پراکندگی مطلوبیت رویه ای کم و پراکندگی مطلوبیت محتوایی در بین قوانین نسبتاً زیاد است و قانونی که مشخصاً شهروند را به مثابه ساکن شهر و نه تبعه‌ی کشور قلمداد کند، وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Content and procedural analysis of the right to the city in the laws of the city and citizenship of Iran

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Kazemian 1
  • Amir Hossein Masoumifar 2
1 Associate Professor, Faculty of Management and Accountancy, Allameh Tabataba’i University
2 MSc, Urban Management, Faculty of Management and Accountancy, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

Citizens' rights are among the relatively new concepts emerging in the field of law, which became apparent with the Declaration of Human Rights and Citizenship of France in 1979, and the Universal Declaration of Human Rights in 2004 complemented it. However, in the last half century, with the introduction of a new reading of the notion of citizen by Lefebvre that it was regarded not as a citizen of a country but as a resident of the city, citizenship rights entered a new stage of evolution, which is the period of right to the city called. The main purpose of this article is to evaluate the content and procedural components of the right to the city in the laws of the city and citizenry of Iran in order to provide a detailed picture of the reflection of the concept of the right to the city and citizen in the laws referred to. The method used in this study is to qualitative directed content analyze. Based on the literature and theoretical foundations of the subject, the analytical framework of the research, the variables, dimensions, components and the resulting categories, and then using the same framework for analyze the laws that have been selected by sampling of known cases. For this purpose, 8 elective laws have been scored in 14 components of the analytical framework, which shows number 0.875 reliability analysis or opinion sharing among experts. The results of content analysis show that the constitution has the most content desirability and procedural desirability of right to the city and the law of definitions of frontage and limited area has the least desirability. The law of respect for legitimate freedoms and the protection of citizenship rights is also free from any observance of the right of the city. In general, the desirability of the laws examined is more procedurally than content desirability. Also, the dispersion of procedural desirability is low and dispersion of content desirability is relatively high among laws and there is no law that specifically perceives a citizen as a resident and not a citizen of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City
  • Citizen
  • Right to City
  • Content Analysis
  • Laws
  • Iran

مراجع

افروغ، عماد. فضا و نابرابری اجتماعی؛ ارائۀ الگویی برای جدایی‌گزینی فضایی و پیامدهای آن، رسالۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی، تهران: دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1376.
برک‌پور، ناصر. «نظریه‌های محتوایی و رویه‌ای شهرسازی»، در فصلنامۀ مدیریت شهری، ش 10 (تابستان 1381)، ص 82-87.
بشیریه، حسین. آموزش دانش سیاسی، تهران: نشر نگاه معاصر، 1385.
رفیعیان، مجتبی و نینا الوندی‌پور. «مفهوم‌پردازی اندیشۀ حق به شهر، در جستجوی مدلی مفهومی»، در مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ شانزدهم، ش 2 (تابستان 1394)، ص 25-47.
کاستلز، استفان و الیستر دیویدستون. مهاجرت و شهروندی، ترجمۀ فرامرز تقی‌لو. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی غیر انتفاعی، 1383.
کاظمیان، غلامرضا و اسماعیل صالحی و محمد‌هادی ایازی و علی نوذرپور و حسین ایمانی جاجرمی و نوید سعیدی رضوانی و مجید عبداللهی. مدیریت شهری، جلد اول: مبانی و حوزه‌ها، تهران: نشر تیسا، 1392.
لیدمان، لون اریک. تاریخ عقاید سیاسی از افلاطون تا ‌هابرماس، ترجمۀ سعید مقدم، تهران: نشر اختران، 1384.
معروفی، حسین و گلدیس وحیدی برجی. «فضا و تحقق‌پذیری شهری: شناسایی مؤلفه‌های فضایی برآمده از حق شهری به منظور تحلیل و ارزیابی پروژۀ نواب در تهران و لادفانس در پاریس»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش 16 (پاییز 1394)، ص 5-14.
نوابخش، مهرداد. «بررسی مفهوم شهر و شهروندی از دیدگاه جامعه‌شناسی»، در فصلنامۀ تخصصی جامعه‌شناسی،  ش 5 (بهار 1385)، ص 11-30.
هولستی، اُله آر. تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1373.
متن قوانین مورد بررسی:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358
قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383
قانون شهرداری مصوب 1334
قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375
قانون نوسازی و عمران شهری مصوب 1347
قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری مصوب 1351
قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن مصوب 1353
قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوۀ تعیین آن‌ها مصوب 1384
مصوبات بودجه‌‌های سنواتی شهرداری تهران
 
Attoh, A.K. “What Kind of Right is the Right to the City?”, in Progress in Human Geography, 35(5) (2011), pp. 669-685.
Government – Guidance Good Law. Based on Speech: Making the Law Easier for Users: the Role of Statutes, by Rechard Heaton, Office of the Parliamentary Counsel of United Kingdom, Last updated: 25 November 2015.
Harvey, D. “The Right to the City”, in New Left Review, 53 (2008), pp. 23-40.
Isin E. “Introduction: Democracy, Citizenship and the City”, in E. Isin (ed.), Democracy, Citizenship and the Global City, New York: Routledge, 2000, pp. 1–21.
Jabareen, Yosef. “The Right to the City, Revisited: Assessing Urban Rights - The Case of Arab Cities in Israel”, in Habitat International, 41 (2014), pp. 135-141.
Lefebvre, H. “Space and Politics”, in E. Kofman & E. Lebas (eds), Writings on Cities, Cambridge: Blackwell, 1996.
-------------- . The Right to the City, Paris: Anthropos, 1968.
Purcell, Mark. “Citizenship and the Right to the Global City: Reimagining the Capitalist World Order”, in International Journal of Urban and Regional Research, 27(3) (2003), pp. 564-90.
-------------- . “Excavating Lefebvre: The Right to the City and its Urban Politics of the Inhabitant”, in GeoJournal, 58 (2002), pp. 99-108.
-------------- . “Possible worlds: Henri Lefebvre and the Right to the City”, in Journal of Urban Affairs, 36(1) (2013), pp. 141-154.
Taylor, P. The Urban Governance Index: A Tool to Measure the Quality of Urban Governance, Paris: Presentation to UNESCO UNHABITAT Meeting, 2006.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار