تبیین تجربۀ استحالۀ مکان سوم اُلدنبرگ در قرن 21: کنکاشی در نحوۀ تعامل جهان مجازی و جهان واقع در زمینۀ فراغت شهروندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکدۀ شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

بدون شک یکی از عناصر کلیدی تأثیرگذار بر جنبه­های مختلف زندگی انسان در قرن 21 که موجب تمایز آن با سده­های گذشته شده است، شکل­گیری و سیر تکاملی جهان مجازی و فناوری­های دیجیتال در این قرن است. زمانی که اُلدنبرگ نظریۀ مکان سوم خود را در اواخر قرن 20 بیان کرد، همۀ ارکان این نظریه را بر آنچه در جهان واقع حضور داشت، قرار داد. همین امر ضرورت تبیین تجربۀ استحالۀ مفاهیم قرن 20 را در بستر مکانی و زمانی قرن 21 مشخص می­کند. تاکنون مطالعاتی در زمینۀ بازخوانی مفهوم مکان سوم اُلدنبرگ در قرن 21 صورت پذیرفته است که عمدتاً تحت تأثیر نفوذ قدرتمند فناوری­های دیجیتال به الصاق مفهوم مکان سوم به گروه­ها و کانال­های اجتماعی در جهان مجازی بسنده کرده­اند. هدف در این مقاله درک استحالۀ مفهوم مکان سوم اُلدنبرگ در گذار از قرن 20 به قرن 21 است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته شده است، بررسی مفهوم مکان سوم در جهان مجازی نیست؛ بلکه نحوۀ تعامل جهان مجازی و جهان واقع در شکل­دهی به مفهوم استحاله­یافتۀ مکان سوم اُلدنبرگ در قرن 21 است. از این رو در این مقاله با استفاده از روش نظریۀ زمینه­ای و از طریق 50 مصاحبۀ عمیق نیمه­ساختاریافته، کدها، مقوله­ها، کلان­مقوله­ها، و مقوله­های هسته­ای سازندۀ تجربۀ استحالۀ مکان­ سوم اُلدنبرگ در قرن 21 تبیین شده­ است. به دلیل فراوانی بالای کدهای استخراج­شده و به منظور ساختاربخشی به خروجی روش نظریۀ زمینه­ای از کدگذاری و ترسیم شبکۀ روابط میان عناصر در نرم­افزار «گفی» استفاده شده است. نتایج مقاله بیانگر آن است که 5 کلان­مقولۀ «سازوکار مرتبط با افراد غریبه»، «شبکه­ها و گروه­های مجازی متعلق به جهان مجازی»، «ساختار کالبدی­ـ عملکردی در جهان واقع»، «دسترسی و قابلیت استفاده از مکان سوم»، و «خانه­ای دور از خانه» در قالب دو مقولۀ هسته­ای «سازوکارهای جهان مجازی» و «سازوکارهای جهان واقع» موجب شده­اند تا هشت ویژگی مکان سوم اُلدنبرگ تحت تأثیر تعامل مقوله­های هسته­ای استحاله شوند؛ به­ طوری ­که در مکان­ سوم قرن 21 ویژگی «زمینۀ خنثی» به «زمینۀ خنثی­شده» و «همسطح­ کنندگی» به «همسطح­ شدگی» تبدیل شده است. ویژگی «برقرارکنندۀ گفت­وگو» به قوت خود باقی ­مانده است. در مکان سوم قرن 21 «قابلیت دسترسی و شرایط لازم برای استقرار» با مفاهیم جدید «دسترسی به مکان سوم و استقرار آن» تعریف می­شود. مکان سوم قرن 21 با مفهوم مصرف­گرایی گره خورده است به طوری­ که الزاماً با مراجعین دائمی مرتبط نیست، بلکه با «مصرف­کنندگان دائمی» در ارتباط است. «ظاهری فریبا» جانشین «ظاهر ساده»ی مکان­های سوم قرن 21 شده است. «حال­وهوای دوستانه در مکان­های سوم» به «صمیمت و دوستی اما جزیره­ای» تبدیل­شده است. مکان سوم قرن 21 ویژگی «مشابه خانه اما متفاوت از آن» را به مفهوم «خانه­ای دور از خانه» استحاله کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Transformation Oldenburg’s Third Place Transformation in the 21st Century: An Investigation about Real-Virtual World Interaction in A Context of Citizens’ Leisure Time

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Nouri
PhD Candidate, Faculty of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

One of the key influential elements on various aspects of 21st century life is undoubtedly the development of the virtual world and digital technologies. When Oldenburg presented his Third Place theory in the late 20th century, it was all based on the real world. This necessitates a recontextualisation of this theory for the 21st century: what the present paper aims at. Studies hitherto done on this matter have mainly focused on the influence of the powerful presence of digital technologies in attaching the Third Place to virtual social groups and channels. What the present paper pays attention to, however, is not the study of the concept in the virtual world, but the way the two worlds interact to shape a 21st century version of Oldenburg’s concept. Thus, the paper uses contextual theory as well as 50 in-depth, semi-structured interviews to explain codes, categories, mega-categories and nuclear categories forming the 21st century experience of Oldenburg’s Third Place experience. Due to multiplicity of extracted codes, and in order to structure the output of the contextual theory method, Gephi software is used for inter-elementary network coding and drawing. The results show that five mega-categories of ‘strangers’ mechanisms’, ‘virtual world networks and groups’, ‘the physical-functional structure of the real world’, ‘accessibility and usability of the Third Place’, ‘a home away from home’, within the two nuclear categories of ‘virtual world mechanisms’ and ‘real world mechanisms’ have caused transformations in eight characteristics of Oldenburg’s Third Place under the influence of interactions between nuclear categories: in the 21st century Third Place the ‘neutral context’ has transformed into ‘neutralised context’, and ‘levelling’ into ‘levelness’. ‘Dialogue making’ has remained as it was, though. In the 21st century the Third Place is strongly associated with consumerism, so much that it no longer connects with permanent visitors but with ‘permanent consumers’. The ‘seductive appearance’ has substituted ‘the simple looks’, and ‘the friendly aura’ has been replaced with ‘isolated intimacy’. The 21st century third Place has transformed the ‘looking-like-home-but-being- different-from-it’ characteristics into ‘a home away from home’.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oldenburg’s Third Place
  • Virtual world
  • Real world
  • Transformation of the Third Place
  • Characteristics of Oldenburg’s Third Place
استراوس، انسلم و جولیت کوربین. مبانی پژوهش کیفی؛ فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه­ای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی، 1394.
جلالی، رستم. «نمونه­گیری در پژوهش­های کیفی»، در مجلۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره 1، ش 4 (زمستان 1391)، ص 310-320.
حبیبی، محسن. «دگردیسی و پایایی شهر و مفهوم آن»، در صفه، دوره 25، ش 68 (بهار 1394)، ص 35-46.
لک، آزاده. «کاربرد نظریۀ زمینه­ای در پژوهش­های طراحی شهری»، در صفه، ش 63 (بهار 1393)، ص 43-60.
 
Albrecht, Johann. Development, Context and Purpose of Planning (Vol. 3), University of Illinois,1986.
Deakin, Mark & Husam Al Waer. From Intelligent to Smart Cities, Routledge, 2012.
Deakin, Mark. “The Embedded Intelligence of Smart Cities”, in Intelligent Buildings International, 3(3) (2011), pp. 189-197.
Graham, Stephen & Simon Marvin. Splintering Urbanism: Networked Infrastructures, Technological Mobilities and the Urban Condition, Psychology Press, 2001.
Hollands, Robert. G. “Will the Real Smart City Please Stand up? Intelligent, Progressive or Entrepreneurial?”, in City, 12(3) (2008), pp. 303-320.
Komninos, Nicos. Intelligent Cities and Globalisation of Innovation Networks, Routledg, 2008.
Mitchell, William J. City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, MIT press,1995.
________ . E-Topia: “Urban Life, Jim–but not as we Know it”, Mit Press, Cambridge, MA, 1999.
________ . Me++: The Cyborg Self and the Networked City, Mit Press, 2003.
Oldenburg, Ray & Dennis Brissett. “The Third Place”, in Qualitative Sociology, 5(4) (1982), pp. 265-284.
Oldenburg, Ray. The Great Good Place: Café, Coffee Shops, Community Centers, Beauty Parlors, General Stores, Bars, Hangouts, and How They Get You through the Day, Paragon House Publishers, 1989.
Walters, David. “Smart Cities, Smart Places, Smart Democracy: Form-based Codes, Electronic Governance and the Role of Place in Making Smart Cities”, in Intelligent Buildings International, 3(3) (2011), pp. 198-218.
Wang, Yun & Qi Deng & Shaobo Ji. “Applying Third Place Theory in Mobile Social Media Research: The Physical-Virtual Integration”, in Association for Information Systems, 2017.
Wexler, Mark & Judy Oberlander. “The Shifting Discourse on Third Places: Ideological Implications”, in Journal of Ideology, 38(1) (2017), p. 4.
Yuen, Felice & Amanda. J. Johnson. “Leisure Spaces, Community, and Third Places”, in Leisure Sciences, 39(3) (2017), pp. 295-303.