درباره نوستالژیا و معماری: تبیین وجوه معماری نوستالژیک با بهره‌گیری از نظریه زمینه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان

3 استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

تجربه حضور در مکان‌هایی که تداعی کننده مفاهیم، معانی و یا خاطراتی دلنشین از گذشته هستند، می‌تواند احساسی از جنس دلتنگی شیرین را به دنبال داشته باشد. گاه به دنبال این تجربه، احساس عاطفی تلخ و شیرینی فرد را در‌بر‌می‌گیرد؛ این احساس که به واسطه فقدان امری مطلوب بروز می‌نماید و معمولا با واژه‌هایی از قبیل «ای‌کاش» و «افسوس» همراه است، نوستالژیا نامیده می‌شود. معماری‌ای که قابلیت برانگیختن احساس نوستالژیا را در انسان داشته باشد، معماری نوستالژیک نامیده می‌شود. مکان‌های دارای این ویژگی می‌توانند موجب تعلق خاطر بیشتر انسان به محیط شده و وجهی از زیبایی معقول را برای کاربران آشکار نمایند که کمتر مورد توجه بوده است. احساس تداوم مطلوب گذشته، احساس آشنایی با محیط به واسطه تداعی عناصر و مفاهیم آشنا، از آثار مطلوب شکل‌گیری احساس نوستالژیا در معماری می‌باشد. این در حالی است که به اقتضای مدرنیته و تغییرات ناشی از آن، وجه نوستالژیک معماری،کمتر مورد توجه و تعمق قرار گرفته و می‌توان گفت تا حدودی مغفول مانده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش زمینه‌ای کلاسیک، در پی تبیین کیفیت‌ها و ویژگی‌هایی از یک مکان است که وجود آن‌ها می‌تواند موجب اطلاق صفت نوستالژیک به آن مکان گردد. از آن‌جایی که این کیفیت‌ها رابطه تنگاتنگی با فاکتورهای فیزیکی مکان دارند،  بر این امید است تا پایه‌ای برای پژوهش‌های کاربردی‌تر باشد و منجر به تهیه ابزاری برای طراحان معماری در راستای ارتقای کیفیت محیط زندگی شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

About Nostalgia and Architecture: Identifying Nostalgic Architecture Properties Employing Grounded Theory Method

نویسندگان [English]

  • Rashid Jafari 1
  • Niloufar Malek 2
  • Hamid Nadimi 3
1 Ph.D. candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan
3 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Experience of being in places that associate meanings or memories related to past can lead to a sweet feeling. Sometimes with this experience, a sweat-bitter emotional feeling encompasses one. This feeling which appears as the result of lack of a desired situation and is usually associated with words expressing regret is called nostalgia. The architecture which can evoke nostalgia in people is called nostalgic architecture. Places with this affordance can lead to human’s sense of belonging to environment and present some properties of cognitive beauty that has been neglected so far. Sense of continuity of past, sense of familiarity because of associating familiar elements and meanings are the results of forming nostalgia in architecture.
In the meantime due to changes caused by modernism, the nostalgic aspect of architecture has been less noticed as if it has been neglected. This research using classic grounded theory method tries to discover those properties of a place that their existence can lead to a nostalgic architecture. Therefore we hope that it works as a stepping stone to provide tools for architects in order to create nostalgic architecture by using them and improve the quality of living environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nostalgia
  • Nostalgic Architecture
  • Grounded Theory
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. «ادراک خیالی و هنر»، در فصلنامۀ خیال، ش 2 (تابستان 1381)، ص 6-11.
استراوس، انسلم و جولیت کربین. مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینهای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی، 1390.
اسمعیلیان، سحر و احسان رنجبر. «بررسی تطبیقی مؤلفههای مؤثر بر شکلگیری خاطرۀ جمعی در فضاهای عمومی شهری؛ نمونۀ موردی: تهران»، در آرمانشهر، ش 11 (پاییز و زمستان 1392)، ص 181-194.
پلاسما، یوهان. چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی، ترجمۀ رامین قدس، تهران: انتشارات پرهام نقش، 1393.
پورنامداریان، تقی و ناهید طهرانی ثابت. «تداعی و فنون ادبی»، در فنون ادبی، دانشگاه اصفهان، ش 1 (پاییز و زمستان 1388)، ص 1- 12.
جعفری، محمدتقی. زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، انتشارات مؤسسۀ تدوین و نشر آثار استاد علامه جعفری، 1386.
خوارزمی، حمیدرضا. «ارتباط مراعات النظیر و تداعی معانی و سیر تحول آنها»، در فصلنامۀ پژوهشهای ادبی و بلاغی، ش 13 (زمستان 1394)، ص 57-75.
رازجویان، محمود. «به سوی محراب و تقرب به لحظات ملکوتی»، در نشریۀ صفه، ش 32 (بهار و تابستان 1380)، ص 118-131.
رلف، ادوارد. مکان و بی مکانی، ترجمۀ محمدرضا نقصان محمدی و همکاران، تهران: آرمانشهر، 1389.
ریحانی، محمد و ربابه قصابان شیروان. «بررسی یکی از مؤلفههای نوستالژیک (دوری از معشوق) در برخی از اشعار منوچهر آتشی»، در فصلنامۀ علمی و پژوهشی زبان و ادب فارسی، سنندج، ش 10 (بهار 1391)، ص 89-106.
زمانی، سمیه. واکاوی شکلگیری هویت مصرفکنندگان تلفن همراه در ابر جهان دوفضایی با استفاده از نظریۀ زمینهای کلاسیک، رسالۀ دکتری، دانشگاه اصفهان، 1396.
کرباسی، عاطفه. «معماری امروز و ابهامی در باب ثابت و متغیر»، در نشریۀ هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دورۀ 17، ش 3 (پاییز 1391)، ص 61-70.
لنگ، جان. آفرینش نظریۀ معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمۀ علیرضا عینیفر، انتشارات دانشگاه تهران، 1381.
میرمقتدایی، مهتا. «معیارهای سنجش امکان شکلگیری ثبت و انتقال خاطرات جمعی در شهر، مطالعۀ موردی: تهران»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش 37 (بهار 1388)، ص 5-16.
وفایی، عباسعلی و مهدیرضا کمالی. «بررسی شبکۀ تداعی بر اساس فنون بدیعی در اشعار صائب تبریزی»، در نشریۀ ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 38 (پاییز و زمستان 1394)، ص 363-383.
نصر، سیدحسین. معرفت و معنویت، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1385.
 
Al-Ragam, A. “Critical Nostalgia: Kuwait Urban Modernity and Alison and Peter Smithson’s Kuwait Urban Study and Mat-Building”, in The Journal of Architecture, Kuwait University, 20(1) (2015), pp. 1-17.
Austin, L. Nostalgia in Transition:1780-1917, Duke University Press, 2007.
Boym, Svetlana. The Future of Nostalgia, New York: Basic Books, 2001.
Dasilva, F. & J. Faught. Nostalgia: A Sphere and Process of Contemporary Ideology, Human Sciences Press, 1982.
Davies, J. “Sustainable Nostalgia”, in Memory Studies, 3(3) .(2010), pp. 267-268.
Galli, G. Nostalgia, Architecture, Ruins, and their Preservation, University of Pennsylvania Press, 2013.
Goulding, C. “Grounded Theory: A Practical Guide for Management”, in Business and Market Researchers, Sage, 2002.
Glaser, B.G. & A. Strauss. The Discovery of Grounded Theory, London: Weidenfeld and Nicholson, 1967.
Glaser, B.G. Advances in the Methodology of Grounded Theory: Theoretical Sensitivity, University of California San Francisco, 1978.
-------------- . Doing Grounded Theory: Issues and Discussions, Sociology Press, 1998.
Hart, J. “Toward a Phenomenology of Nostalgia”, in Man and World, 6(4) (1973), Indian University, pp. 397-420.
Heath, Helen & Sarah Cowley. “Developing a grounded theoryapproach: a comparison of Glaser and Strauss”, in International Journal of Nursing Studies, 41 (2004), pp. 141–150.
Holak, S. & W. Havlena. “Feeling, Fantasies, and Memories: An Examination of the Emotional Components of Nostalgia”, in Journal of Business Research, 42(3) (1998), pp. 217-226.
Legg, S. “Memory And Nostalgia”,in Cultural Geographies,11 (2004), pp. 99-107.
Marchegiani,C. & I. Phau. “Personal and Histirical Nostalgia-a Compration of Emotions”, in Journal of Global Marketing, (2013), pp. 137-146.
Margalit, A. “Nostalgia”, in Psychoanalytic Dialogues, 21(3) (2011), pp. 271-280.
Pourtova, Elena. “Nostalgia and lost Identity”, in Journal of Analytical Psycology, Moscow, 58(1) (2013), pp. 34-51.
Richards, L. & J.M. Morse. Readme first for a User’s Guide to Qualitative Methods, Sage, 2012.
Strauss, A. & J.M. Corbin. Grounded Theory in Practice, Sage, 1997.
Tufford, L. & P. Newman. “Bracketing in Qualitative Research”, in Qualitative Social Work, 11(1) (2012), pp. 80-96.
Urquhart, C. Grounded Theory for Qualitative Research: A Practical Guide, Sage, 2012.
Wildschut, T. & C. Sedikides & J. Arndt & C. Routledge. “Nostalgia: Content, Triggers, Functions”, in Journal of Personality and Social Psychology,91 (2006),pp. 975,993.
Yeh, S.S. & C. Chen & Y.C. Liu. “Nostalgic Emotion, Experimental Value, Destination Image, and Place Attachment of Cultural Tourists”, in Advances in hospitality and leisure, Emerald Insight, (2006), pp. 167-187.