ضوابط کلی برنامه‌ریزی ساخت‌وساز شهری بر اساس ملاحظات ژئوتکنیک لرزه‌ای

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله

چکیده

به هنگام وقوع زلزله، پاسخ لرزه‌ای سطح زمین و حجم خرابی‌ها نه‌تنها تابع مشخصات چشمه و فاصله از گسل مسبب، که تابع مشخصات مکانیکی و هندسی لایه‌های تحت‌الارضی و بنابراین، در نقاط گوناگون یک شهر متفاوت است. کاربرد نتایج مطالعات ریزپهنه‌بندی ژئوتکنیک لرزه‌ای در برنامه‌ریزی ساخت‌وساز شهری را می‌توان گامی مؤثر در مدیریت و کاهش خطرپذیری بناها و خسارات ناشی از زمین‌لرزه دانست. در مقالة حاضر تلاش بر این است که ضوابطی برای به‌کارگیری نتایج مطالعات ریزپهنه‌بندی ژئوتکنیک لرزه‌ای در تعیین کاربری زمین و ارتقای فرایند طراحی سازه‌های مقاوم در برابر زلزله ارائه شود. ضوابط مزبور به صورت تابعی از دو متغیر تنظیم شده است: نوع خطر ژئوتکنیک لرزه‌ای و نوع بنا. برای این منظور چهار خطر رایج ژئوتکنیک لرزه‌ای ــ خطر گسلش سطحی، آثار خاص حوزة نزدیک گسل، خطر شدت بالای ارتعاش زمین و خطر تشدید ــ و همچنین انواع بناها به لحاظ اهمیت و ارتفاع مد نظر قرار گرفته‌‌اند.  

کلیدواژه‌ها


  1. جعفری، محمد کاظم، و همکاران، پهنه‌بندی خطرات ژئوتکنیک لرزه‌ای استان لرستان، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، 1379.
  2. جعفری، محمد کاظم، و همکاران، ریزپهنه‌بندی خطرات لرزه‌ای و ژئوتکنیک لرزه‌ای منطقة عسلویه، جلد سوم: لرزه‌خیزی و پاسخ لرزه‌ای سطح زمین، شرکت مدیریت توسعة صنایع پتروشیمی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، 1380.
  3. جعفری، محمد کاظم، و همکاران، مطالعات تکمیلی ریزپهنه‌بندی لرزه‌ای جنوب تهران، گزارش طرح پژوهشی، برنامة ملی تحقیقات ، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ، 1380.
  4. جعفری، محمد کاظم، و همکاران، مطالعات ریزپهنه‌بندی لرزه‌ای شمال تهران از دیدگاه شرایط ساختگاه، گزارش طرح پژوهشی، برنامة ملی تحقیقات ، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ، 1380.
  5. جعفری، محمد کاظم، و همکاران، تدوین ضوابط و مقررات شهرسازی از دیدگاه خطر زلزله برای طرح جامع تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، 1384.
  6. حائری، سیدمحسن، و مهدی خلفایی، پهنه‌بندی لرزه‌ای شهر رشت، طرح بسیج توان فنی کشور در بازسازی مناطق زلزله‌زده، مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1373.
  7. رمضی، حمید رضا، لرزة زمین‌ساخت، لرزه‌خیزی و پهنه‌بندی خطر نسبی زمین‌لرزه در استان قم، سازمان مسکن و شهرسازی استان قم، 1381.
  8. زارع، مهدی، و همکاران، مطالعات ریزپهنه‌بندی ژئوتکنیک لرزه‌ای شهر قم، شهرداری قم، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، جلد اول، 1384.
  9. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، "دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های موجود"، نشریة شماره 360، 1385.
  10. شرفی، حسن، و سید محسن حائری، مزدک رادملکشاهی، "ریزپهنه‌بندی مناطق شهری با استفاده از اندازه‌گیری مایکروترمرها (مطالعة موردی، شهر کرمانشاه)"، هفتمین کنگرة بین‌المللی مهندسی عمران، مقالة شماره F1496، 1385.
  11. قائمقامیان، محمدرضا، و بهنام خلیلی، "تأثیر نوع گسل، بزرگای زلزله و اثر فاصله برای گسلش ناهمگن بر حرکات توانمند زمین در حوزه نزدیک گسل"، پژوهشنامة زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، شمارة 33، 1385، ص 35-46.
  12. قلندرزاده، عباس، و رامین معتمد، احمد سدیدخوی، "ریزپهنه‌بندی لرزة شهر ارومیه با استفاده از اندازه‌گیری میکروترمر"، چهارمین کنفرانس بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (SEE4)، مقالة شمارة SF30، 1382.
  13. کمالیان، محسن و محمد کاظم جعفری، عبداله سهرابی‌بیدار و آرش رزم‌خواه، «بررسی اثر شکل بر پتانسیل بزرگنمایی لرزه‌ای تپه‌های دوبعدی»، مجلة زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (JSEE)، جلد 8، شمارة 3، 1385، ص 59-70.
  14. کمالیان، محسن، و همکاران، مطالعات ریزپهنه‌بندی ژئوتکنیک لرزه‌ای شهر قم، شهرداری قم، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، جلد دوم، 1384.
  15. کمیتة دائمی بازنگری آیین‌نامة طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، آیین‌نامة طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله، استاندارد 2800، ویرایش سوم، 1384.
  16. مختاری، محمد، و همکاران، پهنه‌بندی ژئوتکنیک لرزه‌ای منطقة نفتی اهواز، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، 1384.
  17. Bahrainy, H. (1999), "Urban Planning and Design in a Seismic-Prone Region (The Case of Rasht in Northern Iran)", Journal of Urban Planning and Development, Vol. 124, No. 4, pp. 148-181.
  18. Building Seismic Safety Council (BSSC), (2003), "The NEHRP (National Earthquake Hazards Reduction Program) Recommended Provisions for Seismic Regulations for New Buildings and Other Structures", (FEMA 450)
  19. Hart, E. W., Byrant, W.A., (1977), "Fault-Rupture Hazard Zones in California: Alquist-Priolo Earthquake Fault Zoning Act with Index to Earthquake Fault Zoning Maps", California Department of Conservation, Division of Mines and Geology, Special Publication 42.
  20. International Council of Building Officials (ICBO), (1997), "Uniform Building Code".
  21. International Code Council Inc. (2006), "International Building Code".
  22. Jafari, M.K., et al., (2004), "Preliminary Seismic Microzonation of Bam", Journal of Seismology and Earthquake Engineering (JSEE); Vol. 5 (4) & (6)1, (Special Issue on Bam Earthquake).
  23. Schnabel, P.B., J. Lysmer, H.B. Seed, (1972), "SHAKE: A computer program for earthquake response analysis of horizontally layered sites", Report No. EERC 72-12, Earthquake Eng. Research Center, Berkeley, California.
  24. Sykora D.W. and J.P. Koester, (1988), "Correlations between Dynamic Shear Resistance and Standard Penetration Resistance in Soils", Proceeding of Earthquake Engineering and Soil Dynamics II—Recent Advances in Ground-Motion Evaluation, J. Lawrence Von Thun, ed., pp. 389-404.
  25. TC4 (The Technical Committee for Earthquake Geotechnical Eng.), (1993), "Manual for Zonation on seismic Geotechnical Hazard", The Japanese Society of Soil Mechanics and Foundation Eng.
  26. Wells, D.L., K.J. Coppersmith, (1994), "New Empirical Relationships Among Magnitude Rupture Length Rupture Area, and surface displacement", B.S.S.A, Vol. 84, No. 4, pp. 974-1002.