تداوم مکان در گذر زمان در تعامل با انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).

2 دانشیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان

3 استادیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

تلاش انسان در رفع نیازهای زیستی و کسب امنیت به شکوفایی و نیز خودباوری او در محیط زندگی‌اش تأثیر گذاشته و دگرگونی‌های متنوعی را گاه در کالبد (از خانة سنتی تا مجتمع مسکونی)، گاه در فعالیت (از کارگاه تا کارخانه)، و گاه در کالبد و فعالیت (از بازار سنتی تا بازار مجازی) ایجاد و طبیعت دیروز را به شهر امروز تبدیل کرده است تا مکان زندگی در تعامل با او تا امروز پاینده باشد. در این مقاله هدف مطالعه و تحلیل چگونگی دگرگونی مکان در گذر زمان و تداوم آن در تعامل با انسان است. به این منظور در بازبینی متون مرتبط با چارچوب‌های تعامل انسان و مکان و به‌کارگیری روش تحلیل متون مدون، بر پایة روش‌های پژوهش تحلیل تفسیری‌ـ تاریخی و مقایسه‌ای، زمینه‌های مشترک انسان، زمان، و مکان، در سه مقیاس زمانی 1) عمر یک انسان، 2) زمان‌های دگرگونی اندیشه‌ها و چارچوب‌های نظری، و 3) تاریخ مدون تمدن بشر، به‌صورت موازی بر محور زمان، سازمان‌دهی شده است. یافته‌های تحلیل‌های به‌کاررفته در این مقاله نشان می‌دهند که مکان همواره از تجربة فضایی انسان در طول زمان شکل می‌گیرد و برحسب شرایط زندگی، تنوع تجربه‌ها به تولید مکان‌های متنوع و درنتیجه شکل‌گیری سکونتگاه‌های شهری گوناگون منجر شده است. افزون بر این، دگرگونی‌های کلان ادراک مکانی با کسب آگاهی‌های جدید انسان در نقاط عطف شناختی (شامل ادراک حسی، ادراک تجربی، و ادراک عقلی) انطباق دارند و بر پایة این دگرگونی‌ها استوار شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Continuity of Place through Time in Human Interactions

نویسندگان [English]

  • Effat Saboohi 1
  • Mohammad Massoud 2
  • Daryoush Moradi Chadgani 3
1 PhD Student, Faculty of Architecture and Urban Planning, slamic Azad University Isfahan (Khorasgan) Branch
2 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban design, Art University of Isfahan
3 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Design, Art University of Isfahan
چکیده [English]

People’s efforts to fulfil their essential needs such as security, human flourishing and self-esteem have effects on their environment Which had several consequences as well as transformations ranging from transformations in physical spaces (e.g. from traditional homes to residential complexes), to activity spaces (e.g. from workshops to industrial spaces), as well as in both physical and activity spaces (i.e. from traditional marketplaces to the virtual markets). Thus, these changes allow a continuity of living places through interactions with the built environment.
The purpose of this article is to survey and analyse how the place is transformed through time and how it will be continued in interactions with people. In so doing, first, the literature of human-place interaction have been reviewed using documentary analysis method, based on interpretive-historical and comparative analysis approaches. Then, it has followed with classifying the texts into three categories, which will have been organized in parallel to the axis of time as follows: 1) Human life span, 2) The transformation of time regarding theories and the adopted theoretical framework, and 3) The documented history of civilization.
The findings show that the place has always formed by human spatial experiences through time and consequently to living conditions. Therefore, various experiences have resulted in a variety of place-making practices as well as urban settlements. Furthermore, large-scale transformations in spatial perception coincide with tipping points in human cognitive awareness including sensory, experimental, and rational cognition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transformation
  • Place _Time
  • Human interaction
  • Continuity
آصفی، مازیار و الناز ایمانی. «ریشهیابی و شناخت عوامل دگرگونساز روح معماری گذشتة ایران در گذر زمان، اصالت گذشته، تازگی اکنون»، در هویت شهر، ش 19 (پاییز 1393)، ص 63-76.
اعتمادینیا، مجتبی. «زمان و مکان از منظر اوسپنسکی با تکیه بر نظرگاه ارغنون سوم»، در متافیزیک، ش 13 (بهار و تابستان 1391)، ص 61-78.
افشار کرمانی، عزیزالله و فاطمه بابامرادی. «زمان و مکان در اندیشة ارسطو و سهروردی»، در دوفصلنامة فلسفی شناخت، ش 73 (پاییز و زمستان 1394)، ص 37-50.
ایلخانی، محمد. تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، 1396.
بابایی، پرویز. مکتبهای فلسفی: از دوران باستان تا امروز، تهران: نگاه، 1392.
برک، لورا. روانشناسی رشد، ترجمة یحیی سیدمحمدی،2 ج، تهران: ارسباران، 1396.
بهبودی، ریحانه. «ادراک در معماری؛ مطالعة موردی: سنجش ادراک گردشگران اروپایی از معماری ایرانیـ اسلامی شهر اصفهان»، در هنرهای زیبا، ش 3 (پاییز 1391)، ص 41-48.
پالمر، ریچارد. علم هرمنوتیک، ترجمة محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس، 1393.
پرتوی، پروین. «مکان و بیمکانی رویکردی پدیدارشناسانه»، در هنرهای زیبا، ش 14(تابستان 1382)، ص 40-50.
پیربابایی، محمدتقی و مینو قرهبگلو و زهرا علینام. «بررسی فرایند دلبستگی به مکان در مطالعات شهری با رویکرد روانشناسی شناختی»، در تازههای علوم شناختی، ش 65 (بهار 1394)، ص 46-59.
تفضلی، فریدون. تاریخ عقاید اقتصادی از افلاطون تا دورة معاصر، تهران: نشر نی، 1394.
تقیپور, ملیحه و حسین سلطانزاده. «نقش سازماندهی محیط در تعامل اجتماعی ساکنان مجموعههای مسکونی شیراز؛ مجتمعهای امیرکبیر، جنت، ابریشم، مطهری»، در برنامهریزی فضایی، ش 20 (بهار 1395)، ص 79-102.
جلائیپور، حمیدرضا. «گونهشناسی رویکردهای تغییر»، در فصلنامة علوم اجتماعی، ش 43 و 44 (پاییز و زمستان 1387)، ص 363-419.
جهاندیده، سینا. «زمان، هویت و روایت: چگونگی فهم زمان در روایتهای تخیلی غرب و ایران»، در ادبپژوهی، ش 19 (بهار 1391)، ص 121-150.
حکمتمهر، محمدمهدی. «بررسی و نقد دوگانهانگاری دکارتی»، در ذهن، ش 45 (بهار 1390)، ص 175-199.
خبازی کناری، مهدی و صفا سبطی. «بدنمندی در پدیدارشناسی هوسرل، مرلوپونتی و لویناس»، در حکمت و فلسفه، ش 3 (پاییز 1395)، ص 75-98.
راپاپورت، آموس. معنای محیط ساختهشده: رویکردی در ارتباط غیر کلامی، ترجمة فرح حبیب، تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، 1384.
رایس، فیلیپ. رشد انسان: روانشناسی رشد از تولد تا مرگ، ترجمة مهشید فروغان. تهران: ارجمند، 1395.
رستمی جلیلیان، حسین. «بررسی ریشهها و زمینههای تطبیق تفسیر زمان در اندیشة برگسون و ملاصدرا»، در فصلنامة اندیشة دینی، ش 42 (بهار 1391)، ص 97-118.
رشاد، محمد. فلسفه از آغاز تاریخ، ج2، تهران: کتابخانة صدر، 1365.
زارع شاهآبادی، اکبر و یاسر ندرپور. «رابطة بین تجربة خشونت در دوران کودکی و خشونت علیه زنان در شهر کوهدشت»، در مطالعات روانشناختی زنان، ش 41 (زمستان 1393)، ص 93-118.
زارعی، ابراهیم. آشنایی با معماری جهان، تهران: فنآوران، 1395.
زند وکیلی، مهدی. مردمشناسی فرهنگی، قم: زمزم هدایت، 1383.
ستوده، هدایتالله. روانشناسی اجتماعی، تهران: آوای نور، 1386.
سعادتی خمسه، اسماعیل. «خودادراکی استعلایی و خودشناسی»، در دوفصلنامة فلسفی شناخت، ش 73 (پاییز و زمستان 1394)، ص 147-166.
سی نورث، داگلاس. فهم فرایند تحول اقتصادی، ترجمة میرسعید مهاجرانی و زهرا فرضیزاده، تهران: نهادگرا، 1396.
سیدمن، استیون. کشاکش آراء در جامعهشناسی. ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی، 1396.
سیدهاشمی، سیدمحمداسماعیل. «زمان و مکان در منظومة معرفتشناختی کانت»، در آینة معرفت، ش 9 (پاییز و زمستان 1385)، ص 101-124.
شعیری، حمیدرضا. «نوعشناسی مکان و نقش آن در تولید و تهدید معنا»، در مجموعه مقالات هفتمین هماندیشی نشانهشناسی (نشانهشناسی مکان)، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سخن، 1389، ص 97-116.
شکری، محمد. «مکان در پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی مرلوپونتی». در آیینة معرفت، ش 46 (بهار 1395)، ص 105-120.
صافیان، محمدجواد و عبداله امینی. «مفاهیم زمان و مکان در فلسفة لایبنیتس»، در خردنامة صدرا، ش56 (تابستان 1388)، ص 33-44.
صفاییپور، مسعود و جعفر سعیدی. «تحلیلی تاریخی بر عناصر و ساختار کالبدی فضایی شهرهای ایرانیـ اسلامی»، در اسلام و مطالعات اجتماعی، سال پنجم، ش 3 (زمستان 1396)، ص 95-125. doi: 10.22081/jiss.2017.65554
صفری حلاوی، عبدالرضا. «من واقعی کانت»، در فلسفه، ش 1 (بهار و تابستان 1391)، ص 84-101.
عالم، عبدالرحمن. تاریخ فلسفة سیاسی غرب از آغاز تا پایان سدههای میانه، تهران: وزارت امورخارجه، 1390.
عباسزاده، مهدی. «شهود و زمان: مقایسة آرای برگسون و صدرالمتألهین»، در ذهن، ش 31 (پاییز 1386)، ص 51-76.
فتح طاهری، علی و مهرداد پارسا. «بررسی مفهوم «کورا» در اندیشة کریستوا با نظر به رسالة تیمائوس افلاطون»، در حکمت و فلسفه، ش 29 (بهار 1391)، ص 77-92. doi: 10.22054/wph.2012.5838
فکوهی، ناصر. انسانشناسی شهری، تهران: نشر نی، 1395.
قربانی سینی، علی و ابراهیم رضایی. «ضرورت طرح زیست جهان در پدیدارشناسی هوسرل»، در فلسفة تحلیلی (جستارهای فلسفیـ پژوهشی فلسفه)، ش 29 (بهار و تابستان 1395)، ص 169-194.
کارمن، تیلور و مارک بی.ان. هنسن. مرلوپونتی ستایشگر فلسفه، ترجمة هانیا یاسری، تهران: ققنوس، 1391.
کریستوفر کرین، نظریههای رشد: مفاهیم و کاربردها، ترجمة غلامرضا خوینژاد، علیرضا رجایی، تهران : رشد‏، 1397.
کرمونا، متیو، تیم هیت و تنراکواستیون تیسدل. مکانهای عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمة فریبا قرائی و همکاران، تهران: دانشگاه هنر، 1386.
کریمی یزدی، اعظم و ناصر براتی و مجید زارعی. «ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصة شهری»، در باغ نظر، ش 45 (اسفند 1395)، ص 13-26.
کعبیان، مونا. «مفهوم انسانشناسانة فضا، نظریة اتو فردریش بالنو در باب مفهوم انسانشناختی فضا»، در باغ نظر، ش 4 (اسفند 1384)، ص 24-41.
گاردنر، هلن. هنر در گذر زمان، ترجمة محمدتقی فرامرزی. تهران: آگاه، 1396.
گلپایگانی، محسن و عارفه گودرزوند. «تصلیب و مرگ عیسی از نگاه مفسران اسلامی»، در پژوهشهای ادیانی، ش 4 (پاییز و زمستان 1393)، ص 71-88.
گی، روشه. تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، تهران: نشر نی، 1385.
گیدنز، آنتونی. پیامدهای مدرنیته، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مرکز، 1394.
ــــــــ . چکیدة آثار آنتونی گیدنز، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: ققنوس، 1383.
لنگ، جان. آفرینش نظریة معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمة علیرضا عینیفر، دانشگاه تهران، 1396.
لوکرتیوس کاروس، تیتوس. درباره طبیعت، ترجمة میرجلالالدین کزازی، تهران: معین، 1390.
لو، ستا ام و دیگران. نگرشی نو بر تنوع فرهنگی در فضاهای عمومی با تأکید بر پارکهای شهری، ترجمة واراز مرادی مسیحی و دیگران، تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران‏، 1390.
مارکوس، کلر کوپر و کارولین فرانسیس. مکانهای مردمیــ راهنمای طراحی فضاهای باز عمومی، ترجمة نغمه مفیدینژاد، تهران: کتابکده کسری، 1394.
محمدی، مریم. «بررسی فرم شهر از منظر نشانهشناسی لایهای؛ نمونة موردی: محلة باغ شاطر تهران»، در مجموعه مقالات هفتمین هماندیشی نشانهشناسی (نشانهشناسی مکان)، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سخن، 1389، ص 144-184.
محمودینژاد، هادی و محمدرضا پورجعفر و محمدرضا بمانیان و مجتبی انصاری و علیاکبر تقوایی. «پدیدارشناسی محیط شهری: تأملی در ارتقای مفهوم فضا به مکان شهری»، در علوم و تکنولوژی محیط زیست، ش 4 (زمستان 1387)، ص 282-297.
مختاری، محمدتقی و دیگران. «دگرگونیهای ساختاری شهر سنندج با تکیه بر ویژگیهای اجتماعیـ اقتصادی»، در گنجینة اسناد، ش 3 (پاییز 1396)، ص 64-81.
مرلوپونتی، موریس. جهان ادراک، ترجمة فرزاد جابرالنصار. تهران: ققنوس، 1391.
مسگر هروی، طاهره. «مفهوم «برتر از هستی» و فقدان «ارتباط» در اندیشة فلوطین»، در پژوهشنامة ادیان، ش 5 (بهار و تابستان 1388)، ص 91-116.
مورتگات، آنتون. هنر بینالنهرین باستان و هنر کلاسیک خاور دور، ترجمة زهرا باستی و محمدرحیم صراف، تهران: سمت، 1377.
مهدیزاده، رضا. «مفهوم عملکرد فضا در طراحی صحنه با تأکید بر شیوة کنشگر»، در تئاتر، ش 60 (بهار 1394)، ص 12-24.
نش، کیت. جامعهشناسی سیاسی معاصر، ترجمة محمدتقی دلفروز، تهران: کویر، 1380.
نوربرگـ شولتز، کریستیان. مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی، ترجمة محمودامیر یاراحمدی، تهران: آگه، 1392.
نیوتن، آیزاک. اصول ریاضی فلسفة طبیعی، ترجمة بهنام شیخ باقری، تهران: نشر نی، 1397.
وایتهاوس، روث. نخستین شهرها، ترجمة مهدی سحابی، تهران: فضا، 1369.
وودفین، راپرت و جودی گراوز. ارسطو، ترجمة محمد فیروزکوهی، تهران: شیرازه، 1381.
هال، استیون و همکاران. پرسشهای ادراک: پدیدارشناسی معماری، ترجمة مرتضی نیکفطرت و همکاران، تهران: کتاب فکر نو، 1395.
هایدگر، مارتین. «ساختن، باشیدن، اندیشیدن»، در فریدریش نیچه و دیگران، هرمنوتیک مدرن: گزینة جستارها، ترجمة بابک احمدی و دیگران، تهران: نشر مرکز، 1379.
هرگنهان، بی. آر و میتو اچ السون. مقدمهای بر نظریههای یادگیری، ترجمة علیاکبر سیف، تهران: دوران، 1397.
 
Blomley, Nicholas. “The Territorialization of Property in Land: Space, Power and Practice”, in Territory, Politics, Governance, Published online: 07 Aug 2017, pp. 233-249, doi: 10.1080/21622671.2017.1359107.
Berkeley, George, A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge, 2002, avaialable at: https://www.maths.tcd.ie/~dwilkins/Berkeley/HumanKnowledge/1734/HumKno.pdf
Childe, Vere Gordon. The Prehistory of European Society, London: Penguin, 1958.
Conway, Martin A. & K. Meares & S. Standart. “Images & Goals”, in Memory, No.12 (2004), pp. 525–531.
Cresswell, T. “Place”, in N. Thrift, & R. Kitchen (Eds.), in International Encyclopedia of Human Geography, No. 8 (2009), pp. 169-177.
Entrikin, J. Nicholas. “Place and Region 3”, in Journal of Progress in Human Geography, No. 2 (April1997), pp. 263–268, https://doi.org/10.1191/030913297677390879.
Friedman, John. “Reflections on Place and Place-making in the Cities of China”, in Journal of Urban and Regional Research, No.2 (June 2007), pp. 257–279.
Friedman, Michael. “Newton and Kant on Absolute Space”, in A. Janiak & E. Schliesser, Interpreting Newton: Critical Essays, Cambridge: Cambridge University Press 2012, pp. 342-359, doi:10.1017/CBO9780511994845.018.
Galli Bibiena, Ferdinando. L’architettura Civile Preparata su la Geometria e Ridotta alle Prospettive, Parma: Per Paolo Monti. 1711.
Gramsci, Antonio. Selections from the Prison Notebooks, London: ElecBook,1999.
Harvey, David W. “From Managerilism to Entrepreneurialism: The Transformation in Urban Governacance in Late Capitalism”, in Journal of Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, No. 1 (1989), pp. 3-17, Published online: 08 Aug 2017. https://doi.org/10.1080/04353684.1989.11879583.
Heidegger, Martin. Being and Time: A Translation of Sein und Zeit,Trans. Joan Stambaugh, New York: SUNY Press, 1996.
Kaal, Harm. “A Conceptual History of Livability City”, in Journal of Taylor & Francis, No. 5(October 2011), pp. 532-547, doi: 10.1080/13604813.2011.595094.
Laberge, Y. “Review: Theories of Sustainable Development”, in Electronic Green Journal, No.38 (2015). Retrieved from https://escholarship.org/uc/item/6mz2n6dg
Larson, Gregory S. & Amy R. Pearson. ”Placing Identity: Place as a Discursive Resource for Occupational Identity Work among High-Tech Entrepreneurs”, in Management Communication Quarterly, No. 26 (April 2012), pp. 241-266.
Laura, Rascaroli. “The Space of a Return, A Topographic Study of Alain Resnais’ Providence”, in Journal of Studies in French Cinema, Vol. 2 (2002), pp. 50-58, Published online: 03 Jan 2014. doi: 10.1386/sfci.2.1.50.
Lawson, Bryan. The Language of Space, London: Butter-Worth-Heinemann, 2001.
Lin, Martin. “Substance, Attribute, and Mode in Spinoza”, in Philosophy Compass, No. 2 (2006), pp.144-153, https://doi.org/10.1111/j.1747-9991.2006.00015.x
Merleau-ponty, M. Phenomenology of Perception, Trans.Colin Smith, London: Routledge & Kegan Paul, 1970.
Minkowski, Hermann. Space and Time Minkowski’s Papers on Relativity, ed: Petkov, V. Moscu: Minkowski Institute Press. 2012. http://rgs.vniims.ru/books/spacetime.pdf.
Nagel, Klaus-Jürgen. The Problem of the Capital City New Research on Federal Capitals and their Territory, Barcelona: Institute d’Estudis Autonòmics, 2013.
Nishimura, M., et.al. “Development of Object Recognition in Humans”, in Journal of F1000 Bio Rep, No. 56 (27 Jul 2009), Published online 2009, doi:10.3410/B1-56.
Pagliano, Alessandra. “Architecture and Perspective in the Illusory Spaces of Ferdinando Galli Bibiena”, in Journal of Nexus Network, Vol. 18 (December 2016), pp. 697–721, Published Online 30 March 2016 https://doi.org/10.1007/s00004-016-0295-7.
Pereira, A.F. & L.B. Smith. “Developmental Changes in Visual Object Recognition between 18 and 24 Months of Age”, in Journal of Developmental Science, No.1 ( Jan 2009), pp 67-80, doi:10.1111/j.1467-7687.2008.00747.x.
Plato. Timaeus and Critias, Cambridge: Harmondsworth, 1965.
Proshansky, H.M. & A.K. Fabian & R. Kaminoff. “Place-identity: Physical World Socialization of the Self”, in Journal of Environmental Psychology, No.3 (March–December 1983), pp. 57-83, http://dx.doi.org/10.1016/S0272-4944(83)80021-8
Relph, Edward. Place and Placelessness, London: Pion, 1976.
Sassen, Saskia. The Global City :New York, London, Tokyo, New Jersey: Princeton University Press, 2001.
Stokols, Daniel & I. Altman. Handbook of Environmental Psychology, New York: John Wiley & Sons, 1987.