نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مظفر عباس‌زاده ¹
• سرور طریقی ²
• آرام علیزادگان ³

¹ استادیار دانشکدة معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه

² کارشناس معماری، دانشگده معماری و شهرسازی، دانشگاه ارومیه

³ کارشناس معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه ارومیه

چکیده

مسجد جامع ارومیه از جمله آثار ارزشمند معماری است که بسیاری از خصوصیات معماری ایرانی از صدر اسلام تا قاجار در آن ذخیره شده است؛ اما از این مجموعه غفلت شده و در مورد آن مطالعات دقیق و دامنه­داری صورت نگرفته است. بررسی­های اولیه، بر مبنای مطالعات، مستندات، و شواهد موجود، نشان­ می­دهد که گنبدخانة مسجد از آثار دوره سلجوقی است و شباهت­های شکلی و فرمی بسیاری با نمونه­های هم­عصر خود دارد. در همین خصوص تفاوت­های ساختاری قابل ملاحظه­ای نیز وجود دارد که هدف اصلی این پژوهش پرداختن به این مهم و شناخت جزئیات آن است و سعی شده است که، با یافتن پاسخ­های مناسب به پرسش­های این پژوهش، رسیدن به هدف ممکن شود. در این نوشتار ابتدا از روش توصیفی­ـ تحلیلی و در مرحلة مطالعة تطبیقی از روش بررسی قیاسی بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که این گنبدخانه از بسیاری جهات مانند سایر گنبدخانه­های دورة سلجوقی است، اما در بخش چپیره­سازی شاهد سازمان­دهی جدیدی از پتکانه ایم که در معماری ایرانی کمتر دیده شده است و نمونه­های موجود در برخی کشورهای اسلامی دیگر هم شباهت کاملی به این گنبدخانه ندارند.

کلیدواژه‌ها

• مسجد جامع ارومیه
• گنبدخانه
• معماری سلجوقی
• پتکانه
• چپیره‌سازی

20.1001.1.1683870.1397.28.4.7.0

عنوان مقاله [English]

Urmia Jameh Mosque’s Dome Chamber Structural Order

نویسندگان [English]

• Mozaffar Abaszadeh ¹
• Soroor Tarighi ²
• Aram Alizadegan ³

¹ Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Urmia University

² BA, Faculty of Architecture and Urban Planning, Urmia University

³ BA, Faculty of Architecture and Urban Planning, Urmia University

چکیده [English]

Urmia Jameh mosque is one of the valuable architectural monuments that contains many features of Persian architecture from early Islam until Qajar. Nevertheless, this collection has been neglected and not studied comprehensively until now. Rudimentary analyses based on documentation, evidence, and studies show that the dome chamber of the mosque is related to Seljuk architecture and has a lot of geometrical similarities with other Seljuk examples, but there are noticeable differences which are at the heart of this research. The research attempts to answer questions such as ‘what is the most remarkable characteristic of the structural organisation of Urmia Jameh mosque dome chamber?’, and ‘what are the substantial differences between the structural organisation of this dome chamber and the same contemporaneous structures around Iran?’ In this article, we start with a descriptive-analytical method, and then move on to an adaptive study phase, using deductive analysis method. The results of this research indicate that this dome chamber is similar to other Seljuk ones in many ways, but in its transitional zone we witnessed a new Patkâné organisation, which is rarely seen in Iranian architecture, with examples from other Islamic countries not being exactly the same.

کلیدواژه‌ها [English]

• Urmia Jameh Mosque
• Dome Chamber
• Seljuk Architecture
• Patkâné (squinch)
• Transitional Zone