رسالههای تذکرة البنیان و تذکرة الابنیه راهی به سوی ذهنیت معمار سنان دربارة معماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترى معمارى، دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

2 استاد دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

چکیده

برای فهم بهتر معماری گذشته باید ذهنیت رایج معمارانة زمان مورد مطالعه را بیشتر شناخت. علاوه بر خود آثار، یکی از راه‌های شناخت این ذهنیت متون مکتوب مرتبط با معماری است. با این حال در میان متون تاریخی جهان اسلام در کمتر متنی به طور صریح و مستقیم به معماری پرداخته شده است. تذکرة البیان و تذکرة الابنیه دو متن از این دست هستند که از دوران عثمانی به دستمان رسیده است و حاوی خاطرات زندگی‌نامه‌ای و حرفه‌ای سنان، معمار بزرگ جهان اسلام، است. در این میان می‌توان پرسید که چگونه و به چه اندازه می‌شود، از میان سطور این متون و دیگر متون مرتبط آن دوران، ابعاد و وجوه مختلف ذهنیت معمار سنان را فهمید؟ قالب و چارچوب ذهنیت معماری همانند او از چه عناصر، مفاهیم، و افرادی تشکیل شده بود و هرکدام از آن‌ها چه شأن و جایگاهی داشته‌اند؟ در مقالة پیش رو تلاش می‌شود که با رجوع به این دو متن و بهره‌مندی از دیگر متون مهم مرتبط آن دوران چون رسالة معماریه و تحفة ‌المعمارین راهی به سوی فهم ذهنیت معمار سنان گشوده و گوشه‌هایی از آن برای محقق امروزی معماری اسلامی شناسانده شود.متون تذکره‌ها برای معمار سنان در حکم مناقب‌نامه‌ای بوده است که به خواست خود وی و توسط شخص معتمد او نوشته شده است تا نام نیکی از او به جای گذاشته و ابعاد زندگی و حرفه‌ای او را به آیندگان و شاگردان و مریدانش شناسانده شود. به طور کلی در ذهنیت معمار سنان دو دسته از افراد، که می‌توان آن‌ها را دسته پیرهای پیشه و حامیان معنوی و دسته حامیان و بانیان آثار نامید، جایگاه و شأن خاصی داشته‌اند. ابعاد دیگری از ذهنیت معمار‌باشی و در این مورد سنان در نظام عثمانی بر اساس مفاهیمی چون هدیه و کعبه و عمل بر اساس قدیم و... شکل می‌گرفت. ذهنیت سنان ابعاد معنوی بارزی داشت. آرمان و مهم‌ترین هدف او از پیشه‌اش کسب دعای خیر و رستگاری دنیا و آخرت بود. او به رقابت با گذشته و کسب افتخار برای جهان اسلام امیدوار و علاقه‌مند بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Tazkara-t’al-Bonian and Tazkara-t’al-Abnieh Epistles: Pathways towards Architect Sinan’s Mindset about Architecture

نویسندگان [English]

  • Mehdi Soltani 1
  • Hadi Nadimi 2
1 PhD Candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
2 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

In order to better learn the architecture of the past, it is necessary to better understand the mainstream architectural though of the period. In addition to its architectural works, the period’s architecture-related written literature offers a way to study the period’s mindset. Nevertheless, there are few texts among the Islamic period literature explicitly and directly discussing architecture. Tazkara-t’al-Bonian and Tazkara-t’al-Abnieh are two texts from this rare genre, originating from the Ottoman era, and containing biographical and professional memoirs of Sinan, the great architect of the Islamic world. One could ask the ways in and the degree to which Sinan’s mindset can be read through these and other related texts from this period; what have been the influential ingredients, concepts and individuals of his mindset, and to what degree they have been influential? The present paper is an attempt to explore and unearth Sinan’s mindset through the above texts as well as other texts such as Resala-t’al-Memarieh and Tohfa-t’al-Memarin for present-day architectural researchers.
For Sinan these texts were supposed to work as best practice instructions written to his own request by a trusted person, in the hope that he would be benignly remembered and his career would be recognized by his successors. Generally speaking, Sinan recognised two groups as having a meritorious status: the profession’s veterans and spiritual supporters, and the patrons. There are other dimensions to the architect’s mindset—Sinan in this case—under Ottoman order, based on concepts such as offering, Kaaba holiness, and being loyal to the past. Sinan’s mindset had clear spiritual dimensions, and his most important goal was being blessed and redeemed. He hoped to compete with the past and win pride for the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architect Sinan
  • Tazkara-t’al-Bonian
  • Tazkara-t’al-Abnieh
  • Architectural Mindset
  • Ottoman Architecture

مراجع

فشار، ایرج. «مقدماتی دربارة تاریخ معماری ایران بر اساس متون فارسی»، در رواق، ش 1 (1377)، ص 41-45.
افندی، جعفر. رسالۀ معماریه، ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: شرکت توسعه فرهنگی، 1375.
بیهقی، ابوالفضل. تاریخ بیهقی، تصحیح علیاکبر فیاض. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، 1383.
چلبی، ساعی مصطفی. تذکرة البنیان و تذکرة الابنیه، ترجمة مهدی سلطانی، تهران: مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، 1396.
قیومی بیدهندی، مهرداد. «آموزش معماری در دوران پیش از مدرن بر مبنای رسالة معماریه»، در صفه، ش 42 (بهار و تابستان 1385)، ص 64-85.
ندیمی، هادی. «آیین جوانمردان و طریقت معماران»، در کلک دوست، ده مقاله در هنر و معماری، زیر نظر وحید قاسمی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
نصرآبادی، میرزا محمدطاهر. تذکرة نصرآبادی، با تصحیح وحید دستگردی، تهران: چاپخانة ارمغان، 1361.
Affandi, Jafar. Resale-ye memariye, Translated by Mehrdad Qayyoomi, Tehran: Cultural development co, 1996.
Almaz, H. Şükrullah b. Şihâbeddîn Ahmed b. Zeyneddîn Zekî, Behcetü’t-Tevârîh (İnceleme-Metin-Tercüme), PhD Thesis , Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doğu Dilleri ve Edebiyatları (Fars Dili ve Edebiyatı) Anabilim Dalı, 2004.
Bardakoğlu, A. “Hediye”, in TDVİA, 17 (1998), pp. 150-154.
Bolay, Hayri. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Istanbul: Vakifler Genel Mudurlugu, 1988.
Çelebi, Sai Mustafa. Yapilar Kitabi: Tezkiretu’l-bunyan ve tezkiretu’l-ebniye: Mimar Sinan anilari, Istanbul K.Kitapligi, 2003.
Fleischer, C.H. Tarihçi Mustafa Âli: Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay, 2001.
Inan, Afet. Mimar Koca Sinan, Ankara: Emlak Bankasi Yayilari, 1968.
Karadağli, Ö. Gubârî Abdurrahman ve Ka‘benâme’si, Uinversity of Cumhuriyet, Institute of Social Sciences, Master Thesis, Sivas, 1999.
Konyali, Ibrahim Hakki. Fatihin mimarlarinan Azadli Sinan (Sinan Atik) Vagifleri, Asarleri, Hayati, Mazari, Istanbul, 1953.
Küçükaşçı, M.S. Cahiliye’den Emevîler’in Sonuna Kadar Haremeyn, İslam Tarih Sanat ve Kültürünü Araştırma, Istanbul: Vakfı-İSAR Yay, 2003.
Kutluer, I. İslâm’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, Istanbul: İz Yay, 2001.
Meric, Refki Melul. Mimar Sinan, Hayati,Asari I, Mimar Sinanin Hayatinda, Eserlerina Dayir Matinler, Ankara: TTK Yayinllari, 1969.
Necipoğlu, G. “Challenging the Past: Sinan and the Competitive Discourse of Early Modern Islamic Architecture”, in Muqarnas, 10 (1993), pp. 169-180.
________ . The Age of Sinan: Architectural Culture in the Otoman Empire, London: Reaktion Books Ltd, 2005.
________ . Preface: Sources, Themes, and Cultural Implications of Sinan’s Autubiographies, Sinan’s Autobiographies: A Critical Edition of Five Sixteenth Century Texts, H. Crane ve E. Akın (Eds). Ve Çev., Brill Publ., Leiden, VII-XVI, 2006.
Ocak, A. Kultur Tarihi Kaynagi Olarak Menakibnameler: Metodolojik Bir Yaklasim, Ankara: Turk Tarih Kurumi Yay, 1997.
Pakalin, M. Zeki. Osmanli Tarih Deyimleri ve Sozlugu, Istanbul: MEB Devlet Kitaplari, 1983.
Piterberg, G. Osmanli Trajedisi: Tarih- Yziminin Tarihle Oyunu, Traslated by U. Abaci, Istanbul: Litaretur Yay, 2005.
Sahin, H. Menakibname, Istanbul: TDVIA, 2004.
Şeşen, Ramazan. Mimar Sinan ile Ilgili Yazmalar, Istanbul: Turkiye Is Bankasi Yayinlari, 1988.
Tanyeli, U. “Sinan’ı ve Mimarlığını Nasıl Yorumlamalı?”, in Ege Mimarlık, 66 (2008), pp. 16-21.
________ . Mimarlığın Aktörleri: Türkiye 1900-2000, Istanbul: Garanti Galeri Yay, 2007.
Uludağ, S. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Istanbul: Kabalcı Yay, 2002.
Yavuz, H. “Hadimu’l-Haremeyn”, in TDVİA, 15 (1997), pp. 26-27.
Uzun, M. “Kâbe”, in TDVİA (Religious Foundation of Turkey Encyclopedia of Islam), 2001, c. 24, pp. 23-26.
Yerasimos, S. “15.-16. Yüzyıl Osmanlı Mimarları: Bir Prosopografya Denemesi”, in Afife Batur’a Armağan Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, İstanbul: Literatür Yayınları, 2005.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 دی 1397
  • تاریخ بازنگری: 07 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار