راهکارهایی برای انعطافپذیری مسکن معاصر با توجه به تغییرات الگوی خانواده در طی زمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدة معمارى، پردیس هنرهاى زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

عموماً در طول عمر خانوادة هسته‌ای تغییراتی به صورت انبساط و انقباض در بعد خانوار قابل طرح است. هدف از طرح این مقاله مطالعة رویکردهای انعطاف‌پذیری و بهره‌گیری از آن‌ها به منظور عرضة راهکارهایی متناسب با تغییرات الگوی خانواده در مسکن معاصر است. پرسش اصلی مقاله این است: آیا طرح مسکن واحد و در عین حال هماهنگ با انبساط و انقباض الگوی خانواده امکان‌پذیر است و احیاناً، با توجه به چه ویژگی‌هایی می‌توان انعطاف مسکن در این زمینه را افزایش داد؟ رویکرد تحقیق کیفی است و به دلیل کاربست مباحث نظری پایه در کنار تحلیل و مقایسة نمونه‌های مسکن انعطاف‌پذیر معاصر و سنتی، تلاش می‌شود که به نتایجی کاربردی منتهی گردد. بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، مراحل تغییر در خانوادة هسته‌ای مطالعه و نیازهای فضایی برای هر مرحله پیشنهاد می‌شود. به منظور تحقق انبساط و انقباض واحد مسکونی در بازة فضاهای مورد نیاز، از راهکارهای قابلیت‌ تفکیک و ادغام واحد مسکونی و قابلیت توسعه بهره‌گیری می‌شود. بر اساس تحلیل‌ها، لازمة قابلیت تفکیک و ادغام در واحد مسکونیْ استقلال حوزه‌ها در دسترسی به ورودی‌، آشپزخانه، و سرویس‌های بهداشتی است. پلان‌های با این ویژگی‌ معمولاً به شکل پلان‌های متوازنی از نظر موقعیت سرویس‌دهنده‌ها (سرویس‌های بهداشتی، آشپزخانه، و ورودی) درمی‌آیند. همچنین قابلیت تنظیم اتصالات مابین فضاهای چندعملکردی در طراحی‌داخلی واحدها می‌تواند پاسخ‌گویی به تغییرات لازم را در این زمینه ممکن کند. بر اساس تحلیل‌ها، لازمة تحقق قابلیت توسعه توجه به ویژگی‌های هویتی و مکانی طرح قبل و بعد از توسعه است. به این منظور حوزة پیش‌بینی‌شده برای توسعه مناسب است که حداکثر تا حدود یک‌سوم سطح اشغال بنا و با عمق مناسب باشد. همچنین مناسب است که این حوزه حداقل از دو جبهه با بنای موجود مجاور باشد و به ارتباط مفید و مستقیم با فضاهای داخل بنا توجه شود. در انتها، جمع‌بندی دستاوردهای تحقیق در قالب دیاگرام تصویری پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategies for Flexibility in Housing in Response to Changing Family Patterns

نویسنده [English]

  • Maryam Gharavi Alkhansari
Assistant Professor, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

During the lifespan of a nuclear family expansions and contractions usually occur in the size. The present paper aims to study flexibility approaches in order to exploit them to offer strategies in response to family pattern changes in contemporary families. The core question here is whether it is possible to design a housing unit which can correspond with family size expansions and contractions., and what possible features can help boost flexibility. The research approach is qualitative, and as theoretical debates go along traditional and modern house case studies and analyses, applied results are intended. The stages of change in nuclear families are studied here and spatial needs are proposed for each stage. In order to materialise spatial expansion and contraction, division and merging strategies are employed here. According to the paper’s analyses the prerequisite to divideability and mergeability is the independence of each domestic zone in their access to the entrance, kitchen and sanitary services. Plans enjoying such features are usually well-balanced in terms of locations of the above services. Furthermore, the adjustability in interiors of connections between multi-functional spaces can yield a responsiveness to necessary changes. The analyses also find that in order to materialise expandability it is necessary to pay attention to identity and place-bound characteristics of the design before and after the extension. It is appropriate, thus, that the extendable zone is up to a third of floor area and have suitable depth. It is also appropriate that this zone adjoins the existing building on at least two sides, paying attention to effective, direct connection with the building interior. The paper concludes with a pictorial diagram showing the results of the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flexibility
  • Mergeability and Divideability
  • Family Pattern Change
آزادی، فرزاد و داریوش کسرایی. مطالعات معماری مسکونی معاصر شهر تهران، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، 1375.
آقالطیفی، آزاده. انسان و خانه، تبیین الگوی تعامل انسان و خانۀ معاصر، رسالة دکتری در رشتة معماری، دانشکدة معماری، دانشگاه تهران، 1391.
اجاقلو، سجاد. گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، 19 بهمن 1393.
اردلان، نادر و خوزه لوئیس سرت و بالکریشنا دوشی و موشه صفدی و خورخه کندلیس. منشور حقوق اسکان، ترجمة فریش فرهپور، تهران: یادآوران، 1389.
اعزازی، شهلا. جامع شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، 1376.
الکساندر، کریستوفر. الگوهای استاندارد در معماری، تهران: نشر مهرازان، 1393.
بنتلی، ایین و آلن الکک و پال مورین و سو مکگلین و گراهام اسمیت. محیطهای پاسخده، ترجمة مصطفی بهزادفر، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 1382.
چینگ، فرانسیس دی. کی. معماری، فرم، فضا و نظم، ترجمة زهره قراگوزلو، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373.
حائری مازندرانی، محمدرضا. خانه، فرهنگ و طبیعت، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، 1388.
خوشفر، غلامرضا. «کاربرد شاخصهای اجتماعی در توسعة مسکن». در ماهنامۀ مسکن و انقلاب، ش 69 و 70 (1375).
ستارزاده، داوود. «بررسی شاخصهای جمعیتی مسکن ایران در سال 1385». در دوفصلنامۀ جمعیت، ش 67 و 68 (بهار و تابستان 1385)، ص 57-80.
صادق احمدی، مهدی. «بنای محبوب، بررسی اصل نکاح در آفرینش معماری»، در رواق نظر: ده مقاله در معماری، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1393.
صیرفیانپور، مصطفی. «معماری تدریج، بازیابی سنت تدریج در خانواده و خانه»، در رواق نظر: ده مقاله در معماری، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1393.
عینیفر، علیرضا. «الگویی برای تحلیل انعطافپذیری در مسکن سنتی ایران»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش 13 (بهار 1382). ص 64-77.
عینیفر، علیرضا و همکاران. «بررسی و مقایسة انعطافپذیری در معماری مسکونی ایران و ژاپن»، در آبادی، ش 55 (1386)، ص 12-19.
غروی الخوانساری، مریم. «انعطافپذیری اثر معماری، ریشهها و آسیبها در دوران معاصر»، در هنرهای زیبا، ش 40 (زمستان 1388)، ص 81-90.
ــــــــ . «گونهبندی و تحلیل قابلیتها در انواع رویکردهای انعطافپذیری». در نشریۀ صفه، ش 76 (بهار 1396)، ص 39-57.
ــــــــ . تعامل پایایی و پویایی در انعطافپذیری اثر معماری، نمونۀ موردی مسکن انعطافپذیر، رسالة دکتری، دانشکدة معماری دانشگاه تهران، 1390.
قزلباش، محمدرضا و فرهاد ابوالضیاء. الفبای کالبد خانه سنتی یزد، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، 1364.
کرتیس، جی، آر. معماری مدرن از 1900، ترجمة مرتضی گودرزی، تهران: سمت، 1382.
مرکز آمار ایران. گزیدۀ نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 1395.
مرکز اسناد و تحقیقات دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، گنجنامه، تهران: 1375.
نوایی، کامبیز و کامبیز حاجیقاسمی. خشت و خیال، تهران: انتشارات سروش، 1390.
Echavarria, Pilar. Portable Architecture and Unpredictable Surroundings, accessed at: https://books.google.com/books/about/Portable_Architecture_and_Unpredictable.html?id=4582AQAAIAAJ
________ . Portable Architecture, accessed at: https://www.amazon.es/PORTABLE-ARCHITECTURE-PILAR-ECHAVARRIA-MARTINEZ/dp/8490543402
Friedman, Avi. The Grow Home, Montreal & Kingston: McGillQueen’s University Press, 2001.
Gharavi Khansari, Maryam & Alireza Einifar, “Interaction of Durability and Dynamism in Architectural Flexibility: Interdisciplinary and Disciplinary Approaches”, in Armanshahr, No. 10 (2013), pp. 43-54.
Gharavi Khansari, Maryam. “Toward a Convergent Model of Flexibility in Architecture”, in Journal of Architecture and Urbanism, Vol. 42 Issue. 2 (2018), pp. 120-133.
Kronenburg, Robert. Flexible (Architecture that Responds to Change), London: Laurence King Publishing, 2007.
________ . Houses in Motion, accessed at: https://www.amazon.com/Houses-Motion-Development-Portable-Building/dp/1854903950
________ . Transportable Environments, accessed at: https://www.amazon.com/Transportable-Environments-Robert-Kronenburg/dp/0419242503
Habracken, N.J, et al. Variations: The Systematic Design of Supports,accessed at: https://www.amazon.com/Variations-Systematic-Supports-N-Habraken/dp/0262580322
________ . Supports: An Alternative to Mass Housing, accessed at: https://www.amazon.com/dp/007143321X/ref=pd_lpo_sbs_dp_ss_2?pf_rd_p=b4bbef4e-170e-463d-8538-7eff3394b224&pf_rd_s=lpo-top-stripe-1&pf_rd_t=201&pf_rd_i=1872811035&pf_rd_m=ATVPDKIKX0DER&pf_rd_r=QSE0VY37D98AAMGXFT2X&pf_rd_r=QSE0VY37D98AAMGXFT2X&pf_rd_p=b4bbef4e-170e-463d-8538-7eff3394b224
Kendall, Stephen & Jonathan Teicher, Residential Open Building, accessed at: https://www.amazon.com/Residential-Open-Building-Stephen-Kendall/dp/0419238301
Mowatt, Kevin. Adaptive Housing: Tansformation and Growth in the Urban Environment, Unpublished Master of Architecture Thesis, School of Architecture, Art and Preservation, Roger Williams University, 2010.
Phillips, Alan. Mixed Used Development Design, accessed at: https://www.amazon.com/Best-Mixed-Use-Development-Design/dp/0823062333
Rapaport, Amos. Human Aspects of Urban Form, New York: Pergamon, 1977.
Schneider, Tatjana & Jeremy Till. Flexible Housing, Oxford: Architectural Press, 2007.
Wentling, James W. Housing by Lifestyle, New York: McGraw-Hill, 1990.
Zeidler, Eberhard. Multi-use Architecture in the Urban Context, Van Nostrand Reinhold, 1985.
URL1: Flexible Housing, Retrieved December 12, 2010, from: http://www.afewthoughts.co.uk/flexiblehousing/
URL2: UK Apartment Guidlines, Department of the Environment, Community and Local Government December 2015, Retrieved March 20, 2018, from: https://www.housing.gov.ie/sites/default/files/publications/files/apartment_guidelines_21122015.pdf
URL3: The ‘Housing standards review’ (HSR), Retrieved March 20, 2018, from: https://www.designingbuildings.co.uk/wiki/Technical_housing_standards_-_nationally_described_space_standard
URL4: Floor area per Person, Retrieved March 20, 2018, from: http://www.un.org/esa/population/pubsarchive/chart/14.pdf
URL5: شهرداری تهران، اطلس شهر تهران, Retrieved March 20, 2018, from: http://atlas.tehran.ir/Default.aspx?tabid=100