معیارهای ضرب آهنگ کاوی زندگی روزانه در تولید اجتماعی فضای شهری با تکیه بر تجارب پژوهشی

حبیبی, میترا; برزگر, سپیده

معیارهای ضرب آهنگ کاوی زندگی روزانه در تولید اجتماعی فضای شهری با تکیه بر تجارب پژوهشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران

² دانشجوی دورة دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر تهران

چکیده

امروزه پیوندهای فضاهای شهریْ از زمان و مکان گسسته شده‌اند. نتیجة این امر، گسترش فضاهایی تهی است که قابلیت پاسخ به تجربة زیستة شهروندان را ندارند. برای پرهیز از درغلتیدن به این وادی، باید با نگاهی تحلیلی، به شیوة تولید و سامان‌دهی فضا، پیوند آن با زمان و مکان و ماهیت پیچیده و لایه‌های چندگانة آن پرداخت. پیشنهاد هانری لوفور برای این منظور، ضرب‌آهنگ‌کاوی است. هدف از این پژوهش، یافتن معیارهای اصلی این نظریه در حوزة مطالعات شهری است. از این رو، با روشی کتابخانه‌ای و تحلیلی، بر سه نظریة اصلی لوفور، یعنی تولید فضا، جدل سه‌سویة (تریالکتیک) فضایی، و ضرب‌آهنگ‌کاوی، تمرکز و پیشینة نظری، با تکیه بر تجارب پژوهشی مختلف مطالعه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ضرب‌آهنگ‌های سه دسته فضا در شهر، یعنی فضای دریافته، فضای پنداشته، و فضای زیسته، از مؤلفه‌های اقلیم، فرهنگ، و فن تأثیر می‌پذیرند. معیارهای ضرب‌آهنگ‌کاوی در فضای دریافته، شامل تبیین تأثیر متقابل مؤلفه‌های کالبدی و اقلیم، فرهنگ و فن، و همچنین تأثیر آن‌ها بر شیوة ادراک فضا است. در فضای پنداشته با معیارهایی مبتنی بر ابزارهای در دست فن و شیوه‌های اعمال سلطه از سوی نهادهای فن و تأثیر آن بر ضرب‌آهنگ‌ها روبه‌رو هستیم. در فضای زیسته معیارهای ضرب‌آهنگ‌کاوی از حضور در فضا، مناسبت‌ها، رویدادها، و شکل این حضور تأثیر می‌گیرند که منجر به بروز چندین ضرب‌آهنگ می‌شود. در فضای زیسته است که گروه‌های مختلف به دنبالِ از آن خود کردن فضا و مقاومت در برابر فضای پنداشته‌اند تا از طریق حضور و تجلی ضرب‌آهنگ‌های فعالیت‌هایشان، به مصرف دلخواهانة فضا دست یابند و بدین‌سان، فضای زیسته و ضرب‌آهنگ‌های زندگی روزانه با تأثیر از فرهنگ، اقلیم، و فن نمود می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1397.28.2.4.3

عنوان مقاله [English]

The Criteria for ‘Rhythmanalysis’ of Everyday Life in Social Production of Urban Space Based on Research Experiments

نویسندگان [English]

Mitra Habibi ¹
Sepideh Barzegar ²

¹ Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art

² PhD Candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art

چکیده [English]

The present-day urban spaces have severed their ties with time and place, and hence the widespread empty spaces failing to correspond with citizens’ lived experience. To avoid this, it is necessary to pay attention to the modes of production and organisation of space analytically. Henri Lefebvre’s proposal for doing this is through ‘rhythmanalysis’. The aim of this research is to seek the main criteria for this theory in urban studies. To do so, the three main theories of Lefebvre, namely, the Production of Space, the Trialectics of Space and Rhythmanalysis were focused, with their theoretical background studied through various previous researches. The findings show that there are three types of urban spaces whose rhythms are influenced by climate, culture and technique. The criteria for rhythmanalysis in the perceived space include the explanation of interactions between physical and climatic, cultural and technical components as well as their effects on spatial perception. In the conceived space we are faced with criteria based on technics and the dominance mechanisms imposed by technical institutions and their effects on rhythms. In the lived space, the criteria are influenced by presence, occasions and events which result in multiple rhythms. It is in the lived space that various groups are looking for appropriation of space and resistance against the conceived space in order to achieve their desired consumption of space through their presence and the manifestation of their activities’ rhythms. This is how the lived space and the daily life rhythms are manifested under the influence of culture, climate and technique.

کلیدواژه‌ها [English]

urban space
Henri Lefebvre
the production of space
the trialectics of space
rhythmanalysis

مراجع

بحرینی، سیدحسین و آرش آقاکریمی. «تدوین ضوابط طراحی شهری بر مبنای شناخت و مقایسة الگوهای رفتاری با تأکید بر نقش اقلیم در فضاهای شهری در دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و مرطوب جنوبی (نمونة موردی شهرکرد و بوشهر)»، در محیط‌شناسی، ش 77 (بهار 1395)، ص 151-168.

بحرینی، سیدحسین و حسین خسروی. «بررسی تطبیقی تأثیر ویژگی‌های خرده‌اقلیم در الگوی رفتارهای شهری، نمونة موردی: فضاهای شهری یزد (اقلیم گرم و خشک) و فومن (اقلیم معتدل و مرطوب)». در محیط‌شناسی، ش 74 (تابستان 1394)، ص 465-482.

برزگر، سپیده. کاوش ضرب‌آهنگ زندگی روزانه در ساماندهی مصرف فضای شهری، موردپژوهی: شهرهای رشت و کاشان، پایان‌نامة دکتری، دانشگاه هنر تهران، در دست اقدام.

حبیبی، سیدمحسن. «دگردیسی و پایایی شهر و مفهوم آن». در صفه، ش 68 (بهار 1394)، ص 35-46.

حبیبی، سیدمحسن و مریم امیری. «حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه که هست و آنچه که باید باشد»، در مجلة پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، سال پنجم، ش 2 (پاییز و زمستان 1394)، ص 9-30.

حبیبی، میترا و سپیده برزگر. «خوانش مفهوم حق بر شهر مشخص، زندگی روزانه و فضا در شهر»، در نشریة هفت‌شهر، در دست چاپ.

خاکرند، شکرالله. «نظریة جغرافیایی فلسفة تاریخ». در کیهان اندیشه، ش 77 (1377)، ص 48-55.

رحیمی سجاسی، مریم. فلسفة اجتماعی (رویکرد تطبیقی آرای ابن خلدون و منتسکیو)، قم: بوستان کتاب قم، 1389.

شورچه، محمود. فوکو، فضا و برنامه‌ریزی، تهران: انتشارات مدیران امروز، 1393.

کلمن، ناتانیل. لوفور برای معماران (از مجموعة اندیشمندان برای معماران؛ جلد دوم)، ترجمة سپیده برزگر، تهران: فکر نو، 1396.

لوفور، هانری و کاترین رگولیه. «کوششی بر کاوش ضرب‌آهنگ شهرهای مدیترانه‌ای»، در نشریة جستارهای شهرسازی، ترجمة میترا حبیبی و سپیده برزگر، ش 47 (بهار و تابستان 1396)، ص200-212.

قلعه‌نویی، محمود و نیلوفر جبل‌عاملیان. «کاربرد ریتم‌های شهری در فرایند طراحی فضاهای شهری، نمونة موردی: فضاهای شهری محلة جلفای اصفهان». در صفه، ش 71 (زمستان 1394)، ص 67-90.

Brenner, Neil & Stuart Elden, “Henri Lefebvre in Contexts: An Introduction”, in Antipode, 33 (2001), pp. 763–68.

Deflem, M. “The Sociology of the Sociology of Money: Simmel and the Contemporary Battle of the Classics”, in Journal of Classical Sociology, 3 (2003), pp. 67–96.

Elden, Stuart, “An Introduction”, in Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, New York: Continuum, 2004.

________ . “Some Are Born Posthumously: The French Afterlife of Henri Lefebvre”, in Historical Materialism, 14 (2006), pp. 185–202.

Evans, Huw Robert. The Production of Mexican Space Henri Lefebvre, Globalization, and State, dissertation submitted in partial fulfilment of the Degree of Doctor of Philosophy, University of Wales, Aberystwyth, 2001.

Gonzalez, Rodriguez C. “The Rhythms of the City: The Performance of Time and Space in Suhayl Saadis Psychoraag”, in The Journal of Commonwealth Literature, 51 (2016), pp. 92–109.

Grosz, Elizabeth & Territory Chaos. Art: Deleuze and the Framing of the Earth, New York: Columbia University Press, 2008.

Harvey, David. Spaces of Hope, Berkeley, Los Angeles: University of California Press, 2000.

Henriques, Julian & Milla Tiainen & Pasi Väliaho. “Rhythm Returns: Movement and Cultural Theory”, in Body & Society, 20 (2014), pp. 3–29.

Lagerkvist, Amanda, “Communicating the Rhythms of Retromodernity: "Confused and Mixed Shanghai»”, in The Sociological Review, 61 (2013), pp. 144–161.

Lefebvre, Henri. “Toward a Leftist Cultural Politics: Remarks Occasioned by the Centenary of Marx’s Death”, in Marxism and the Interpretation of Culture, London: Macmillan Education UK, 1988, pp. 75–88.

________ . The Explosion: Marxism and the French Revolution, London & New York: Modern Reader Paperbacks, 1968.

________ . The Production of Space, trans. David Nicholson-Smith, Oxford: Blackwell Publishers Ltd, 1974.

________ . Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, (Bloomsbury Revelations), trans. by Stuart Elden, New York: Continuum, 1992.

________ . State, Space, World: Selected Essays, transl. G. Moore & N. Brenner & S. Elden,

edit. N. Brenner & S. Elden, London: University of Minnesota Press Minneapolis, 2009.

________ . Survival of Capitalism: Reproduction of the Relations of Production, London: Allison & Busby, 1973.

________ . The Urban Revolution, trans. Neil Smith, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1970.

________ . Writings on Cities, trans. E. Kofman & E. Lebas, Eds. E. Kofman, E. Lebas, K. Eleonore, & E. Lebas, UK: Blackwell Publishing Ltd, 1968.

Lehtovuori, Panu & Hille Koskela. “From Momentary to Historic: Rhythms in the Social Production of Urban Space, the Case of CalÇAda De Sant’Ana, Lisbon”, in The Sociological Review, 61 (2013), pp. 124–43.

Lim, Sandra Eileen. Interpreting Urban Space and the Everyday through Video Practice, A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, University of Brighton, 2013.

Lyon, Dawn. “Doing Audio-Visual Montage to Explore Time and Space: The Everyday Rhythms of Billingsgate Fish Market”, in Sociological Research Online, 21 (August 2016), pp. 1-12.

Madanipour, Ali. Design of Urban Space, An Inquiry into a Socio-spacial Process, New York: Wiley, 1996.

________ . The Governance of Place: Space and Planning Processes, A. Madanipour, A. Hull, & P. Healey (Eds.), Hampshire: Ashgate Publishing, Ltd, 2001.

Marcu, Silvia, “Tears of Time : A Lefebvrian Rhythmanalysis Approach to Explore the Mobility Experiences of Young Eastern Europeans in Spain”, in Transactions of the Institute of British Geographers, 42(3) (Sep. 2017).

Martinović, Marija. “Exhibition Space of Remembrance: Rhythmanalysis of Memorial Park Kragujevacki Oktobar”, in Serbian Arhitectural Journal, 5 (2013), pp. 306-329.

Merrifield, Andy. “Place and Space: A Lefebvrian Reconciliation”, in Transactions of the Institute of British Geographers, 18 (1993), pp. 516-531.

Prescott, Holly. Rethinking Urban Space in Contemporary British Writing, A thesis for the degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY, University of Birmingham, 2011.

Schmider, Veronika. Living Belfast: Representations of the City in Glenn Patterson’s Novels, Thesis submitted in fulfilment of the requirementsf or the degree of Doctor of Philosophy, Humboldt-Universität zu Berlin, 2012.

Shaw, Robert. Practicing the Urban Night in Newcastle-upon-Tyne: Rhythms, Frames, Affects, Assemblages and Subjectivities, Thesis submitted for PhD, Department of Geography, Durham University, 2012.

Shields, R. Key Thinkers on Space and Place, ed. by P. Hubbard & R. Kitchin & G. Valentine, London: Sage, 2004.

________ . Love and Struggle: Spatial Dialectics, London: Routledge, 1999.

Sinclair, Peter Francis. Using Real-Time Data Flux in Art –The Mediation of a Situation as It Unfolds: RoadMusic – An Experimental Case Study, Thesis submitted in fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, University of the Arts London, 2013.