خانه های تاریخی سنندج، خوانش کالبد از دریچة فرهنگ زیست

آقالطیفی, آزاده; کلیائی, وحید

خانه های تاریخی سنندج، خوانش کالبد از دریچة فرهنگ زیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

² دانشآموختة کارشناسی ارشد مطالعات معماری، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

دستیابی به فهم دقیق یک معماری در فهم پیدا و نهان آن است و درک این دو با بررسی کالبد و زیست جاری در آن محقق می‌گردد. خانه نیز، به مثابة اصلی‌ترین فضای زیست انسان، مفهومی است که افزون بر کالبد، معانی مختلفی را در خود جای می‌دهد و به نوعی ترکیبی تجربی و انتزاعی از زمان و مکان را به همراه دارد. بدین‌ترتیب شناخت دقیق خانه چیزی فراتر از شناخت کالبد را می‌طلبد. محققان مختلفی به جستجوی مفهوم خانه در بسترهای فرهنگی متفاوت پرداخته‌اند. در این مقاله تلاش شده است، تا با مداقه در خانه‌های تاریخی سنندج، خوانشی از کالبد عرضه گردد که، فراتر از ویژگی‌های کالبدی، از مدخل فرهنگ زیست ساکنان به موضوع تقرب یافته شود.این پژوهش با رویکردی کیفی، در سه سطح تحلیلی مبتنی بر تأثیر ویژگی‌های کلی شهر بر خانه‌ها و قیاس بین کالبد خانه‌ها به روش تحلیلی‌ـ توصیفی از یک سو، و تحلیل مبتنی بر تطابق فرهنگ زیست و معماری خانه‌ها، به روش تحلیل محتوای مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته از سوی دیگر، به انجام رسیده است.نتایج نشانگر آن است که اصلی‌ترین ویژگی‌های خانه‌های سنندج، که آن‌ها را از دیگر خانه‌ها متمایز می‌کند، نحوة ارتباط با طبیعت، توجه به منظرگاه بیرونی و در عین حفظ محرمیت، وجود مرتبه‌بندی در کل و جزء فضاها، و تأثیرپذیری از خانه‌های دیوانی موجود در شهر بوده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1397.28.1.7.4

عنوان مقاله [English]

Sanandaj Historic Houses; the Reading of Physicality from a Life Culture Point of View

نویسندگان [English]

Azadeh Aghalatifi ¹
Vahid Kolyaii ²

¹ Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

² Msc, Iranian Architectural Studies, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

To achieve an accurate understanding of a certain architecture, one needs to equally focus on explicit and implicit aspects of it, and this, in turn, requires the study of both a building’s physicality and the life lived in it. This applies to the concept of home which, as people’s main living space has more than physicality to it: it accommodates various layers of meaning, and results in an experiential-abstract blend of time and place. The accurate understanding of the home, therefore, is more than a physical understanding. Such concepts have been explored by a variety of researchers in different cultures. The present paper attempts to focus on historic houses of Sanandaj, offering a reading that goes beyond the physical and into local living culture.
The research adopts a qualitative approach on three levels: on one hand there is an analysis of the town’s general characteristics and its effects on houses, as well as an analytic-descriptive comparison between some examples, and on the other hand there is an analysis based on compatibilities of local living culture and architecture of local homes through and analysis of deep, semi-structured interviews.
The results show that the main distinct features of Sanandaj homes are their relation with nature, the attention paid to exterior views whilst keeping privacy, their spatial hierarchies globally and in details, and the influence of authorities’ residences on them.

کلیدواژه‌ها [English]

home
housing
life culture
Sanandaj

مراجع

آقالطیفی، آزاده. مستندسازی ابنیة مسکونی با رویکرد استخراج آموزه‌های بومی و کاربرد آن در ساخت‌و‌ساز معاصر (گزارش اجمالی طرح پژوهشی)، کارفرما: وزارت راه و شهرسازی، مشاور: معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی، 1396.

بدلیسی، شرف‌الدین بن شمس‌الدین. شرفنامه، تاریخ مفصل کردستان، مقدمه‌ و تعلیقات‌ و فهارس‌ از محمد عباسی‌، تهران: انتشارات علمی، 1343.

پرتوی, پروین. «مکان و بی‌مکانی، رویکردی پدیدارشناسانه»، در فصلنامة هنر‌های زیبا، ش 14 (تابستان 1382)، ص 40-50.

توکلی، محمدرئوف. تاریخ تصوف در کردستان، تهران: اشراق، 1354.

سنندجی، شکرالله. تحفه‌ ناصری‌‌، تهران: امیرکبیر، 1375.

شوای، فرانسواز. شهرسازی، تخیلات و واقعیات، ترجمة سیدمحسن حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران، 1375.

طهوری، نیر. «سکونت شاعرانه و ساختن جاودانه: بررسی وجوه تشابه در آثار ‌هایدگر و الکساندر»، در فصلنامة خیال، ش 3 (پاییز 1381)، ص 70-113.

فرهودی، رحمت‌الله و اکبر محمدی. «روند توسعة تاریخی، کاربری اراضی و تنگناهای شهرسازی در سنندج»، در فصلنامة پژوهش‌های جغرافیایی، ش 53 (پاییز 1384)، ص 87-98.

کسراییان، نصرالله و زیبا عرشی. کردهای ایران، تهران: کسراییان، 1372.

کلیایی، وحید. درآمدی بر شناخت معماری خانه‌های قاجاری سنندج، پایان‌نامة کارشناسی ارشد گروه مطالعات معماری ایران، استاد راهنما: کامبیز حاجی قاسمی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدة معماری و شهرسازی، بهمن 1393.

مهریار، محمد و شامیل فتح‌الله‌یف و فرهاد فخاری تهرانی و بهرام قدیری. اسناد تصویری شهرهای ایرانی دورة قاجار، تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، 1378.

نوربرگ‌ـ شولتس, کریستیان. مفهوم سکونت، به سوی معماری تمثیلی، ترجمة محمود امیریاراحمدی، تهران, انتشارات آگاه، 1384.

وقایع‌نگار کردستانی‌، علی‌اکبر. حدیقه‌ ناصریه‌ در جغرافیا و تاریخ‌ کردستان‌، تهران: توکلی، 1364.

Altman, I., & S.M. Low. Place Attachment, Plenum Press, 1992.

Altman, I. & C. Werner. Home Environments, Plenum Press, 1985.

Bearman, P.J. Encyclopedia of Islam, vol.5, new edition, Brill, 1986.

Benjamin, D. & D. Stea (Eds). The Home: Words, Interpretations, Meanings and Environments. Ethnoscapes: Current Challenges in the Environmental Social Sciences, Aldershot: Avebury, 1995.

Cooper Marcus, Clare. “The House as Symbol of Self”, in Lang, J.T. (ed.), Designing for Human Behavior: Architecture and the Behavioral Sciences, Stroudsberg, Pa.: Dowden, Hutchinson & Ross, 1974, pp. 130-146.

Despres, C. “The Meaning of Home: Literature Review and Direction for Future”, in Journal of Architectural and Planning research, No. 8 (1991), pp. 96-114.

Gurney, C. The Meaning of Home in the Decade of Owner Occupation: towards an Experiential Perspective, Working Paper 88. Bristol: School for Advanced Urban Studies, 1990.

Lawrence, R. “Deciphering Home: an Integrative Historical Perspective”, in D. Benjamin & D. Stea, (Eds), The Home: Words, Interpretations, Meanings and Environments. Ethnoscapes: Current Challenges in the Environmental Social Sciences, Aldershot: Avebury, 1995.

Lawson, B. The Language of Space, London: Butterworth-Heinemann, 2001.

Lewis, K. Exploring Change in the Meaning of Home for South Asian Indians who Immigrate in Late-life, Canada: Simon Fraser University, 2006.

Moore, J. “Placing Home in Context”, in Journal of Environmental Psychology, no.20 (summer 2000), pp. 207-217.

Morley, D. Home Territories: Media, Mobility, and Identity, Routledge, 2000.

Rapoport, A. “A Critical View of the Concept Home”, in D. Benjamin & D. Stea (Eds), The Home: Words, Interpretations, Meanings and Environments, Ethnos-capes: Current Challenges in the Environmental Social Sciences, Aldershot: Avebury, 1995.

________ . “Identity and Environment”, in J. Duncan (Ed.), Housing and Identity: Cross Cultural Perspectives, London: Croom Helm, 1981.

________ . “Thinking about Home Environments: a Conceptual Framework”, in I. Altman & C. Werner (Eds), Home Environments, Human Behaviour and Environment, Vol. 8. New York: Plenum, 1985.

________ . House Form and Culture, Prentice-Hall, 1969.

Smith, S.G. “The Psychological Construction of Home Life”, in Journal of Environmental Psychology, No.14 (spring 1994), pp. 125-136.

Wehmeier, S. Oxford Advanced Learner’ Dictionary of Current English, Oxford University Press, 2005.