نقش «منظر روزانه» در کیفیت فضاهای شهری مورد پژوهی: مسیر خوابگاه کوی دختران در دانشگاه شهید بهشتی

تقوایی, سید حسن; نوروزیان ملکی, سعید; علیدوست, شایسته

نقش «منظر روزانه» در کیفیت فضاهای شهری مورد پژوهی: مسیر خوابگاه کوی دختران در دانشگاه شهید بهشتی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

² استادیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

³ کارشناسى ارشد معمارى منظر، دانشکدۀ معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

چکیده

طبیعت و محیط به مثابة الگو و پناهگاهی برای انسان، همواره منبع الهام و به‌ویژه ارضاکنندة حس زیبایی و پاسخ‌گوی بسیاری از نیازهای زندگی بوده است. «منظر روزانه» نیز، که دربردارندة بسیاری از ویژگی‌های محیط طبیعی است، در مقیاس‌های گوناگون زمینه‌ساز ارتباط انسان و درک شرایط و عناصر پیرامون او می‌شود. به‌علاوه، منظر روزانه و جنبه‌های متفاوت آن در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون بر تعاملات و فعالیت‌های روزمرة مردم تأثیر‌ می‌گذارد و در شکل‌گیری و شناخت بیشتر فرایندهای اجتماعی و مخصوصاً ساختارها و عناصر منظر نقش به‌شدت مهمی دارد. بر اساس مطالعات، با وجود اهمیت ویژگی مناظری که همه‌روزه در معرض فعالیت‌ها و روند زندگی مردم در فضاهای شهری است؛ اما، آن‌گونه که شایسته است، به اهمیت و نقش این مناظر روزانه در کیفیت‌بخشی و چگونگی شرایط زندگی شهری توجه نمی‌شود. میزان توجه متخصصان برنامه‌ریزی و طراحی، که در تعامل بیشتر با منظر و فضاهای باز و سبز شهری هستند، نیز مورد سؤال است. از آنجا که رابطة مطلوب و معنی‌دار میان مردم و محیط طبیعی و منظر در فعالیت‌های روزانة زندگی همانند گذشته نیست، هدف در این پژوهش تبیین مفهوم و جنبه‌های اصلی منظر روزانه و تأثیر آن بر ادراک انسانی از دیدگاه معماری منظر است و برای ارزیابی بصری منظر روزانه، مورد پژوهی بخشی از مسیر تردد دانشجویان در محدودة خوابگاه کوی دختران دانشگاه شهید ‌بهشتی تعیین شد.بر اساس روش ترکیبی کیفی و کمی، برای شناسایی خصوصیات منظر و به طور خاص سنجش ویژگی‌های منظر روزانه، با تکیه بر نظریه‌های متخصصان و صاحب‌نظران رشته، تصویر ذهنی 40 نفر از دانشجویان دختر ساکن خوابگاه، مخاطبین اصلی منظر روزانه در این مکان، ارزیابی شد. بدین ترتیب، داده‌های حاصل از پیمایش میدانی جامعة مورد مطالعه نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌های پژوهش، ضمن مشخص کردن برخی جنبه‌های مهم منظر روزانه و تدقیق ویژگی‌های ادراک آن، نشان داد که برای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی مؤلفه‌های کیفی خوانایی با ضریب اهمیت 25105/0، پیچیدگی با ضریب اهمیت 25025/0، پیوستگی با ضریب اهمیت 25020/0، و رمز و راز با ضریب اهمیت 24848/0 به ترتیب بیشترین اولویت را در میان افراد مورد آزمون دارند. بدیهی است که نتایج پژوهش، با تعیین اولویت‌های استفاده‌کنندگان در مؤلفه‌های منظر روزانه و در زمینة فعالیت‌های معماری، معماری منظر، و طراحی شهری، می‌تواند به توسعه و تعمیم اهداف کیفی و کمی محیطی در فرایند برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای شهری کمک کند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1396.27.1.4.4

عنوان مقاله [English]

The Role of “Everyday Landscape” in the Quality of Urban Spaces, Case Study: Girls’ Dormitory Route in Shahid Beheshti University, Tehran

نویسندگان [English]

Seyed-Hassan Taghvaei ¹
Saeid Norouzian-Maleki ²
Shayesteh Ali-doost ³

¹ Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning , Shahid Beheshti University

² Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

³ M.Sc, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Nature has always been a retreat and an inspiration for humans, satisfying many needs in life including a sense of aesthetics. “Everyday landscapes” which contain many of the attributes of natural environments also serve to connect humans with their surrounding elements and conditions. In addition, everyday landscapes have an impact on the daily interactions and activities of people and serve to better understand the social processes and landscape structures and elements. Since the relationship between humans and nature is no longer in a desired or meaningful state, this research focuses on the principal aspects of everyday landscape and its impact on human cognition from a landscape architecture viewpoint. To do this, a visual assessment case study of a section of the route to the girls’ dormitory in Shahid Beheshti University was conducted.
Based on a combined qualitative/quantitative method, qualities of landscape especially those of everyday landscape were assessed by analyzing cognitive maps of 40 girl students. The data from the field survey was then analyzed using the Shannon entropy method. Besides revealing some of the important elements of everyday landscape and their cognition, findings show that qualitative variables of legibility, complexity, coherence, and mystery are the priorities of participants, respectively. It is evident that user priorities among the variables of everyday landscape and in architectural, landscape architectural and urban design activities can help develop and generalize qualitative and quantitative environmental goals throughout the planning and design of urban spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

visual assessment
landscape architecture
everyday landscape
urban spaces

مراجع

آذر، عادل. «بسط و توسعة روش آنتروپی شانون برای پردازش دادهها در تحلیل محتوا»، در فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش 37 و 38 (بهار و تابستان 1380)، ص1-18.

بل، سایمون. منظر: الگو، ادراک، و فرایند، ترجمة بهناز امینزاده، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1386.

پاکزاد، جهانشاه. فرهنگ کارشناسی و فرهنگ مردم؛ مقالاتی در باب طراحی شهری، تهران: انتشارات شهیدی، 1386.

تقوایی، سیدحسن. «دیدگاه طراحی منظر بومگرا در مناطق گرم و خشک ایران؛ الگوی واحه»، در صفه، ش 45 (بهار و تابستان 1386)، ص 6-23.

ــــــــ . معماری منظر: درآمدی بر تعریفها و مبانی نظری، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1391.

طبیبیان، منوچهر. دستورالعملهای ارزیابی منظر و آثار بصری، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، چاپ اول، 1385.

محمودینژاد، هادی و علیرضا صادقی. طراحی شهری از روانشناسی محیطی تا رفاه اجتماعی، تهران: انتشارات هله، چاپ اول، 1388.

Bille, P. “When Nature and Landscape Substitute the Urban Square”, in ENHR International Conference, 2007.

Buchecker, M. & M. Hunziker & F. Kienast. “Participatory Landscape Development: Overcoming Social Barriers to Public Involvement”, in Landscape and Urban Planning, 64 (1) (2003), pp. 29-46.

Canter, D.V. & K.H. Craik. “Environmental Psychology”, in Journal of Environmental Psychology, 1 (1) (1981), pp. 1-11.

Christenson, M. “Google Street View and the Transition from the Unknown to the Known”, in Proceedings of the 2009 ACSA Southwest Regional Conference, Albuquerque, New Mexico, 2010, pp. 96-100.

Gawryszewska, B.J. “Language of Borders in the Structure of Everyday Landscape”, in Commission of Cultural Landscape of Polish Geographical Society, Sosnowiec, Warsaw University of Life Sciences, 2008.

Hofstad, H. “Handling Tensions in the ‘Everyday Landscape’: Moving beyond the Development-Conservation Conflict?”, in Environment and Planning C: Government and Policy, 33 (2) (2015), pp. 358-375.

Kaplan, R. & S. Kaplan & R. Ryan. With People in Mind: Design and Management of Everyday Nature, Island Press, 1998.

Kaplan, A. & T. Taşkın & A. Önenç. “Assessing the Visual Quality of Rural and Urban-Fringed Landscapes Surrounding Livestock Farms”, in Biosystems Engineering, 95 (3) (2006), pp. 437-448.

Rajendran, L.P. “Everyday Landscape and Meaning in Urban Living”, in Agathos, 4 (2) (2013), p. 120.

Ringuest, J.L. Multiobjective Optimization: Behavioral and Computational Considerations, Springer Science & Business Media, 2012.

Simmel, G. Das Individuum und die Freiheit, Fischer Taschenbuch Verlag, 1993.

Soini, K. & E. Pouta & M. Salmiovirta & M. Uusitalo & T. Kivinen. “Local Residents’ Perceptions of Energy Landscape: the Case of Transmission Lines”, in Land Use Policy, 28 (1) (2011), pp. 294–305.

Taghvaei, S.H. & S.A. Hashemi Zadegan. “Relating to Pedestrian Route and Expressway (Case Study: Resalat Expressway; The Part Joining Bayhaghi and Seyedkhandan Terminal)”, in Bagh-e Nazar, 13 (39) (2016), pp. 5-26.