سیر تحول محیط زاینده رود و تعامل آن با شهر تاریخی اصفهان(تا پایان عصر صفوی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معمارى و هنر دانشگاه کاشان

2 استاد دانشکده معمارى و شهرسازى دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

اصفهان شهری است تاریخی که در سیر زمان چندین مرحله رشد و تحول شهری در آن تجریه شده است. این مراحل شامل شکل گیری ابتدایی این شهر تا دوران آل بویه سلجوقیان و تحولات دوره صفویه در ابتدای قرن یازدهم هجری می شود. در این نوشتار با توجه به حضور عامل طبیعی مهم و تأثیر گذاری چون زاینده رود بخشی از شهر تاریخی اصفهان در پیوند با شهر به بررسی سیر تحول محیط طبیعی – تاریخی آن رودخانه پرداخته می شود.د این بررسی تأثیر و تآثرات حضور زاینده رود و طبیعت حاصل از حضور آن در دشت اصفهان بر شهر، در دوره تاریخی صفویه، مطالعه می شود. مدارک و اسناد این پژوهششامل متون تاریخی، سفرنامه های سیاحان داخلی و خارجی و تصاویر و نقشه های تاریخی از محیط طبیعی – تاریخی زاینده رود است. شناخت تعاملات شهر و زاینده رود در عهد صفوی و نیز استخراج مبانی نظری توسعه شهر اصفهان در خصوص این تعاملات از نتایج این پژوهش است که بنیانی را برای برنامه ریزی ها و طرحهای حفاظتی و توسعه شهری مرتبط با اصفهان عموما و زاینده رود به طور خاص فراهم میکند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evolution of Zayandehrood River Enviroenment and its Interaction with Isfahan City

نویسندگان [English]

  • Ali Omrani Pour 1
  • Asghar Mohammad Moradi 2
1 Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, Kashan University
2 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology
چکیده [English]

Isfahan is a historic city evolved from a prosperous village into the Safavid capital in early 18th century. The most important natural element of the city, the Zayandehrood River has played a key role in the formation and evolution of this city. Through a survey of manuscripts, travel accounts and historic maps, this paper attempts to clarify the impact of this river on the Safavid Master Plan for converting Isfahan to a magnificent capital city. The newly introduced urban elements included Chahar-Bagh Boulevard as a catalytic urban element for stimulating urban recreation commerce and development; Hezar Jarib recreation gardens; new urban quarters on the south of the river; and building famous multi-functional bridges over the river.

  1. آیت ا لله زاده شیرازى، باقر. « ایران و جهان اسلام از نگاه اصفهان در شهر »، در فصل نامة اثر، ش 35، (پاییز 1381 )، ص 3-22، موزة نقش جهان
  2. ابن حوقل، محمد. صوره الارض. ترجمة جعفر شعار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
  3. ابونعیم اصفهانى، حافظ. ذکر اخبار اصفهان. ت رجمة نورالله کسایى. تهران: سروش، 1377.
  4. اسکندربیگ منشى. تاریخ عال مآراى عباسى. تصحیح محمداسماعیل رضوانى. تهران: دنیاى کتاب، 1377.
  5. افضل الملک ، غلامحسین. سفرنامة اصفها ن. به کوشش ناصر افشارفر. تهران: سازما ن چاپ و انتشارات وزار ت فرهنگ و ارشاد اسلامى ، و کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى ، 1380.
  6. اولئاریوس، آدام. سفرنامه، بخش ایر ان. ترجمة احمد بهپور. تهران: ابتکار، 1368.
  7. اولیویه، گیوم آنتوان. سفرنامه. ترجم ة محمدطاهر میرزا. تصحیح و حواشی غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات، 1371.
  8. براون ، ادوارد گرانویل. یک سال در میان ایرانیا ن. ترجمة مانى صالحى علامه.تهران : اختران ، 1387.
  9. بروگش ، هاینریش کارل. در سرزمین آفتاب: دومین سفرنامه هینریش بروگش ، تصویر ى از ایرا ن سد ه نوزدهم. ترجمة محمد جلیلوند. تهران: نشر مرکز، 1374.
  10. برینیولى، ژان. « بینش شاه عباس: شهرسازى سلطنتى اصفهان»، ترجمة داود طبایى. در فصلنامة گلستان هنر، ش 5 ، (پاییز 1385 )، ص 60-71.
  11. تاورنیه، ژان باپتیست. سفرنامه. ترجمة ابوتراب نورى. اصفهان: کتابخانه سنایى، 1336.
  12. جناب، آقامیرسیدعلى. الاصفهان. تهران : سازمان میراث فرهنگى، 1376.
  13. جکسن ، آبراهام والنتاین ویلیامز. سفرنامة جکسن: ایرا ن در گذشته و حال.مترجمان منوچهر امیر ى و فریدو ن بدر ه اى. تهرا ن: علمى و فرهنگى ، 1387.
  14. چریکوف، وایسلى ایوانوریچ. سیاحت نامه. ترجمة آبکار مسیحى. مصحح على اصغر عمران. چ 2. تهران: امیرکبیر، 1379.
  15. دلاواله، پیترو. سفرنامه. ترجمة شعاع الدین شفا. تهران: علمى و فرهنگى، 1370.
  16. دیولافوا، ژان. ایران، کلده، و شوش. ترجمة على محمد فره وشى. چ 5 تهران: دانشگاه تهران، 1371.
  17. شاردن، ژان. سفرنامه (بخش اصفهان). ترجمة حسین عریضى. تهران: نگاه، 1362.
  18. شفقى، سیروس. جغرافیاى اصفهان. اصفهان: دانشگاه اصفهان1361
  19. غلوم بیک، لیزا . « الگوهاى شهرى اصفهان پیش از صفویه». در مجلة معمارى و شهرسازى، ش 42-43، (1377)، ص 8-18.
  20. فلاندن، اوژن. سفرنامه به ایران در سال هاى 184-1841 ترجمة حسین نورصادقى. اصفهان: چاپخانة روزنامة نقش جهان، 1324
  21. کاررى، جووانى فرانچسکو جملى. سفرنامه. ترجمة عباس نخجوانى و عبدالعلى کارنگ. تهران: علمى و فرهنگى، 1383.
  22. کمپفر، انگلبرت. سفرنامه. ترجمة جهاندارى کیکاوس. تهران: خوارزمى، 1363.
  23. گوبینو، ژوزف آرتور (کنت دو). سفرنامه. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوى. تهران: کتا بسرا، 1367
  24. مافروخى اصفهانى، مفصل بن سعد. محاسن اصفهان. ترجمة حسین بن محمد بن ابی الرضا آوى. تهران: شرکت سهامى چاپ، 1328
  25. ناصرخسرو قبادیانى مروزى، ابومعین. سفرنامه. تهران: ققنوس، 1382.
  26. هولتسر، ارنست. ایران در 113 سال پیش. ترجمة محمد عاصمى. تهران: وزارت فرهنگ و هنر، 1355.
  27. یوشیدا، ماساهارو. سفرنام ة یوشیدا ماساهارو: نخستین فرستاد ة ژاپن به ایران دور ة قاجار. ترجمة هاشم رجبزاد ه با همکار ى ى. نى ئى یا. مشهد: آستان قدس رضوى ، 1373.
  28. Spooner, B. "City and River in Iran: Urbanization and Irrigation of the Iranian Plateau, Iranian Studies", in Journal of the Society for Iranian Studies, Studies on Isfahan, part II (1974).