2
استاد دانشکده معمارى و شهرسازى دانشگاه علم و صنعت ایران
چکیده
اصفهان شهری است تاریخی که در سیر زمان چندین مرحله رشد و تحول شهری در آن تجریه شده است. این مراحل شامل شکل گیری ابتدایی این شهر تا دوران آل بویه سلجوقیان و تحولات دوره صفویه در ابتدای قرن یازدهم هجری می شود. در این نوشتار با توجه به حضور عامل طبیعی مهم و تأثیر گذاری چون زاینده رود بخشی از شهر تاریخی اصفهان در پیوند با شهر به بررسی سیر تحول محیط طبیعی – تاریخی آن رودخانه پرداخته می شود.د این بررسی تأثیر و تآثرات حضور زاینده رود و طبیعت حاصل از حضور آن در دشت اصفهان بر شهر، در دوره تاریخی صفویه، مطالعه می شود. مدارک و اسناد این پژوهششامل متون تاریخی، سفرنامه های سیاحان داخلی و خارجی و تصاویر و نقشه های تاریخی از محیط طبیعی – تاریخی زاینده رود است. شناخت تعاملات شهر و زاینده رود در عهد صفوی و نیز استخراج مبانی نظری توسعه شهر اصفهان در خصوص این تعاملات از نتایج این پژوهش است که بنیانی را برای برنامه ریزی ها و طرحهای حفاظتی و توسعه شهری مرتبط با اصفهان عموما و زاینده رود به طور خاص فراهم میکند.
افضل الملک ، غلامحسین. سفرنامة اصفها ن. به کوشش ناصر افشارفر. تهران: سازما ن چاپ و انتشارات وزار ت فرهنگ و ارشاد اسلامى ، و کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى ، 1380.
اولئاریوس، آدام. سفرنامه، بخش ایر ان. ترجمة احمد بهپور. تهران: ابتکار، 1368.
هولتسر، ارنست. ایران در 113 سال پیش. ترجمة محمد عاصمى. تهران: وزارت فرهنگ و هنر، 1355.
یوشیدا، ماساهارو. سفرنام ة یوشیدا ماساهارو: نخستین فرستاد ة ژاپن به ایران دور ة قاجار. ترجمة هاشم رجبزاد ه با همکار ى ى. نى ئى یا. مشهد: آستان قدس رضوى ، 1373.
Spooner, B. "City and River in Iran: Urbanization and Irrigation of the Iranian Plateau, Iranian Studies", in Journal of the Society for Iranian Studies, Studies on Isfahan, part II (1974).