بازشناسی و اولویت‌بندی معیارهای انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن آپارتمانی ایران

غفوریان, میترا; آقایی, سپیده

بازشناسی و اولویت‌بندی معیارهای انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن آپارتمانی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه علم و صنعت ایران

² کارشناسى ارشد معمارى، دانشگاه پیام نور

چکیده

یکی از نیازهای اولیۀ بشر مسکن است که نقش اساسی در تأمین حس رضایتمندی او دارد. رشد جمعیت دهه‌های اخیر در ایران و لزوم ایجاد انبوه مسکن سبب کاهش کیفیت و مطلوبیت طراحی‌ها گشته است و تصمیم‌گیرندگان این عرصه، با توجه به اهدافی که دارند، کمتر به دنبال پاسخ‌گویی به مهم‌ترین موضوع، یعنی نیاز استفاده‌کننده، هستند و در بهترین حالت ممکن از موضع یک تأمین‌کنندۀ مسکن و نه یک طراح، تنها به مجموعه نیازهای اولیۀ یک خانوادۀ معمولی توجه می‌کنند. طراحی مجتمع‌های مسکونی امروزی، به دلیل نبود توجه به نیازهای انسانی، زندگی فردی و اجتماعی ساکنین را با مشکلاتی مواجه کرده است. یکی از همین مشکلات فقدان انعطاف‌پذیری در طراحی فضاها است، بدین معنی که فضا قابلیت سازگاری با تغییر شرایط زندگی ساکنین را ندارد یا به ‌اصطلاح، مسکن امروز یک فرد پاسخ‌گوی نیازهای فردای او نیست. در این تحقیق با هدف ارتقای کیفیت انعطاف‌پذیری در طراحی مجموعه‌های مسکونی، ابتدا با استفاده از اسناد و مطالعات کتابخانه‌ای به بازتعریفی از معیارهای طراحی مسکن منعطف پرداخته شده است تا چارچوبی نظری برای انعطاف‌پذیری به دست آید. در گام بعدی با در نظر گرفتن معیارهای این چارچوب، نمونه‌هایی از مسکن آپارتمانی در تهران بررسی و تحلیل و وضعیت انعطاف‌پذیری در این نمونه‌ها ارزیابی شده است. درنهایت با استفاده از نظر متخصصین و صاحب‌نظران عرصۀ طراحی مسکن و از طریق پرسش‌نامۀ مقایسۀ زوجی و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice این پارامترها اولویت‌بندی و مناسب‌ترین راهکارها برای طراحی انعطاف‌پذیر در مسکن آپارتمانی ایران تعیین گردیده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در اولویت‌بندی معیارها، طراحی معماری مهم‌ترین معیار است و بعد از آن سیستم ساختاری، تجهیزات، مبلمان، و فضاهای خدماتی در جایگاه‌های بعدی هستند. این نتایج اثرگذارترین مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن ایرانی قلنداد می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1395.26.3.3.0

عنوان مقاله [English]

Flexibility Criteria for Design of Apartment Housing in Iran

نویسندگان [English]

Mitra Ghafourian ¹
Sepideh Aghaei ²

¹ Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iranian University of Science and Technology

چکیده [English]

Increased production rate of housing due to rapid population increase has led to standard housing design solutions that do not correspond to personal needs. This research attempts to redefine a set of flexibility criteria for housing based on a literature survey. Using a set of eight criteria, a sample of six apartment buildings in Tehran City are assessed in terms of their overall flexibility. Flexibility criteria are then divided into four main categories with eight subsets. A sample group of 10 architects then assesses the applicability of these criteria using a 28-item questionnaire. Their answers are then analyzed using the analytic hierarchy process (AHP) method. The results indicate that architectural design is considered the criteria with highest influence on housing flexibility, while other criteria such as structural system, installations, furniture and service spaces are ranked as the next influential factors, respectively.

مراجع

اهری، زهرا و دیگران. مسکن حداقل، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1367

چرمایف، سرج و کریستوفر الکساندر. عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی (به‌ جانب یک معماری انسانی)، ترجمۀ منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۱.

ذبیحی، حسین و فرح حبیب و کمال رهبری‌منش. «بررسی رابطۀ بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع مسکونی بر روابط انسان»، در نشریۀ هویت شهر، ش 8 (بهار و تابستان 13۹۰)، ص 103- 118

رمضانی، زهرا. طراحی مسکن انعطاف‌پذیر بر مبنای هماهنگی مدولار، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری، گرایش مسکن، دانشگاه علم و صنعت، 1389.

رهنمایی، محمدتقی و سهراب امیریان. «مروری بر نقش دولت در گسترش و تمرکز شهرنشینی در ایران»، در جغرافیاـ انجمن جغرافیایی ایران، ش 1 (پاییز و زمستان 1382)، ص ۱۹-40.

زبردست، اسفندیار. «کاربرد فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای‌«، در مجلۀ هنرهای زیبا، ش 10 (زمستان 1380)، ص ۳-۲۱.

عینی‌فر، علیرضا. «الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش ۱3 (بهار 82)، ص ۶۴-۷۷.

قدسی‌پور، سیدحسن. فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1384.

گروتر، یورگ. زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمۀ جهانشاه پاکزاد، دانشگاه شهید بهشتی، 1388.

مسائلی، صدیقه. «نقشۀ پنهان به ‌مثابۀ دستاورد باورهای دینی در مسکن سنتی کویری ایران»، در مجلۀ هنرهای زیبا، ش 37 (بهار 1388)، ص ۲۷-۳۸.

Albostan, D. “FLEXIBILITY”, in MULTI- RESIDENTIAL HOUSING PROJECTS: THREE INNOVATIVE CESES FROM TURKEY, JULY 2009.

Beise, J. Adaptable Housing or Adaptable People? Experience in Switzerland Gives a New Answer to the Questions of Housing Adaptability, Architecture & Component, Architecture & Behaviour, 1995.

Friedman, A. The Adaptable House: Designing Homes for Change, New York: McGraw-Hill, 2002.

Galfeti, G.G. “Introduction Pisos Piloto”, in B. Leupen, & J. Leupen (eds.), Dwelling: Architectural And Modernity, Delft: Tupelft: Faculteit. Bouwkunde, 2003, pp. 87-102.

Ghafourian, M. A Correlation Model on Flexible Building Design with User Satisfaction in Residential Unit Plan, Phd thesis, UTM, 2012.

Habraken, N.J. “Design for Flexibility”, in Building Research & Information, 36 (3) (2008), pp. 290-296.

Lang, J. Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioural Sciences in Environmental Design, Newyork: Van No Strand Reinhild Company Inc, 1987.

Pena, W. & S. Parshall. Problem Seeking: An Architectural Programming Primer, New York: John Wiley and Sons, Inc, 2001.

Poddubiuk, M. The Spectre of A Canadian Architecture, 1995.

Priemus, H. “Flexible Housing: Fundamentals and Background”, in Open House International, 18 (4) (1993), pp. 19-26.

________ . “Housing as a Social Adaptation Process: A Conseptual Sheme”, in Environment and Behavior, 18 (1) (1986), pp. 31-52.

Rabeneck, A. & D. Sheppard & P. Town. “Housing: Flexibility/ Adaptability?”, in Architectural Design, 44 (1974), pp. 76-91.

Schneider, T. & J. Till. “Flexible Housing: Opportunities and Limits”, in Archit. Res. Q. Oxford, United Kingdom: Architectural Press, 9 (2) (2005), pp. 157–166.

Schneider, T. & J. Till. “Flexible Housing: The Means to the End”, in Archit. Res. Q. Oxford, United Kingdom: Architectural Press, 9 (3,4) (2005), pp. 287-294.

Schneider, T. & J. Till. Flexible Housing, Oxford, United Kingdom: Architectural Press, 2007.

Schneider, F. “The Layout of Apartment/ The Floor Plan Idea”, in B.Leupen & J. Leupen (eds), Dwelling Architecture and Modernity, The Netherlands: Delf University Of technology, Faculty of Architecture, 2003, pp. 31-37.

Schroder, U. Variable Mutzber Hauser Und Wohnungen, Grundrislosungen. Anpaszbar an Familiengrosze und Lebensform Bauverlag GmbH, Wiesbaden, Berlin, 1979.

Teige, K. The Minmum Dwelling ( E.Dluhosch, Trons.), Cambridge, Massachusetts: United Statees Of America, The MIT Press, 2002.