نقش کیفیت‌های طراحی شهری ادراک‌شده با فعالیت بدنی ساکنان محله، نمونۀ موردی: محلات سعادت‌آباد و شهرک قدس تهران

حکیمیان, پانته آ

نقش کیفیت‌های طراحی شهری ادراک‌شده با فعالیت بدنی ساکنان محله، نمونۀ موردی: محلات سعادت‌آباد و شهرک قدس تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

پانته آ حکیمیان

استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

امروزه علی‌رغم پیشرفت علوم پزشکی و بهداشت عمومی، شیوع بالای بیماریهای غیر واگیر سلامت شهروندان را تهدید میکند و کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی یکی از علل اصلی آن است. نامناسب بودن محیط شهری برای حضور پیاده و تحرک روزانۀ شهروندان شهرها را به محیطهای مشوق شیوۀ زندگی کمتحرک تبدیل کرده است. با وجود عنایتهای روزافزون به موضوع سلامت، بخش اعظم پژوهشهای بومی در حوزۀ علوم پزشکی صورت گرفته و مطالعات در حوزۀ طراحی شهری نیز اندک هستند. از این‌ رو هدف این پژوهش بررسی رابطۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک‌شدۀ محله با انواع فعالیت بدنی افراد به مثابۀ یکی از رفتارهای مرتبط با سلامت جسمانی است. روش پژوهش «کمّی» از نوع «همبستگی میان متغیرها» است و در طرح پژوهش از آزمون معنادار بودن تفاوت میان دو گروه مستقل استفاده شده است. بر این اساس، دو محله با فرم شهری متفاوت در محدودۀ منطقۀ دو شهر تهران در محدودههای «سعادت‌آباد» و «شهرک قدس» انتخاب گردید. برای گردآوری دادهها از پرسش‌نامۀ بینالمللی فعالیت بدنی و پرسشنامۀ بومی‌شدۀ «سنجش پیادهرهواری محیط محله» استفاده شده که از طریق نمونهگیری طبقهای با 123 نفر از ساکنان بزرگسال (18-65 سال) دو محله به صورت مصاحبۀ رو در رو تکمیل گردیده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که فرم شهری محیط مسکونی میتواند بر رفتار فعالیت بدنی ساکنان تأثیرگذار باشد، این موضوع از طریق رابطۀ مثبت مؤلفههای سازندۀ کیفیت طراحی شهری محیط ادراک‌شدۀ محله قابل توضیح است. ساکنان محله مشوق فعالیت بدنی (سعادت‌آباد) فعالیت بدنی بیشتری نسبت به ساکنان محلۀ مشوق کم‌تحرکی (شهرک قدس) دارند. همچنین فعالیت بدنی ساکنان محلۀ اول با کیفیتهای طراحی شهری متعددی از سه مؤلفۀ عملکردی، زیباشناختی، و زیست‌محیطی مرتبط است، در حالی که در محلۀ دوم فعالیت بدنی ساکنان کیفیتهای طراحی شهری اندکی برای تشویق افراد به فعالیت بدنی و تحرک در محیط محله دیده می‌شود. نتایج پژوهش حاضر مؤید اهمیت فرم شهری محیط محله و به‌تبع آن رشتۀ طراحی شهری در ارتقای سلامت جسمانی ساکنان و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کم‌تحرکی افراد است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1395.26.1.5.8

عنوان مقاله [English]

Cognitive Urban Qualities and Physical Activities A Comparison of two Neighborhoods

نویسنده [English]

Pantea Hakimian

Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Despite the improvement of health services, current urban dwellers are exposed to an increase in non-contagious diseases. Lack of physical activity for recreational purposes or daily transport and the resulting obesity have been identified as the main causes for the spread of these non-contagious diseases. Employing a quantitative methodology to compare the data for two different districts in Tehran, this research focuses on the correlation between properties of urban form and the degree of residents’ physical activity. The data for this research was collected by face-to-face interviews with some 123 adult residents aged between 18~65 using the International Physical Activity Questionnaire (IPAQ) and the Neighborhood Environment Walkability Scale (NEWS). Data analysis included a test-retest reliability and covariance analyses. The results indicate that constituent parameters for urban quality positively correlate with residents’ physical activity. In the first district where functional, aesthetic and environmental parameters encourage physical activity, residents have significantly higher physical activity. On the contrary, the level of physical activity is much lower in the second district which is supportive of vehicular use as the main transportation mode. In conclusion, two detrimental characteristics of urban form that instigate physical activity are identified to be permeability and mixed use.

مراجع

بحرینی، سیدحسین و حسین خسروی. «معیارهای کالبدی‌ـ فضایی موثر بر میزان پیاده‌روی، سلامت، و آمادگی جسمانی»، در فصلنامۀ هنرهای زیبا، ش 43 (پاییز 1389)، ص 5-16.

بریس، نیکلا و ریچارد کمپ و رزمری سنلگار. تحلیل داده‌های روان‌شناسی با برنامۀ اس پی اس اس، ترجمۀ خدیجه علی‌آبادی و سیدعلی صمدی، تهران: دوران، 1392.

بهزادفر، مصطفی. «سبزمداری الزام بی‌بدیل پایداری مکان‌های همگانی شهری»، در مجموعه چکیده مقالات اولین همایش ملی فضاهای عمومی شهری پایدار، چالش‌ها و فرصت‌ها، تهران، دانشگاه هنر، 1392.

حکیمیان، پانته‌آ. «بعد سلامت طراحی شهری»، در مجلۀ صفه، ش 56 (بهار 1391)، ص ۸۷-۱۰۰.

ــــــــ . «فضاهای شهری سلامت‌محور: ویژگی‌های کالبدی تأثیرگذار بر چاقی افراد»، در فصلنامۀ آرمان‌شهر، سال هشتم، ش 15 (پاییز و زمستان ۱۳۹۴)، ص 215-224.

رزاقی اصل، سینا و مسعود علیمردانی و نیکو زیبایی. «نقش عوامل طراحی در ارتقای سلامت و پیاده‌روی ساکنان، مطالعۀ موردی: محلۀ مطهری مشهد»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش 10 (بهار 1393)، ص ۲۷-۳۶.

سراوند، مهندسان مشاور معمار و شهرساز. طرح تفصیلی منطقۀ 2 شهرداری تهران، نهاد مشترک مسئول تهیۀ طرح‌های جامع و تفصیلی شهر تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، 1385.

سرمد، زهره و عباس بازرگان و الهه حجازی. روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران« نشر آگه، 1391.

عزیزی، فریدون و مازیار رحمانی و محمد مجید و حبیب امامی و پروین میرمیران و رامبد حاجی‌پور. «معرفی اهداف، روش اجرایی، و ساختار بررسی قند و لیپید تهران (TLGS)»، مجلة غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران، ش ۶ (تایستان 1379)، ص ۷۷-۸۶.

گلکار، کورش. «مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری»، در صفه، ش 32 (بهار و تابستان 1380)، ص ۳۸-۶۵.

ــــــــ . آفرینش مکان پایدار: تأملاتی در باب نظریۀ طراحی شهری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1390.

Alfonzo, M. “To Walk or not to Walk: The Hierarchy of Walking Needs”, in Environment and Behavior, 37 (6) (2005), pp. 808–836.

Appleyard, D. & M. Lintell. “The Environmental Quality of City Streets: The Residents’ Viewpoint”, in Journal of the American Institute of Planners, 38 (1972), pp..84-101.

Booth, M.L. & N. Owen & A. Bauman & O. Clavisi & E. Leslie. “Social-cognitive and Perceived Environmental Influences Associated with Physical Activity in Older Australians”, in Prev Med, 31 (2000), pp. 15–22.

Centers for Disease Control and Prevention. “Neighborhood Safety and the Prevalence of Physical Inactivity– Selected States”, in Mor Mortal Wkly Rep 1999, 48(7) (1996), pp. 143-146.

Cervero, R. & K. Kockelman. “TRAVEL DEMAND AND THE 3DS: DENSITY, DIVERSITY, AND DESIGN”, in Transportation Research Part D: Transport and Environment, Vol. 2, Issue 3 (1997), p. 199-219.

Cervero, R. & O.L. Sarmiento & E. Jacoby & L. Gomez & A. Neiman. “Influences of Built Environments on Walking and Cycling: Lessons from Bogotá”, in International Journal of Sustainable Transportation, 3(4) (2009), pp. 203-226.

Craig, C.L. & A.L. Marshall & M. Sjöström & A.E. Bauman & M.L. Booth & B.E. Ainsworth & M. Pratt & U. Ekelund & A. Yngve & J.F. Sallis & P. Oja. “International Physical Activity Questionnaire: 12-Country Reliability and Validity”, in Med Sci Sports Exerc, 35(8) (2003), pp. 1381-1395.

Frank L.D. & J.F. Sallis & T.L. Conway & J.E. Chapman & B.E. Saelens & W. Bachman. “Many Pathways from Land Use to Health: Associations between Neighborhood Walkability and Active Transportation”, in BMI and air quality, J of American Planning Association, 72(1) (2006), pp. 75-87.

Gehl, J. Life between Buildings, Copenhagen: The Danish Architectural Press, 1996.

Giles-Corti, B. & R.J. Donovan. “Relative Influences of Individual”, in Social Environmental, and Physical Environmental Correlates of Walking, Am J Public Health, 93(9) (2003), pp. 1583-1589.

Hakimian, P. & A. Lak. “Adaptation and Reliability of Neighborhood Environment Walkability Scale (NEWS) for Iran: A Questionnaire for Assessing Environmental Correlates of Physical Activity”, in Med J Islam Repub Iran, 30 (1) (2016), pp. 923-931.

Hoehner, C.M. & L.K. Brennan Ramirez & M.B. Elliott & S. Handy & R.C. Brownson. “Perceived and Objective Environmental Measures and Physical Activity among Urban Adults”, in American Journal of Preventive Medicine, 28 (2S2) (2005), pp. 105–116.

Humpel, N. & N. Owen & D. Iverson & E. Leslie & A. Bauman. “Perceived Environment Attributes, Residential Location, and Walking for Particular Purposes”, in Am J Prev Med, 26(2) (2004), pp. 119-125.

Huston, S. & KR. Evenson & P. Bors & Z. Gizlice. “Neighborhood Environment, Access to Places for Physical Activity, and Leisure Time Physical Activity in a Diverse North Carolina Population”, in Am J Health Promot, 18(1) (2003), pp. 58–69.

IPAQ(International Physical Activity Questionnaires). Scoring Protocol, 2005, accessed at: http://www.ipaq.ki.se/ipaq.htm

King, AC. & C. Castro & S. Wilcox & AA. Eyler & JF. Sallis & RC. Brownson. “Personal and Environmental Factors Associated with Physical Inactivity Among Different Racial-ethnic Groups of U.S. Middle-aged and Older-aged Women”, in Health Psychol,19 (2000), pp. 354-364.

Kirtland, K.A. & D.E. Porter & C.L. Addy & M.J. Neet & J.E. Williams & P.A. Sharpe & L.J. Neff & C.D. Kimsey & B.E. Ainsworth. “Environmental Measures of Physical Activity Supports: Perception Versus Reality”, in American J of Preventive Medicine, 24(4) (2003), pp. 323-331.

Kondo, KL. & JS. Lee & K. Kawakubo & Y. Kataoka & Y. Asami & K. Mori & M. Umezaki & T. Yamauchi & H. Takagi & H. Sunagawa & A. Akabayashi. “Association between Daily Physical Activity and Neighborhood Environments”, Environ Health Prev Med,14(3) (2009), pp. 196-206.

Lee, JSL & K. Kawakubo & S. Kohri & H. Tsujii & K. Mori & A. Akabayashi. “Association between Residents' Perception of the Neighborhood's Environments and Walking Time in Objectively Different Regions”, in Environ Health Prev Med,12(1) (2007), pp. 3-10.

Lotfi, S. & M. Koohsari. ”Neighborhood Walkability in a City within a Developing Country”, in J. Urban Plann. Dev., 137(4) (2011), pp. 402–408.

McGinn, A.P. & K.R. Evenson & A.H. Herring & S.L. Huston & D.A. Rodriguez. “Exploring Associations between Physical Activity and Perceived and Objective Measures of the Built Environment”, in Journal of Urban Health, 84(2) (2007), pp. 162–184.

Owen, N. & N. Humpel & E. Leslie & A. Bauman & J.F. Sallis. “Understanding Environmental Influences on Walking: Review and Research Agenda”, in Am J Prev Med, 27(1) (2004), pp. 67-76.

Oyeyemi, A.L. & J.F. Sallis & B. Deforche & A.Y. Oyeyemi & I. De Bourdeaudhuij & D. Van Dyck. “Evaluation of the Neighborhood Environment Walkability Scale in Nigeria”, in International Journal of Health Geographics, 12:16 (2013), accessed at http://www.ij-healthgeographics.com/content/12/1/16

Powell, K.E. & L.M. Martin & P.P. Chowdhury. “Places to Walk: Convenience and Regular Physical Activity”, in Am J Public Health, 93(9) (2003), pp. 1519-1521.

Saelens, B.E. & J.F. Sallis & J.B. Black & D. Chen. “Neighborhood-based Differences in Physical Activity: An Environment Scale Evaluation”, in American Journal of Public Health, 93 (2003), pp. 1552-1558.

Saelens, B.E. & J. Sallis & L. Frank. “Environmental Correlates of Walking and Cycling: Findings from the Transportation, Urban Design and Planning Literatures”, in Annals of Behavioral Medicine, 25(2) (2003), pp. 80-91.

Sallis, J. & L. Frank & B. Saelens & M. Kraft. “Active Transportation and Physical Activity: Opportunities for Collaboration on Transportation and Public Health Research”, in Transportation Research, 38 (2004), pp. 249-268.

Sallis, J.F. & M.F. Johnson & K.J. Calfas & S. Caparosa & J.F. Nichols. “Assessing Perceived Physical Environmental Variables that May Influence Physical Activity”, in Research Quarterly for Exercise and Sport. 68 (4) (1997), pp. 345-351.

Salmon J. & N. Owen & D. Crawford & A. Bauman & JF. Sallis. “Physical Activity and Sedentary Behavior: a Population-based Study of Barriers, Enjoyment, and Preferences”, in Health Psychol, 22 (2003), pp. 178–88.

Van Dyck, D & G. Cardon & B. Deforche & JF. Sallis & N. Owen & I. De Bourdeaudhuij. “Neighborhood SES and Walkability are Related to Physical Activity Behavior in Belgian Adults”, in Preventive Medicine, 50 (2010), pp. S74–S79.

WHO. Prevalence of Insufficient Physical Activity among Adults, [Online].; 2010 [cited 2015 12 19. Available from: "http://apps.who.int/gho/data/node.main.A893?lang=en" http://apps.who.int/gho/data/node.main.A893?lang=en .