1
دانشجوى کارشناسى ارشد طراحى شهرى، دانشگاه هنر اصفهان
2
استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه هنر اصفهان
چکیده
فضای زندگی انسان‌ها، تحت تأثیر بعد زمان، ویژگی‌های متفاوتی به خود میگیرد. این ویژگی‌ها که یا به صورت بازگشت‌کننده و یا بازگشت‌ناپذیر هستند، در غالب ریتم‌های شهری، بر روی چگونگی استفاده از فضا تأثیر میگذارند. ریتم‌های شهری ردپایی از زمان در فضا هستند و در غالب فرمهای پیچیده، به منزلۀ جنبهای از عناصر ریتمیک طبیعت، مردم، فضا، و روابط پویای بین آنها تجربه میشوند و در دو دستۀ کلی ریتم‌های فضایی و ریتم‌های زندگی روزمره تقسیم میشوند.با توجه به اهمیت شناخت نیاز استفادهکنندگان در فرایند طراحی و خلق فضاهای کارآمد، در این پژوهش معرفی ریتم‌های شهری و روش‌شناسی استفاده از آنها، به منظور شناخت مسائل و مشکلات فضاهای شهری، با رویکردی پدیدارشناسانه، در بازههای زمانی مختلف، هدف قرارگرفته است. در انتها، فضاهای شهری محلۀ جلفای اصفهان، واحدهای پایه تحلیل گشته و با استفاده از روش تجزیه‌وتحلیل ریتم‌های شهری، بررسی شده‌اند. بدین ترتیب با هدف انجام پژوهشی کاربردی و به روش توصیفی‌ـ تحلیلی، با درنظر گرفتن ریتم هفته با کارکرد بازۀ مورد بررسی در فصل تابستان، اطلاعات مورد نیاز به شیوۀ مداخلهگر از طریق مصاحبه و ثبت تخصیص زمانیافراد، و همچنین شیوۀ غیرمداخلهگر، از طریق تحلیل قرارگاههای رفتاری، با مشاهدۀ ساده و عکس‌های تهیه‌شده و نتایج حاصل با استفاده از روش سوات، تحلیل شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که وجود ریتم‌های اجتماعی و فرهنگی متنوع در محلۀ جلفا عامل جذب جمعیت از سایر نقاط شهر به آن شده و باعث ایجاد قرارگاههای رفتاری مختلف، برخوردهای اجتماعی از پیش تعیین‌نشده و تشکیل خاطرۀ جمعی شده است. مجموع ریتم‌های زندگی روزمره، به‌همراه ریتم‌های فضایی، که در قالب روابط مکمل و متضاد یک مجموعه چندریتمی را تشکیل دادهاند، بر ادراک و تصویر ذهنی افراد از فضا تأثیر میگذارند و به صورت یکی از عناصر تشکیلدهندۀ محیط بر هویت آن محل نقش دارند.
بانی‌مسعود، امیر. معماری غرب، چ 5، تهران: هنر معماری قرن، 1392.
بسلمن، پیتر. «تصویرهای متحرک»، در متیو کرمونا و استیو تیزدل، خوانش مفاهیم طراحی شهری، ترجمۀ کامران ذکاوت و فرناز فرشاد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 139۰.
بل، سیمون. عناصر طراحی بصری معماری منظر، ترجمۀ محمد احمدی‌نژاد، تهران: خاک، 1386.
پاکزاد، جهانشاه. مبانی نظری و فرایند طراحی شهری، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، 1391.
جیکوبز، جین. مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی، ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: دانشگاه تهران، 1392.
رضاخواه خادم، هانیه. «ریتم در معماری»، برگرفته از وبگاه انجمن معمار (دستیابی در 25 مرداد 1393): http://www.memarblog.com
رضازاده، راضیه. «طراحی شهری زمان، سرعت و ضرب‌آهنگ زندگی شهری»، در مدیریت شهری، ش 9 (مرداد 1381)، ص 54-6۳.
سوری، الهام و همکاران. «مفهوم حس زمان و کاربرد آن در طراحی شهری»، در هویت شهر، ش 13 (بهار ۱۳۹۲)، ص 73-82.
شکیبامنش، امیر. بررسی تأثیرات پیکربندی فضایی و ساختار کالبدی بر تجربه ادراک زمان ذهنی عابرین پیاده، با بهره‌گیری از رویکرد واقعیت مجازی، پایان‌نامۀ دکتری شهرسازی، تهران: دانشگاه علم و صنعت، 1392.
فلامکی، محمدمنصور. ریشه‌ها و گرایش‌های نظری معماری، تهران: فضا، 1381.
کارمونا، متیو و همکاران. مکان‌های عمومی فضاهای شهری، ترجمۀ فریبا قرائی و همکاران، تهران: دانشگاه هنر، 1391.
ــــــــ . تئوری شکل شهر، ترجمۀ سیدحسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران، 1390.
محمودی، کورش و امیر شکیبامنش. اصول و مبانی رنگ‌شناسی در معماری و شهرسازی، تهران: انتشارات طحان، ۱۳۸۸.
مهندسین مشاور آتک. طرح بازنگری در طرح تفصیلی شهر اصفهان، منطقه 5 و 6، 1381.
هایدگر، مارتین. مفهوم زمان، ترجمۀ نادر پورنقشبند، تهران: پرسش، 1388.
Arom, Simha. African Polyphony and Polyrhythm: Musical Structure and Methodology, Paris: Cambridge University Press, 1991.
Chan, Chiu-Shui. “Phenomenology of Rhythm in Design”, in Frontiers of Architectural Research, 2012, pp. 253-258.
Evans,Graeme. “Hold Back The Night: Nuit Blanche And All-Night Events In Capital Cities”, Current Issues in Tourism, (February 2012), pp. 35-49.
Gemzoe, Lars. “Cycling In The City; Sustainable Use of Public Space”, Warsaw: Gel Architects Urban Quality Consultants, 2013.
Girot, Christophe. “Vision in Motion; Representing Landscape in Time”, in Charles Waldheim, The Landscape Urbanism Reader, New York: Princeton Architectural Press, 2006.
Jackson, John Brinckerhoff. A Sense of Place, A Sense of Time, New Haven: Yale University Press, 1994.
Koch, Daniel & Monica Sand. “Rhythmanalysis – Rhythm as Mode, Methods and Theory for Analysing Urban Complexity”, in Mohsen Aboutorabi & Andreas Wesener, Urban Design Research: Method and Application, Birmingham: Birmingham City University (BCU)( may 2010), pp. 61-73.
Lefebvre, Henri. Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, trans. Stuart Elden & Gerald Moore, London: Continuum, 2004.
Lefebvre, Henri & Catherine Regulier. “Attempt to Rhythmanalysis of Mediterranean Cities”, writing on cities, trans. Elizabeth Lebas & Eleonore kofman (ed.), Malden: Blackwell, 1996.
Lynch, Kevin. What Time Is This Place, Cambrige: MIT Press, 1972
Madanipour,Ali. Design of Urban Space, An Inquiry into a Socio-spacial Process, New York: john wiley & sons, 1996.
Mareggi, Marco. “Urban Rhythms in the Contemporary City”, in Urban and Landscape Perspectives, Vol.15 (2013), pp. 3-20.
Mayr, Albert & Antonella Radicchi. “Intermezzo: Timewalk”, in Urban and Landscape Perspectives, Vol.15 (2013), pp. 87-98.
Merrill, D.St. Urban Rhythms, A School of Music and Mixed-Use Project for Washington, DC, 1999.
Ngesan, Mohd Riduan & Hafazah Abdul Karim. “Night Time Social Behavior in Urban Outdoor Spaces of Shah Alam”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 50 (2012), pp. 959 – 968.
Pottharst, Merle & Benjamin K¨ onecke. “The Night and its Loss”, in Urban and Landscape Perspectives. Vol. 15 (2013), pp. 37-48.
Rossi, Aldo. The Architecture of The City, Trans. Diane Ghirardo & Joan Ockman, MIT Press, 1982.
Wunderlich, Filipa Matos. “Place-Temporality and Urban Place-Rhythms In Urban Analysis And Design: An Aesthetic Akin To Music”, in Journal of Urban Design, No. 3 (2013), pp. 383-408.
________ . “Symphonies of Urban Place:Urban Rhythmes as Traces of Time in Space”, in Journal of KOHT ja PAIK/ PLACE and LOCATION Studies in Environmental Aesthetics and Semiotics, No. 5 (2008), pp. 91-111.
________ . “Walking And Rhythmicity: Sensing Urban Space”, in Journal Of Urban Design, (2008), pp.125-139.
)