تبیین ابعاد حریم در روابط فضاهای داخلی مسکن ایرانی‌ـ اسلامی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه علم و صنعت

2 کارشناسى ارشد مهندسى معمارى اسلامى، دانشگاه بین المللى امام رضا(ع

چکیده

حریم مفهومی در روابط انسانی است، با نمود ارزش‌های اسلامی، که این موضوع حائز اهمیت بودن و جایگاه آن را در مسکن ایرانی‌ـ اسلامی نشان می‌دهد. حریم در دورۀ معاصر، با توجه به تأثیرپذیری روابط داخلی مسکن از نمونه‌های غربی در طراحی اولیه و همچنین به بهانۀ طرح انعطاف‌پذیر مسکن، در ساختار طراحی‌های فعلی ارزش بیشتری دارد، درواقع درک صحیح از ابعاد حریم در مسکن اجازۀ تغییرات و انعطاف در فضاهای داخلی را محدود می‌کند. با اعمال حریم، گزینه‌های انتخابی به تعداد نمونه‌های غربی در تغییرات پلان نخواهد بود. در این پژوهش ابعاد حریم در روابط فضاهای داخلی مسکن ایرانی‌ـ اسلامی، به منظور درک تحلیل چگونگی هم‌جواری فضاها از حیث هدف کاربردی تبیین گردیده و به منظور عرضۀ یک مبانی طراحی، رعایت حریم فضاها در گستره‌ای از نظرات کارشناسان در چهار بعد حریم دیداری، شنیداری، بویایی، و حرکتی بررسی شده است.در این پژوهش، با فرض این موضوع که در مسکن ایرانی‌ـ اسلامی، به منظور رعایت حریم داخلی، همۀ فضاها بر هم تأثیرگذارند و هیچ‌یک نمی‌توانند به صورت مستقل اثرگذار باشند، از طریق تعیین اولویت‌های هم‌جواری فرضیۀ ثابت و میزان و اولویت اثرگذاری، با روشی تحلیلی و سلسله‌مراتبی دنبال شد، چهار بعد حریم معیارها و فضاهای داخلی مسکن و گزینه‌های پژوهش تعیین شدند و در مرحلۀ اول با روش پیمایشی، از طریق پرسش‌نامه و نظر‌سنجی از فقها وکارشناسان علوم اسلامی، با روش تحلیل سلسله‌مراتبی و تحلیل نرم‌افزاری Expert choice، رعایت حریم دیداری در فضای داخلی مسکن، با وزن نهایی 465/0، در رتبۀ اول تعیین شد و در مرحلۀ دوم پیمایش با نظر خبرگان معماری اسلامی و روش تحلیلی فوق،  اولویت ارزشی رعایت هم‌جواری فضاها نسبت به هم و درنهایت به صورت مجزا نسبت به همۀ ابعاد حریم مشخص شد. درواقع نگرش اصلی بر این است که، این پژوهش بتواند در درستی هم‌جواری طراحی فضاهای داخلی مسکن مفید گردد و بایدها و نبایدهای هم‌جواری‌ها را، به صورت کمی، در قالب استانداردی قابل‌تعمیم بیان کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determining Privacy Dimensions in Persian-Islamic Interior Architecture using Analytic Hierarchy Process

نویسندگان [English]

  • Mahdi Hamzehnejad 1
  • Arezoo Mohtasham 2
1 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology
2 M. Arch, Faculty of Islamic Art and Architecture, Imam Reza International University
چکیده [English]

Privacy is a key notion in Persian and Islamic culture. Nevertheless, it has been seriously challenged with the introduction of Modern Architecture and its open spatial arrangements. This paper attempts to identify spatial arrangements which maintain spatial privacy. To this end, the views of Islamic theologians were collected and analyzed using the Analytic Hierarchy Process (AHP). AHP is a multi-criteria decision-making methodology to derive ratio scales from paired comparisons. The inputs for AHP can be obtained from subjective opinion such as satisfaction, feelings and preference. Four key privacy dimensions in the survey include: visual, audial, olfactory, and kinetic. In the first iteration of AHP analysis, the visual dimension of privacy was found to be of primary importance. The second iteration revealed the value of spatial adjacency as the most important factor affecting privacy.

مراجع

  1. منابع و مآخذ
  2. آذر، عادل و علی رجب‌زاده. تصمیم‌گیری کاربردی رویکردMADM ، تهران: انتشارات نگاه دانش، 1389.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب، قم: انتشارات صدرا، بی‌تا.
  4. اخوت،‌ هانیه. «بررسی تطبیقی ابعاد حریم در مسکن سنتی و معاصر با استفاده از مدل تحلیلی BDSR»، در مسکن و محیط روستا، ش 142 (تابستان 1392)، ص 9۷-۱۱۲.
  5. بنتلی، ای ین و دیگران. محیط‌های پاسخ‌ده، ترجمۀ مصطفی بهزادفر، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1391.
  6. توکلی، مرتضی و دیگران. «کاربرد فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در تعیین اولویت بخش‌های اقتصادی، مطالعة موردی شهرستان نیشابور»، در فصلنامۀ روستا و توسعه، ش 4 (زمستان 1388)، ص 77-98.
  7. حبیبی، سیدمحسن و همکاران. مسکن حداقل، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1367.
  8. زبردست، اسفندیار. «کاربرد فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای»، در هنرهای زیبا، ش10 (زمستان 1380)، ص 1۳-۲۱.
  9. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. علم‌ الیقین، قم: انتشارات بیدار، 1406 ق.
  10. طبرسی، حسن ‌بن ‌فضل. مجمع البیان فی تفسیر القرآن،‌ به کوشش هاشم رسولی. تهران: ناصر خسرو، 1372.
  11. طریحی، ف‍خ‍رال‍دی‍ن‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د. مجمع ‏البحرین، قم: انتشارات صدرا، بی‌تا.
  12. گروتر، یورگ. زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمۀ مجتبی دولتخواه و سولماز همنی، تهران: نشر دولتمند، 1389.
  13. لنگ، جان. آفرینش نظریۀ معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، ترجمۀ علیرضا عینی‌فر، تهران: دانشگاه تهران، 1393.
  14. محتشم، آرزو. بررسی تطبیقی مفاهیم انعطاف‌‌پذیری، عوامل ایجاد و جایگاه آن در مسکن با رویکرد اسلامی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، ۱۳۹۴.
  15. محمدی، جمال و دیگران. «اولویت‌سنجی مکانی توسعۀ فضاهای سبز و پارک‌های شهری، با استفاده از روش AHP، نمونۀ موردی: شهر میاندوآب»، در نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، ش 2 ( بهار 1391)، ص 41-6۲.
  16. مؤمنی، منصور و علیرضا شریفی سلیم. مدل‌ها و نرم‌افزارهای چندشاخصه، تهران: مؤلفین، 1390.
  17. هال، ادروارد. بعد پنهان، ترجمۀ منوچهر طبیبیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1393.
  18. Galfetti, Gustau Gili. “Introduction Pisos Piloto”, in Dwelling: Architecture And Modernity, No. 2) 2003(, pp. 87-102.
  19. Till, J. & T. Schneider. “Flexible Housing: The Means To The End”, in Journal of Arq, No. 9 (2005), pp. 287-296.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 دی 1395
  • تاریخ بازنگری: 12 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار