بررسی قابلیت روش تحقیق کیو در شناسایی و اولویت‌بندی وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی، نمونۀ موردی: روستای جیلان‌آباد از توابع اصفهان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 استاد دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتى

3 استاد دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

چکیده

 اعمال انسان‌ها تابع ذهنیت آن‌ها در خصوص یک موضوع است. ارزش‌ها و به تبع آن تصمیمات و اقدامات با تغییر ذهنیت افراد تغییر می‌کنند. وجوه مؤثر در طرح و ساخت مسکن به شکل یک سری محدودیت­ها، امکانات، خواسته­ها، و نیازها در ذهن روستایی تأثیر می‌گذارد و منجر به تصمیم‌گیری‌های وی در شکل و روش احداث مسکن می­شود. بنا بر این ذهنیت از یک طرف برآیند وجوه مؤثر و از طرف دیگر منشأ تصمیمات اجرایی افراد در مورد مسکن است. لازم است تا با کاویدن ذهن افراد، با ماهیت ریشۀ اعمال، به وجوه مؤثر در تشکیل ذهنیت نیز دس یابیم. این ذهنیت­ها در مناطق مختلف و برای افراد مختلف متفاوت است. خطای معماری و طراحی نیز در بسیاری از موارد، به دلیل عرضۀ راهکارهای مشابه برای افراد بسیاری، بدون توجه به ویژگی­ها و ذهنیت­های فردی آن‌ها، اتفاق می­افتد. این پژوهش با معرفی روش کیو و ویژگی­ها و مراحل انجام آن، قابلیت استفاده از این روش در شناسایی و اولویت­بندی وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی را در یک روستای نمونه مورد سنجش قرار داد. روش تحقیق کیو، در کنار سایر تلاش‌های معماران برای دسترسی به مکنونات ذهنی کاربران طرح معماری، قابلیت‌هایی دارد. نتیجه اینکه، با استفاده از روش کیو می‌توان میزان اهمیت وجوه مؤثر در طرح مسکن در یک روستا را از زاویۀ ذهن روستاییان مشخص کرد. همچنین ذهن­کاوی منجر به استخراج برخی وجوه و دغدغه­های ذهنی مؤثر در رفتارهای مرتبط با احداث مسکن مردم یک روستا می­شود که توجه به آن نتایج مطلوبی را به دنبال خواهد داشت. تحقیق حاضر بر سنجش قابلیت‌های کاربرد روش کیو متمرکز است و هدف در آن کشف نیازهای نمونۀ موردی تحقیق نیست، ولی آنچه در حاشیه و در خصوص نمونۀ مذکور حاصل شد، بیانگر وجود دو عامل مهم در مسکن روستایی روستای جیلان­آباد از توابع اصفهان است. گروهی از روستاییان به دنبال سرپناه و حداقل­ها و خانه­ای با متراژ کم هستند و با محدودیت‌های قانونی درگیرند. در مقابل، گروه دیگر، به دنبال جایگاه اجتماعی و شاخص شدن در روستا، دغدغۀ احداث طبقات بیشتر برای مسکن را دارند و عناصر سمبلیک را برای تعبیه در نمای خانه جستجو می­کنند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Applying Q method to Identify and Prioritize Rural Housing Design Aspects

نویسندگان [English]

  • Tohid Hatami Khaneqhai 1
  • Akbar Zargar 2
  • Mohsen Sartipipour 3
1 Assistant Professor, Department of Architecture, Mohaghegh Ardebili University
2 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
3 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

One of key challenges in rural housing design is the misinterpretation of residents’ actual needs and preferences. Incorrect assumptions about user preferences usually lead designers to propose standard solutions insensitive to users’ culture and mentality. The Q methodology is a form of factor analysis that is used to analyze correlations between subjects across a sample of variables. Therefore, it reduces the many individual viewpoints of the subjects down to a few factors, which represent shared ways of thinking. The sample of statements for a Q sort is drawn from a “concourse”, i.e. the sum of all things people say or think about the issue being investigated. The Q method commonly uses a structured sampling approach in order to test and represent the full breadth of a concourse.
This paper employs Q methodology to investigate housing preferences in Jailanabad Village close to Isfahan City. It indicates that in contrast with initial assumptions, there is a marked difference among villagers regarding their housing characteristics. For lower-income residents, the key housing priorities are the costs of construction and obtaining legal permits. These residents prefer inexpensive small houses, which could be built with minimal municipal procedures. On the other hand, the high-income villagers prefer housing which boasts their affluence and prestige. Accordingly, they prefer buildings taller than one storey with façade decorations symbolizing their social status.

  1. علی‌الحسابی، مهران و امین عبدمجیری. «تأثیر روابط فرهنگی اجتماعی بر معماری مسکن روستایی، مطالعۀ موردی: روستاهای ناحیۀ شرق استان خراسان». در مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی: مسکن، و بافت، محور تخصصی: برنامه-ریزی و طراحی مسکن روستایی (جلد دوم): تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1389، ص 39-58.
  2. خوشگویان‌فرد، علیرضا. روش‌شناسی کیو، تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، 1386.
  3. Brown, S.R. “Q Methodology and Naturalistic Subjectivity”, in B. Midgley & E. Morris (Eds.), Modern Perspectives on J.R. Kantor and Interbehaviorism, Reno, NV: Context Press, 2006, pp. 251-268.
  4. ________ . “Q Methodology”, in M.S. Lewis-Beck, A. Bryman, & T.F. Liao (Eds.), The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods, Thousand Oaks, CA: Sage, Vol. 3, 2004, pp. 887-888.
  5. ________ . “The History and Principles of Q Methodology in Psychology and the Social Sciences”, Read at the British Psychological Society symposium on, A Quest for a Science of Subjectivity: The Lifework of William Stephenson, University of London, 1997.
  6. Duenckmann, F. “The Village in the Mind: Applying Q-Methodology to Re-constructing Constructions of Rurality”, in Journal of Rural Studies, No.26 (2010), pp. 284–295.
  7. McKeown, B. & D. Thomas. Q Methodology, Newbury Park, 1988.
  8. Reber BH. & SE. Kaufman & F. Cropp. “Assessing Q-Assessor: A Validation Study of Computer-Based Q Sorts versus Paper Sorts”, in Operant Subjectivity, Vol. 23, No. 4 (2000), pp. 192-209.
  9. Robbins, P. & R. Krueger. “Beyond Bias? The Promise and Limits of Q-Method in Human Geography”, in Professional Geographer, Vol. 52, No. 2 (2000), pp. 636–648.
  10. Robbins, P. “Q Methodology”, in Kempf-Leonard, K. (Ed.), Encyclopedia of Social Measurement, Vol. 3, Amsterdam, 2005.
  11. Van Exel, N. & G. de Graaf. “Q Methodology: A Sneak Preview”, Amsterdam, Boston, Heidelberg, et al, 2005, pp. 209–215.
  12. http://earthnc.com/chartviewer/index.php?ll=32.665092154682675,51.89708344418482&z=16دست‌یابی در تاریخ 20 آبان 1393