انگاشت‌پردازی چارچوب و اصول پایۀ برنامه‌ریزی توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه در شهر تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختة دکترى برنامه ریزى شهرى و منطقه اى، دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

2 استاد دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى

چکیده

گذار از دورۀ صنعت یا تولید‌ـ ماده به دورۀ دانش یا تولید‌ـ دانش و در آستانۀ سدۀ بیست و یکم تغییراتی چون جهانی‌شدن، مطرح شدن بحث اقتصاد دانش، شکل‌گیری جوامع شبکه‌ای، و پیشرفت فناوری‌های اطلاعات و ارتباطاتْ فرایند توسعۀ فضایی و برنامه‌ریزی شهری در جهان را به‌شدت متأثرکرده و به نیاز به شکل‌گیری الگوارۀ نوین توسعۀ شهری، یعنی توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه انجامیده که خواستار قانونمندی‌ها و ترتیبات فضایی نوینی در شهرهای هر دو جهان بیشتر و کمتر توسعه‌یافته است. پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه با استفاده از سیستم و سازوکار سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهر تهران برای رویارویی با تغییرات نوین شهری و بهره‌گیری از فرصت‌های دورۀ دانش در فرایند توسعۀ شهر تهران، به دلایلی که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان استفادۀ نارسا از رهیافت‌های سنتی برنامه‌ریزی شهری، دانش‌ـ پایه نبودن سیستم‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری، و چیرگی دیدگاه اقتصادی بر درک از این شکل از توسعه برشمرد، در پژوهش پایۀ این مقاله ردیابی نشده است. چنین نارسایی‌هایی ضرورت پرداختن به چارچوب و اصول پایۀ برنامه‌ریزی، که برای پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه در شهر تهران، مورد نیاز است، را توجیه می‌کند. از این رو، هدف این مقاله ردیابی چارچوب و اصول پایۀ برنامه‌ریزی توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه در زمینۀ نظر و عمل در جهان و به‌دست‌آوردن چارچوبی انگاشتی برای آزمون این اصول در سیستم برنامه‌ریزی شهر تهران است، تا بتوان مشکلات، کاستی‌ها، و بازدارنده‌های سیستم برنامه‌ریزی شهر تهران را در پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه شناسایی کرد. به منظور دستیابی به هدف این مقاله، از روشی با مسیری دوگانه استفاده شده است: مسیر نخست، پژوهش پایۀ مقاله را شکل می‌دهد، و مسیر دوم، بر پایۀ بروندادهای پژوهش پایۀ مقاله، چارچوبی را برای تحلیل سیستم برنامه‌ریزی شهر تهران پیشنهاد کرده و به‌کار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز تحلیل با استفاده از بررسی اسناد موجود و انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با دست‌اندرکاران تولید و اجرای برنامه‌های شهری در شهر تهران گردآوری‌ و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل متن، در چارچوب رهیافت پژوهش کیفی، تحلیل شده است. بر پایۀ یافته‌های حاصل از تحلیل سیستم برنامه‌ریزی شهر تهران در مسیر پژوهش تحلیلی این مقاله، نتیجه آن است که سیستم و سازوکار موجود برنامه‌ریزی شهری در این شهر، در صورت تداوم روال جاری، از پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه ناتوان است. پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه توسط سازوکار برنامه‌ریزی شهری در شهر تهران،به  چرخش رهیافت‌های سنتی برنامه‌ریزی به رهیافت‌های فضایی، راهبردی، رابطه‌ای، و دانش‌ـ پایۀ برنامه‌ریزی و حرکت به سوی وضعیتی نیازمند است که در آن اصول پایه‌ای مشخص به کار رفته باشد. مهم‌ترین چنین اصولی را می‌توان نخست) گسترش ابزارهای قانونی پشتیبان پایه‌گذاری توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه، دوم) تقویت سازوکار رسمی همکاری یا برقراری روابط همکارانه میان دست‌اندرکاران یا عاملان درگیر در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری یا سیاست‌گذاری و اجرای سیاست‌های شهری، سوم) ایجاد چارچوب یکپارچۀ سیاست‌گذاری شهری برای هماهنگی چارچوب‌های سیاست‌گذاری شهری، و چهارم) پذیرش و به‌کارگیری یک رهیافت دانش‌ـ پایه در برنامه‌ریزی برای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری دانش‌ـ پایه یا به‌کارگیری اصول مدیریت دانش (یا مدیریت با دانش) در سیستم برنامه‌ریزی شهری، مرتبط با فرایندهای تولید و اجرای برنامه در شهر تهران، بر‌شمرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conceptualizing a Knowledge-based Urban Planning Framework for Tehran Metropolis

نویسندگان [English]

  • Asrin Mahmoudpour 1
  • Zohreh A. Daneshpour 2
1 Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
2 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Conceptualizing a Knowledge-based Urban Planning Framework for Tehran Metropolis
Spatial planning is subject to continuous and drastic changes caused by the transition from industrial to information age, globalization and rapid progress in information and communication technology. This requires a paradigm shift from the simplified, mostly linear, Modern planning approach to a complex system-oriented knowledge-based approach. Considering the shortcomings of the current conventional planning practices in Tehran Metropolis, there is an urgent need for establishing a knowledge-based planning framework with its respective principles. This paper attempts to identify the nature and preconditions for knowledge-based urban planning and development, while assessing obstacles in establishing this planning in Tehran. To this end, the theoretical bases of knowledge-based planning are first reviewed. Secondly, the current planning system in Tehran and obstacles for introducing knowledge-based planning within in this system are analyzed using an analytical framework. Two sources of data have been explored: planning documents and semi-structured interviews with key decision-makers in Tehran. The results indicate that the prerequisites for introducing knowledge-based planning in Tehran include: (i) supportive legal instruments; (ii) mechanisms for closer collaboration between planners and decision-makers; (iii) integrated policy framework to coordinate planning at city level; and (iv) a knowledge-based planning conceptual framework adopted as the basis for decision-making.

مراجع

  1. دانشپور زهره و وحیده ابراهیم‌نیا و و ئه‌سرین محمودپور. «تدبیر چارچوب مدیریت دانش برای سیاست‌گذاری یکپارچه در کلان‌شهر تهران»، در فصلنامۀ هنرهای زیبا، ش ۵۷ (بهار ۱۳۹۳)، ص ۵۷-۷۰.
  2. دانشپور، ز. درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه بر نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴.
  3. محمودپور، ئه‌سرین. چارچوب انگاشتی برنامه‌ریزی توسعۀ شهری دانش‌ـ پایه در تهران، رسالۀ دکتری برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه شهید بهشتی، 1394.
  4. Baum, S & T. Yigitcanlar & S. Horton & K. Velibeyoglu & B. Gleeson. The Role of Community and Lifestyle in the Making of a Knowledge City, Brisbane: Griffith University, 2007.
  5. Becker, G. Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, with Special Reference to Education, Chicago: University of Chicago Press, 1964.
  6. Bryman, A. Social Research Methods, Oxford University Press, 2004.
  7. Bishwapriya, Sanyal, Comparative Planning Culture, Routledge, 2005.
  8. Callon, M. “Techno-economic Networks and Irreversibility, Sociology of Monsters?”, Essays on power, technology and domination, Sociological Review Monograph, London: Routledge, 1991.
  9. Carrillo, F.J. Knowledge Cities: Approaches, Experiences and Perspectives, Elsevier, 2006.
  10. Carrillo, F.J. & T. Yigitcanlar & B. Garcia & A. Lonnqvist. Knowledge and the City: Concepts, Applications and Trends of Knowledge-based Urban Development, Routledge, 2014.
  11. Corbisiero, F. “Social Capital: A Helpful Tool-concept within Social Sustainability Dimention”, in Sociology the Journal of the British Sociological Association, 2011.
  12. Cortright, J. New Growth Theory, Technology and Learning: A Practitionares’ Guide, Portland: US Economic Development Administration, 2001.
  13. Cressman, D. Brief Overview of Actor-Network Theory: Punctualization, Heterogeneous Engineering & Translation, Centre for Policy Research on Science & Technology (CPROST), 2009.
  14. Florida, R. The Rise of the Creative Class, New York: Basic Books, 2002.
  15. Friedmann, J. “Globalization and the Emerging Culture of Planning”, in Progress in Planning, 64(3) (2005), p. 183-234.
  16. Gibney, J. & S. Copleland & A. Murie. “Toward a New Strategic Leadership of Place for the Knowledge-based Economy”, in Leadership, 5(1) (2009), pp. 5-23.
  17. Gisselquist, R. What Does “Good Governance” Mean?, UN University, 2012, in http://unu.edu/publications/articles/what-does-good-governance-mean.html, accessed in 2016. 01.20.
  18. Gonzalez, M & J. Alvarado & S. Martinez. “A Compilation of Resources on Knowledge Cities and Knowledge-based Development”, in Journal of Knowledge Management, 8(5) (2004), pp. 107 – 127.
  19. Graham, S & P. Healey. “Relational Concepts of Space and Place: Issues for Planning Theory and Practice”, in European Planning Studies,7(5) (1999), pp. 623-646.
  20. Hall, P & K. Pain (Eds). The Polycentric Metropolis: Learning from Mega-city Regions in Europe, and Sterling, London: VA: Earthscan, 2006.
  21. Harris, B. “Informationis Notenough”, in URISANews, 90 (1987), pp. 4-6.
  22. Healey, P. “Network Complexity and the Imaginative Power of Strategic Spatial Planning”, in Albrechts, L and Mandelbaum (eds.), The Network Society: a New Context for Planning, London: Routledge, 2005, pp. 146-160.
  23. ________ . Urban Complexity and Spatial Strategies: Towards a Relational Planning for Our Times, Routledge, 2007.
  24. Hopkins, L & P.V Schaeer. “The Logic of Planning Behavior (Planning Paper) Urbana-Champaign”, Department of Urban and Regional Planning, University of I llinois. 85 (1985).
  25. Hsieh, H & S.E. Shanon. “Three Approaches to Content Analysis”, in Qualitative Health Research, 15(9) (2012), pp. 1277-1288
  26. Knieling, J & F. Othengrafen. “Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena”, in Urban and Regional Planning, Germany: HafenCity University, 2009.
  27. Knight, R.V. “Knowledge-based Development: Policy and Planning Implications for Cities”, in Urban Studies, 32, (2) (1995), pp. 225-260.
  28. Lailhonen, H & A. Lonnqvist. “Managing Regional Development, a Knowledge Perspective”, in International Journal of Knowledge-based Development, 4(1) (2013), pp. 50-63.
  29. Laszlo, K.C & A. Laszlo. “Fostering a Sustainable Learning Society through Knowledge-Based Development”, in Systems Research and Behavioural Science, 24(5) (2007), pp. 493-503.
  30. Lever, W. “Correlating the knowledge-base of Cities with Economic Growth”, in Urban Studies, 39(5-6) (2002), pp. 859-870.
  31. Nguyen, T.T. Knowledge Economy and Sustainable Economic Development, A Critical Review, New York: De Gruyter Saur, 2010.
  32. Planning Policy Statement 1 (PPS). Planning Policy Statement 1: Delivering Sustainable Development, 2005.
  33. Rantanen, H. “Mapping and Managing Local Knowledge in Urban Planning”, ENHR, International Conference: Sustainable Urban Area, 2007.
  34. Romer, Paul M. “Increasing Returns and Long Run Growth”, in Journal of
  35. Political Economy, 94 (1986), pp. 1002–37.
  36. Rubenstein-Montano, B. “A Survey of Knowledge-based Information Systems for Urban Planning: Moving towards Knowledge Management”, in Computers, Environment and Urban Systems, 24(2000), pp. 155-172.
  37. Van Wezemael, J.E. “Knowledge Creation in Urban and Knowledge Environment”, in Yigitcanlar T, Velibeyoglu K and Baum S (eds.), Knowledge-Based Urban Development: Planning and Applications in the Information Era, London: Information Science Reference, 2008.
  38. Van Windenm W., et al. “Creating Knowledge Locations in Cities: Innovation and Integration Challenges”, in European Institute for Comparative Urban Research (Euricur), 2010.
  39. W. Caves, R. Encyclopedia of the City, London and New York: Routledge, 20005.
  40. Wilson, M.I. & K.E. Corey. “The ALERT Model: A Planning-Practice Process for Knowledge-Based Urban and Regional Development”, in Yigitcanlar T, Velibeyoglu K and Baum S (eds.), Knowledge-Based Urban Development: Planning and Applications in the Information Era, Information Science Reference, 2008.
  41. Yigitcanlar, Tan & K. O’Connor & C. Westerman. “The Making of Knowledge Cities”, in Melbourne's Knowledge-based Urban Development Experience. Cities, Vol. 25 No. 2 (2008), pp. 63-72.
  42. Yigitcanlar, Tan & K. Velibeyoglu. “Knowledge-based Urban Development: The Local Economic Development Path of Brisbane”, in Local Economy, Australia, Vol. 23, No. 3(2008), pp. 195-207.
  43. Yigitcanlar, Tan. “A Comparative Knowledgebased Urban Development Analysis: Vancouver, Melbourne and Manchester vs. Boston”, in Proceedings of the 3rd Knowledge Cities World Summit: From Theory to Practice, Melbourne, Victoria, (16/19 November 2010), pp. 112-128.
  44. ________ . “Knowledge-based Urban Development Redefined: From Theory to Practice Knowledge-based Development of Cities”, in Yigitcanlar T and Fachinelli C (eds.), Summit Proceedings of the 4th Knowledge Cities World Summit, Brazil: Bento Goncalves, The World Capital Institute and Ibero-American Community for Knowledge Systems, 2011, pp. 389-399.
  45. ________ . “Making Space and Place for the Knowledge Economy: Knowledge Development of Australian Cities”, in European Planning Studies, Vol 18 No 11(2010), pp. 1769-1786.
  46. Yigitcanlar, Tan. & K. Velibeyoglu. “Knowledge-based Strategic Planning: Harnessing (in) Tangible Assets of City-regions”, in Schiuma, G, Spender, J, & Lerro, A. (eds.), Proceedings of the International Forum on Knowledge Asset Dynamics, Italy, Matera: Centre for Value Management, University of Basilicata, 2008, pp. 296-306.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 شهریور 1395
  • تاریخ بازنگری: 12 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار