تأثیر دفاع (غیرعامل) بر شکل کالبدى شهر عقد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد مرمت ابنیه و بافتهای تاریخی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در گذشته، در پژوهش هاى معمارى، معمولاً به دنبال پاسخ گویى به دو پرسش چرایى و چگونگى ساخت بوده اند. در این میان مطالعات میدانى مختلفى در حوزة فنون ساخت به رشتة تحریر در آمده و حکمت ساخت، که ارزش ها و اندیشه هاى وراى آن را مبرهن مى کند، تا حدى مغفول مانده است. شناخت و حفظ این ارزش ها جان مایة "سنت معمارى ایرانى" و پژوهش در این حیطه ضرورى است. دفاع  از شهر و عناصر مرتبط با آن، که در دوره هاى تاریخى، با اندیشه و جهان بینى هاى مختلفى شکل گرفته، یکى از ارزش هاى مستتر در بافت هاى تاریخى است. دفاع شامل دو وجه عامل و غیرعامل مى شود که نوع اول به سلاح هاى جنگى وابستگى دارد و نوع دوم تمهیداتى است که موجب کاهش و یا جلوگیرى از آسیب مى گردد. محدودة این پژوهش بررسى دفاع غیرعامل و عناصر وابسته به آن در شهر عقدا است. این شهر از توابع استان یزد و شهرستان اردکان است و بسیارى از عناصر دفاع غیرعامل مانند انواع قلعه، رباط، خندق، و... در آن نهفته است. هدف در این پژوهش تلاش براى معرفى حکمت ساخت مجموعه، با توجه به دفاع غیرعامل در دوره هاى تاریخى تعیین شده است و به این منظور پرسش هایى مانند چگونگى تأثیر دفاع بر بافت مجتمع هاى زیستى و عقدا، چگونگى تغییر سیستم دفاعى، با تغییر جهان بینى ها و نقش رباط ها در مقاومت اعتقادى و حفاظت از راه ها، مطرح شده است. داده هاى این پژوهش، میدانى و کتابخانه اى گردآورى شده و با قرارگیرى در چارچوب پژوهش هاى کیفى، با روش هاى توصیفى، تحلیلى، و تفسیرى، سعى در تبیین هدف شده است. طبقه بندى دفاع غیرعامل در دوره هاى تاریخى مختلف در مجتمع هاى زیستى، تأثیر دفاع بر سیماى کالبدى یک بافت باارزش و طبقه بندى کاربردهاى رباط در ادوار مختلف، برخى دستاوردهاى این پژوهش هستند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Passive Defense in Formation of Urban Form The Case of Aqda, Iran

نویسنده [English]

  • Seyyed Ehsan Mirhashemi Ruteh
Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Passive defense includes all measures other than armed means employed for defending a building, site or town. Aqda is a town strategically located on the way to prominent cities in Yazd Province including the capital city Yazd, Ardakan and Meybod. It boasts a long history dating back to the Parthian Period and earlier and was inhabited by Zoroastrians until many years after the Islamic rule. Due to its strategic position, several design techniques have been employed to defend it in cases of piratical raid and military attack. These include the choice of a strategic location; a controlled hierarchy of access routes including change of level, narrow and/or closed alleys and dead-ends; as well as the defensive design of houses which not only protected the house per se, but also provided opportunities for attacking the assaulters.

  1. آیتی،عبدالحسین. تاریخ یزد، تهران: بى نا، بررسى شده در کتابخانة شخصى
  2. . دکتر ایرج افشار، 1317
  3. ابن اسفندیار کاتب، بهاءالدین. تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران:
  4. . نشرپدیده، 1366
  5. ابن حوقل، ابوالقاسم. صورة الارض، ترجمة جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ
  6. . ایران، 1345
  7. احمدیان، رضا و حمید محمدى. باف تشناسى روستایى کشور، تهران: بنیاد
  8. . مسکن انقلاب اسلامى ایران، 1388
  9. . اصطخرى، ابن اسحاق ابراهیم. المسالک والممالک، ب ىجا: چاپ لیدن، 1927
  10. اصغریان جدى، احمد. مجموعة جزوات مرمت بافت تاریخى، تهران:
  11. . دانشکدة معمارى و شهرسازى دانشگاه شهید بهشتى، 1369
  12. . الزامات معمارانه در پدافند غیرعامل پایدار، تهران: دانشگاه شهید
  13. . بهشتى، 1386
  14. بنیاد مسکن انقلاب اسلامى. طرح هادى روستاى عقدا، یزد: آرشیو فنى بنیاد
  15. . مسکن استان یزد، 1365
  16. . برداشت از مقالة چاپ نشده، 1386 ،« مهندسى ایرانى » . بهشتى، سیدمحمد
  17. پازوکى طرودى، ناصر. استحکامات دفاعى در ایران دورة اسلامى، تهران:
  18. . پژوهشگاه میراث فرهنگى، 1376
  19. . پیرنیا، محمدکریم و کرامت الله افسر. راه و رباط، تهران: نشر آرمین، 1370
  20. حاجى ابراهیم زرگر، اکبر. درآمدى بر شناخت معمارى روستایى ایران، تهران:
  21. . دانشگاه شهید بهشتى، 1386
  22. حناچى، پیروز، و على اکبر کوششگران. حفاظت و توسعه در باف تهاى
  23. . باارزش روستایى، تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامى، 1390
  24. خواجه عبدالله انصارى. طبقات صوفیه، بى جا، بى نا، بى تا، (بررسى شده در
  25. کتابخانة ملى ایران).
  26. رضوانی، علی اصغر. روابط متقابل شهر و روستا با تأکید بر ایران، تهران:
  27. . انتشارات دانشگاه پیام نور، 1386
  28. سازمان نقشه بردارى کشور، اطلس ملى ایران (زمی نشناسى)، تهران:
  29. . سازمان برنامه و بودجه، 1375
  30. سلطان زاده،حسین، مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، تهران:
  31. . نشرآبی، 1365
  32. شهمردان، رشید. پرستشگاه زرتشتیان، بمبئى: انتشارات جوانان زرتشتى،
  33. .1336
  34. مطالعة موردى بر بافت تاریخى روستاى ». شیبانى، زرین تاج و همکاران
  35. در مجموعة مطالعات باف تهاى تاریخى کشور، سازمان میراث ،« عقدا
  36. . فرهنگى، پژوهشکدة ابنیه و بافت هاى تاریخى، گروه بافت، 1380
  37. کاتب یزدى، احمد بن حسین. تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران:
  38. . نشر فرهنگ ایران زمین، 1345
  39. گیرشمن، رومن. تاریخ ایران از آغاز تا اسلام، ترجمة محمد معین، تهران:
  40. . انتشارات سپهر ادب، 1381
  41. لوسکایا، پیگو و دیگران. تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سدة هجدهم
  42. . میلادی، ترجمة کریم کشاورز، تهران: نشر پیام، 1354
  43. مجتهدزاده، غلامحسین. برنام هریزی شهری در ایران، تهران: انتشارات
  44. . دانشگاه پیام نور، 1386
  45. ، مفید مستوفى بافقى، محمد. تاریخ جامع مفیدى، به کوشش ایرج افشار، ج 3
  46. . تهران: بى نا، از روى نسخة سال 1317
  47. مقدسى، محمد بن احمد شمس الدین. احسن التقاسیم فى معرفه الاقالیم،
  48. . بى جا، چاپ لیدن، (نسخة عربى)، 1906
  49. مهندسین مشاور طرح و کاوش. طرح جامع شهر اردکان، اردکان: آرشیو
  50. . بنیاد مسکن شهرستان، 1377
  51. مهندسین مشاور کریاس بنا. پی شنویس طرح تفصیلى عقدا، تهران: بررسى
  52. . شده در آرشیو فنى دفتر، 1388
  53. تأثیر دفاع غیرعامل » . میرهاشمى روته، سیداحسان و احمد اصغریان جدى
  54. در فصلنامة آبادى، ش 70 (بهار 1390 )، ص ،« برشهرهاى کهن و نوین
  55. .79 -68
  56. نبوى، محمدحسن. سازند عقدا، تهران: پایگاه ملى داده هاى علوم زمین،
  57. .1363
  58. نرشخى، ابوبکر محمد بن جعفر. تاریخ بخارا، ترجمة ابونصر احمدبن محمد
  59. قبادى، تلخیص محمدبن زفر بن عمر، به اهتمام مدرس رضوى، تهران: نشر
  60. . سنایى، 1317
  61. نظریان، اصغر. پویایی نظام شهری در ایران، تهران: انتشارات مبتکران،
  62. .1388
  63. یاقوت حموى، ابى عبدالله. معجم البلدان، ج 3، تهران: طبع افست، به اهتمام
  64. . کتابخانة اسدى، (نسخة عربى)، از روى طبع 1866