زیبایى شناسى خویشتن خواه نقش سرشت مشترک زیستى در داورى زیبایى

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى دانشگاه هنر اسلامى تبریز

چکیده

زیبایى و چگونگى ادراک آن؛ در این مقاله با رویکرد روانى  زیستى به بررسى تأثیر ویژگى هاى کالبدى انسان، در شکل گیرى معیارهاى ذهنى داورى زیبایى پرداخته مى شود. بخش نخست، به ذکر خلاصة آراى فلاسفه و روان شناسان در مورد ماهیت دو بنیان اساسى ادراک یعنى غریزه و تجربه اختصاص دارد. در این بخش ضمن هم نوایى با نظر فیلسوفان و روان شناسانى که بنیان هاى داورى هاى زیبایى شناسى انسان را توأمان به هر دو امر تجربه و غریزه نسبت مى دهند، به بررسى تأثیر ویژگى هاى اندام هاى انسانى بر شکل گیرى غرایز انسانى خصوصاً غریزة خویشتن خواه انسان، پرداخته شده است. در بخش دوم، این فرضیه مطرح مى شود که غریزة خویشتن خواه انسان موجب بروز خصیصه اى ذهنى در او مى شود که ضمن القاى شخصیت و هویت انسانى به اشیا و موجودات پیرامون، از کشف ویژگى هاى اندام واره اى در طبیعت و مصنوعات اطراف خود، خشنود و محظوظ مى شود. در ادامه با بیان تناظر تطبیقى ویژگى انسان وارگى در متون ادبى و حوزه هاى هنرى و معمارى، به اثبات فرضیه و توضیح ریشه هاى روانى- زیستى « زیبایى خویشتن خواه » پرداخته مى شود. این تلاش ها فرصت معرفى مختصات نقطة قابل اتکا و غیرنسبى در قضاوت هاى زیبایى شناسانه، یعنى ذهن تطبیق یافته و خوگرفته با کالبد انسانى را فراهم مى آورد که به باور این مقاله، سرچشمة قضاوت ها و داورى هاى زیبایى شناسانة انسان است. در پایان، مقاله به این جمع بندى مى رسد که جذابیت هاى معمارانه برخاسته از این ویژگى ها به سبب ریشة زیستى مشترک انسان، زمان تماشاى طولانى و مقبولیت ذهنى انسانى بیشترى دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Self-Centered Aesthetics: The Role of Shared Bio-Psychological Nature in Aesthetical Judgment

نویسنده [English]

  • Masoud Vahdat-Talab
Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Art
چکیده [English]

This paper tries to explain the impact of the physical characteristics of the human being in formation of mental criteria for aesthetical judgment by employing a bio-psychological approach. It first presents the views of philosophers and psychologists on key foundations of aesthetical judgment, i.e. instinct and experience. Then the role of human body in shaping instincts is explained. In particular, it is hypothesized that self-centered instincts of the human being lead to the attribution of human characteristics to his surrounding objects and environment. This anthropomorphized understanding constitutes the basis for a value system for aesthetical judgment. Several samples of such anthropomorphism can be found in literature, art and architecture.

مراجع

  1. منابع و مآخذ
  2. آرنهایم، رودلف. هنر و ادراک بصرى، ترجمة مجید اخگر، تهران: انتشارات
  3. . سمت، 1386
  4. اتکینسون، ریتا ال و دیگران. زمینة روا نشناختى هیلگارد، ترجمة حسن
  5. . رفیعى، تهران: انتشارت ارجمند، 1385
  6. احمدوند، محمدعلى. روا نشناسى فیزیولوژیک، تهران: انتشارت دانشگاه
  7. . پیام نور، 1383
  8. استرنبرگ، آر. روا نشناختى شناختى، ترجمة کمال خرازى و الهه حجازى،
  9. . تهران: انتشارت سمت، 1387
  10. . افلاطون. دورة آثار، ترجمة م. ح. لطفى، تهران: انتشارات خوارزمى، 1367
  11. بزرگمهر، م. فلاسفة تجربى انگلستان، تهران: مؤسسة پژوهشى حکمت و
  12. . فلسفة ایران، 1380
  13. پیاژه، ژان. تربیت به کجا ره م ىسپرد، ترجمة م. منصور و پ. دادستان،
  14. . تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1375
  15. جعفرى، محمدتقى. زیبایى و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: وزارت فرهنگ
  16. . و ارشاد اسلامى، 1369
  17. جنکس، چارلز. معمارى پرش کیهانى، ترجمة وحید قبادیان، تبریز: انتشارات
  18. . دانشگاه تبریز، 1387
  19. جهانبگلو، رامین. شوپنهاور و نقد عقل کانتى، ترحمة محمد نبوى، تهران:
  20. . نشر نى، 1379
  21. گفتگو با مهدى حجت، سنت در معمارى: هم اصیل، هم » . حجت، مهدى
  22. .133 - در مجل ة آبادى، ش 54 (بهار 1386 )، ص 128 ،« به روز
  23. دورانت، ویل. تاریخ فلسفه، ترجمة عباس زریاب خویى، تهران: انتشارات
  24. . امیرکبیر، 1365
  25. . سپهرى، سهراب. هشت کتاب، تهران: انتشارات طهورى، 1377
  26. شفلر، ایزرایل. در باب استعدادهاى آدمى، ترجمة خسرو باقرى، تهران:
  27. . انتشارات سمت، 1377
  28. در نامة ،« شهود اخلاق و ناخودآگاهى جمعى » . صالح مجتهد، منیرالسادات فرهنگستان علوم، ش 14 و 15 (پاییز و زمستان 1378 )، ص 35
  29. فارابى، ابونصر محمد. سیاست مدینه، ترجمة سیدجعفر سجادى، تهران:
  30. . انجمن فلسفة ایران، 1358
  31. کاپلستون، فردریک چارلز. تاریخ فلسفه، جلد ششم: از ولف تا کانت، ترجمة
  32. اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى،
  33. .1375
  34. مایس، پییر فون. از فرم تا مکان ( 1989 )، ترجمة سیمون آیوازیان، تهران:
  35. . انتشارات دانشگاه تهران، 1383
  36. . منصور، محمود. روا نشناسى ژنتیک، تهران: انتشارات سمت، 1385
  37. ویلکینسون، رابرت. هنر، احساس و بیان، ترجمة امیر مازیار، تهران: انتشارات
  38. . فرهنگستان هنر، 1385
  39. هرگنهان، بى. آر و متیو اچ السون. مقدم هاى بر نظری ههاى یادگیرى، ترجمة
  40. . على اکبر سیف، تهران: دوران، 1384
  41. یونگ، کارل گوستاو. انسان و سمبو لهایش، ترجمة محمود سلطانیه،
  42. . تهران: نشر جامى، 1384
  43. . روا نشناسى و دین، ترجمة فؤاد روحانى، تهران: انتشارات علمى
  44. . و فرهنگى، 1386
  45. Bereton, J. P. "Sacred Space", in Encyclopedia of Religion,
  46. New York: Macmillan, 1987, 12: 526- 535.
  47. Dutton, D. "Aesthetic Universal", in Essay for the Routledge
  48. Companion to Aesthetics, London: Routledge, 2001.
  49. Fantz, R. & J. Ordey & M. Udelf, Maturation of Pattern
  50. Vision in Infants During the first six Months, J Comp Physiol
  51. Psychol, 1962.
  52. Gardner, H. The Mind’s New Science: The History of Cognitive
  53. Revolution, New York: Basic Books, 1985.
  54. Harris, M. Motorcycles are Looking More Human, (Canwest
  55. News Service) Retrieved from autos.canada.com, 2008.
  56. Hume, D. “Of the Standard of Taste”, in E.F. Miller(ed), Essays,
  57. Moral, Political, Literary, Indina Polis: Bobs-merrill, 1987.
  58. Kenny, C.T. The Right Brain Way,Drive Your Brand with the
  59. Power of Emotion, Trsfford Published, 2014.
  60. Piaget, J. The Child Conception of the World, Totowa, NJ:
  61. Littlefield Adams, 1969.
  62. Spurzheim, G. Phenomenology, or the Doctrine of Mental
  63. Phenomena Boston, Marsh, Capen, & Lyon, 1834.
  64. Zajonc, R.B. “Attitudinal Effects Of Mere Exposure”, in
  65. Journal of Personality and Social Psychology, Monograph
  66. Supplement, 9 (1968), pp. 1-27.
  67. www.autoblog.com (at 2006 march 07)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 شهریور 1394
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار