ارزیابى میزان توفیق و پیامدهاى محدودسازى رشد شهرى در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة هنر و معمارى، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استادیار دانشکدة فنى و مهندسى دانشگاه آزاد اسلامى، واحد شهر قدس، تهران

چکیده

بسان غالب شهرهاى کشورهاى در حال توسعه، شهرهاى ایران نیز با آهنگ شتابناکى رو به گسترده تر شدن هستند. این موضوع همواره به صورت یک دغدغة جدى توجه برنامه ریزها و طرا ح هاى توسعة شهرى ایران (از ابتداى شکل گیرى طر ح هاى توسعه تاکنون) بوده به طورى که از جملة تأثیرگذارترین موضوع ها بر شکل گیرى ایدة ساختار فضایى پیشنهادى براى شهرها، چگونگى مواجهه با مقولة رشد شهرى است. در یک نگاه عمومى در طى پنج دهة اخیر در ایران، سیاست کمابیش ثابت مدیریت رشد شهرى مبتنى بر محدودسازى رشد و ابزار آن و نیز تعریف خط محدوده بوده است. تا حد زیادى ناکارآمدى این سیاست و ابزار آن در اعمال محدودیت و  جهت دهى به رشد و مظروف ساختن بافت منسجم شهرى در شهرهاى مختلف مشهود است. رشد ناخواستة شهرى و تحمیل عرصه هاى جدید به شهر غالباً مظاهر این ناکارآمدى قلمداد شده اند و در جریان بازنگرى طر حهاى توسعه از چالش برانگیزترین موضوع ها محسوب می گردند. در این مقاله، با تکیه بر یک مدل تحلیلى و از طریق تعریف شاخص هاى سنجش، به ارزیابى پیامدهاى فضایى اعمال این سیاست و ابزار در گونه هاى متنوع شهرى ایران پرداخته می شود. در عین حال با انتخاب مؤلفه هاى معین وابستگى رشد این شهرها به متغیرها بررسى می گردد، تا از این رهگذر زمینة تدوین سیاست و ابزار مناسب تعدیل یابد و یا جانشین فراهم آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urban Growth Boundaries in Iran

نویسندگان [English]

  • Hamid Majedi 1
  • Amir Hossein Pourjohari 2
1 Associate Professor, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University of Science and Research of Tehran
2 Assistant Professor, Islamic azad University Shahr-e-Qods Branch
چکیده [English]

 
Despite rapid urbanization in Iran, in the past five decades, Urban Growth Boundaries [UGB] have been applied to cities without fundamental change. Although, planners have referred to evidence indicating the inefficiency of these boundaries, they are still widely applied as the sole urban growth management instrument. This paper attempts to review the effectiveness of UGBs in Iranian cities.
 
To this end, the theoretical and legal basis of UGBs is first reviewed. Then, a sample of 11 cities is selected in which each city represents a typological category in terms of scale, climate, and the relation of the city to its suburbs. The effectiveness of UGBs in these cities is assessed based on two criteria: (i) the validity of UGB indicating the area of the city neglected by UGB; and (ii) the ineffectiveness of UGB indicating the areas of urban sprawl outside the defined UGB. The results show that in all city types there is a degree of ineffectiveness, as well as lack of validity for adopted UGBs.
 

مراجع

  1. منابع و مآخذ
  2. احمد آخوندى، عباس، ناصر برک پور، ایرج اسدى، حبیب الله طاهرخانى،
  3. حاکمیت شهر منطقة تهران: چالش ها و » . میثم بصیرت، گلزار زندى
  4. .16 - در مجله هنرهاى زیبا، ش 29 (بهار 1386 )، ص 5 ،« روندها
  5. در مجله شهر (فصلنامه ،« معضل اراضى رهاشدة شهرى » . اردشیرى، مهیار
  6. . 1380 )، ص 16 21 ) فنى اجتماعى)، ش 19
  7. در صفه، ،« مواجهه با مشکلات و توسعة درون زا » . اسلامى، سیدغلامرضا
  8. .47- ش 34 (بهار و تابستان 1381 )، ص 40
  9. آغازى بر دانشنامة شهرشناسى به زبان فارسى » . اسماعیلى، شبنم و دیگران
  10. در مجله ایرانشهر (نظریة شهرشناسى در ایران)، ،« مدخل هاى پیدایش شهر
  11. . ش 6 (زمستان 1384 )، ص 117 129
  12. اشرف، احمد. شهرتشینى در ایران از دیدگاه جامع هشناسى تاریخى، جزوة
  13. . درسى، تهران: گروه شهرسازى دانشگاه علم و صنعت ایران، 1357
  14. در مجموعه مقالات ،« توسعة شهرى و کاربرى بهینه زمین » . اعتماد، گیتى
  15. همایش زمین و توسعة شهرى، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازى و
  16. .24 - معمارى ایران، 1379 ، ص 15
  17. ترجمة ناصر برک پور، در مجله ،« نظریه هاى تصمیم سازى » . اندرسن، جیمز
  18. جستارهاى شهرسازى (فصلنامه تحلیل ى پژوهشى علوم اجتماعى)، ش 5
  19. .84 - (تابستان 1382 )، ص 80
  20. به کوشش باقر آیت الله زاده ،« شهر و نقش دفاعى شهر » . پازوکى، ناصر
  21. شیرازى در مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معمارى و شهرسازى
  22. .313 - ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگى، 1387 ، ص 299
  23. در مجله ایرانشهر (نظریة ،« تأملى بر مفهوم شهر در ایران » . پاکزاد، جهانشاه
  24. .104 - شهرشناسى در ایران)، ش 6 (زمستان 1384 )، ص 94
  25. در مجله ایرانشهر (نظریة ،« نظریة آبادى جانشین نظریة شهر » . پیران، پرویز
  26. .92 - شهرشناسى در ایران)، ش 6 (زمستان 1384 )، ص 56
  27. حبیبى، سیدمحسن. از شار تا شهر (تحلیلى تاریخى از مفهوم شهر و سیماى
  28. . کالبدى آن). تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1375
  29. حمیدى، ملیحه. استخوا نبندى شهر تهرا ن جلد 1: شناخت مفاهیم و
  30. نمون هها، ایرا ن جهان، تهران: سازمان مشاور فنى و مهندسى شهردارى
  31. . تهران، 1376
  32. قیمت گذارى زمین هاى نوآباد شهرى، رانت و تجربة » . رئیس دانا، فریبرز
  33. در مجموعه مقالات همایش زمین و توسعه شهرى، مرکز مطالعات ،« ایران
  34. .201 - و تحقیقات شهرسازى و معمارى ایران، 1378 ، ص. 183
  35. در مجله ،« بررسى تحولات نخست شهرى در ایران » . زبردست، اسفندیار
  36. .38 - هنرهاى زیبا، ش 29 (بهار 1386 )، ص 29
  37. در مجله هنرهاى زیبا، ش 1 ،« اندیشه هاى خام شهرسازى » . سعیدنیا، احمد
  38. . (بهار 1374 )، ص 31 36
  39. سلطان زاده، حسین. روند شک لگیرى شهر و مراکز مذهبى در ایران، تهران:
  40. . انتشارات فرهنگ و معمارى ثمین، 1371
  41. دروازه هاى قدیم در خاطرة جمعى شهر معاصر، ریشه یابى » . شعله، مهسا
  42. در مجله هنرهاى زیبا، ش 27 (پاییز 1385 )، ص ،« رشته هاى خاطره اى
  43. .26 -17
  44. غمامى، مجید و اعظم خاتم و کمال اطهارى. مدیریت یکپارچه و حل
  45. مسئلة اسکان غیر رسمى، شرایط تحقق مجموعة شهرى تهران، تهران:
  46. . شهیدى، 1386
  47. کاظمیان، غلامرضا. مدیریت کلان شهر تهران: واگرایى عملکردى و
  48. ،( فضایى، در مجله معمارى و شهرسازى، ش 36 و 37 (اردیبهشت 1376
  49. .66 - ص 63
  50. در ،« روند تغییر مکان جمعیت شهرى در ایران » . کامروا، سیدمحمدعلى
  51. .83 - مجله هنرهاى زیبا، ش 8 (زمستان 1379 )، ص 74
  52. تملک و واگذارى زمین توسط دولت، نگاه اجمالى به » . ماجدى، حمید
  53. ر. افسر، تدوین)، در مجله شهر ) ،« تجربیات جهانى: تجربة سوئد و هند
  54. . 1380 )، ص 22 26 ) (فصلنامه فنى اجتماعى)، ش 19
  55. در مجله شهر (فصلنامه ،« قوانین و مقررات مربوط به باغ ها » . مالک، شهلا
  56. .53 - 1380 )، ص 48 ) فن ى اجتماعى)، ش 20
  57. ظرفیت سازى در شهرهاى متوسط و توسعة » . محمدزاده تیتگانلو، حمیده
  58. در مجله ،« فضایى منطقه اى، مورد پژوهى شهر بجنورد و استان خراسان
  59. .49 - هنرهاى زیبا، ش 12 (زمستان 1381 )، ص 33
  60. مشهودى، سهراب. مبانى طر حهاى سیال شهرى، تهران: انتشارات شرکت
  61. . پردازش و برنامه ریزى شهرى، 1380
  62. ،« بررسى مفهوم شهر از دیدگاه باستان شناسى » . ملک شهمیرزادى، صادق
  63. به کوشش باقر آیت الله زاده شیرازى، در مجموعه مقالات دومین کنگره
  64. تاریخ معمارى و شهرسازى ایرا ن، ج 1، تهران: سازمان میراث فرهنگى
  65. .40 - کشور، 1378 ، ص 31
  66. در مجله ،« معرفى طرح مجموعة شهرى مشهد » . مهدى زاده، جواد
  67. جستارهاى شهرسازى (فصلنامه تحلیلى پژوهشى علوم اجتماعى)، ش
  68. .9 - 22 و 23 (پاییز و زمستان 1386 )، ص 6
  69. در مجله معمارى و ،« مفهوم و گسترة منظومه شهرى تهران » .
  70. .91 - شهرسازى، ش 36 و 37 (اردیبهشت 1376 )، ص 87
  71. آیا ممنوعیت گسترش محدودة شهرها کار درستى » . هاشمى، فضل الله
  72. ،(1378) در مجله شهر (فصلنامه فن ى اجتماعى)، ش 4 و 5 و 6 ،«؟ است
  73. .16 - ص 10
  74. Allen, P. “Cities and Regions as Evolutionary,Complex
  75. System”, in Geographical System, 4 (x) (1997), pp. 103-130.
  76. Bailey, R. “Ghetto”, in R. W. Caves (Ed.), Encyclopedia of
  77. The City, New York & London: Routledge (Taylor & Francis
  78. Group), 2005, pp. 445-447.
  79. Beauregard, R. “Urbanism”, in R. W. Caves (Ed.), Encyclopedia
  80. of The City, London & New York: Routledge (Talor & Francis
  81. Group), 2005, pp. 501-502.
  82. Bento, A. & S. Franco & D. Kaffine. “The Efficiency and
  83. Distributional Impacts of Alternative Anti–Sprawl Policies”,
  84. in Journal of Urban Economics, 59 (1) (2005), pp. 121-141.
  85. Bollens, S. “Urban Growth Boundary”. in R. W. Caves (Ed.),
  86. Encyclopedia of the City, New York & London: Routledge
  87. (Tylor & Francis Group), 2005, pp. 475-476.
  88. Cheng, J. Modeling Spatial and Temporal Urban Growth,
  89. Doctoral Dissertation, Utrecht. University, Faculty of
  90. Geographical Sciences, The Netherland, 2003.
  91. Duany, A. & E. Plater–Zyberk, “Lexicon of the New
  92. Urbanism”, in D. Watson, A. Plattus, & R. G. Shibley (Eds.),
  93. Time– Saver Standards for Urban Design Massachusetts: Mc
  94. Graw – Hill, 1998, pp. 5.11-1 -5.11-4..
  95. Frey, H. Compact, “Decentralised or What? The Sustainable
  96. City Debate, From Designing the City: Toward a More
  97. Sustainable Urban Form”, in M. Larice, & E. Macdonald
  98. (Eds.), The Urban Design Readers, London: Routledge, 1999,
  99. pp. 328-343.
  100. Margerum, R. “Collaborative Growth Management in
  101. Metropolitan Denver: Fig Leaf or Valiant Effort?”, in Land
  102. Use Policy, 22, 2005, pp. 373-386.
  103. Mattson, G. “Transfer of Development Rights”, in R. W.
  104. Caves (Ed.), Encyclopedia of the City, New York & London:
  105. Routledge (Tylor & Francis Group), 2005, pp. 459-460.
  106. Porter, D. R. Managing Growth in America’s Communities,
  107. Washington,DC: Island Press, 1997.
  108. Ross, B., & M. Levine. “Annexation”. in R. W. Caves (Ed.),
  109. Encyclopedia of the City, New York & London: Routledge
  110. (Tylor & Francis Group), 2005, pp. 13-14.
  111. Stanilov, K. Urban Growth, Land Use Change, and
  112. Metropolitan Restructuring: The Case of Greater Seattle,
  113. -1990, PhD Thesis, University of Washington,
  114. Washington, 1998.
  115. Turnbaull, G. “Urban Growth Controls: Transitional
  116. Dynamics of Development Fees and Growth Boundaries”,
  117. in Journal of Urban Economics, 55 (x ) (2004), 215-237.
  118. Walters, D., & L. Luise Brown. Design First (Design Based
  119. Planning for Communities,Architectural Press. London:
  120. Oxford, 2004.
  121. Wu, F. A. “Parameterised Urban Cellular Model Combining
  122. Spontaneous and Self-Organizing Growth”, in P. Atkinson,
  123. & D. Martin (Eds.), In GIS and Geocomputation (Innovations
  124. in GIS 7), New York: Taylor & Francis, 2000, p. 73- 85.
  125. Yang, J., & Z. Jinxing. “The failure and Success of greenbelt
  126. Program in Beijing”, in Urban Forestry & Urban Greening, 6

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 شهریور 1394
  • تاریخ بازنگری: 14 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار