بررسى سیر تحول ایوان در خانه هاى سنتى دشت یزد اردکان از دورة مظفرى تا قاجار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکترى مرمت و احیاى بناها و بافت هاى تاریخى دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار دانشکدة معمارى دانشگاه آزاد اسلامى واحد خوراسگان

چکیده

سیر تحول معمارى ایوان در خانه هاى دشت یزد- اردکان با استعانت از روش مکاتب فکرى گونه شناسى قرن بیستم و از طریق کنار هم قرار دادن ایوان هاى خانه هاى این منطقه در فازهاى مختلف تاریخى تجزیه وتحلیل شده اند. این نوشتار با تکیه بر داده هاى حاصل از مطالعه، مستندسازى، و پى گیرى هاى انجام شده در دوازده خانة مظفرى و سى خانة صفوى و از طریق مقایسة تطبیقى ایوان هاى این نمونه ها تنظیم شده است. به ایوان هاى ماقبل مظفرى و پس از صفوى نیز در مواقع لزوم و در صورتى که اطلاعات به دست آمده از آن ها، براى حکم صحیح کافى بوده، اشاره شده است. در این مسیر ویژگى هاى هندسى، فضایى، سازه اى، و تزیینات ایوان هاى ادوار گوناگون با یکدیگر مقایسه شده و جنبه هاى پایدار و متغیر آن ها استخراج گردیده است. نتایج نشان مى دهد که ایوان یک فضاى نیمه باز است رو به باغ یا حیاط مقابل خود که حداقل از قرون میانة اسلامى، در معمارى خانه هاى این سرزمین حضور پایدار داشته و ویژگى هاى کالبدى آن مانند تناسبات ارتفاعى، مساحت، روش هاى اجرا و دُورِ طاق، دسترسى ها و ارتباط با سایر فضاها، به تبع اصول حاکم بر معمارى هر دوره تحول یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evolution of Eivan

نویسندگان [English]

  • Leila Zaker Ameli 1
  • Abdullah Jabal Ameli 2
1 Conservation and Restoration School, Art University of Isfahan
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture, Islamic Azad University Isfahan (Khorasgan) Branch
چکیده [English]

Eivan—a deep covered recess overlooking the courtyard—is a key element of domestic architecture in hot arid climates. The Yazd-Ardakan Plain is a rich water basin in the central Iranian Plateau which is home to cities such as Yazd, Ardakan, Meybod and Mehriz. This paper reviews the evolution of eivan in traditional houses of this Plain between 14 ~19 century AD. Some 12 houses of Mozaffari period (circa 14 century) and 30 houses of Safavid period (circa 15~18 century AD) were studied, while houses of before and after this period have also been referred to where appropriate. It is concluded that although its proportions, area, construction techniques and its relation to other spaces have changed over time, eivan has definitely been a key element since at least early Islamic period and has maintained its prominent role in domestic architecture throughout later centuries.

  1. منابع و مآخذ
  2. . افشار سیستانى، ایرج. استان یزد، تهران: انتشارات هیرمند، 1378
  3. پیرنیا، محمدکریم. سب کشناسى معمارى ایران، تهران: سروش دانش،
  4. .1386
  5. در مجموعه ،« خانه هاى اصفهان در دوران معاصر » . جبل عاملى، عبدالله
  6. مقالات کنگرة تاریخ معمارى و شهرسازى ایران، بم، جلد 2، تهران: سازمان
  7. .136- میراث فرهنگى کشور، 1374 ، ص 99
  8. مرورى بر ویژگى هاى معمارى و شهرسازى شوش در » . چوبک، حمیده
  9. در مجموعه مقالات کنگرة تاریخ معمارى و ،« سده هاى نخست اسلامى
  10. ، شهرسازى ایران، بم، جلد 5، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1374
  11. .545- ص 505
  12. خاد مزاده، محمدحسن و الهه الوندیان و مجید علومى. معمارى دورة آل مظفر
  13. . یزد، تهران: سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستى و گردشگرى، 1389
  14. ذاکرعاملى، لیلا و عیسى اسفنجارى. خان ههاى مظفرى میبد، میبد شهرى
  15. که هست، به کوشش عیسى اسفنجارى کنارى، تهران: اداره کل امور
  16. فرهنگى سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى با همکارى پایگاه پژوهشى
  17. .208- شهر تاریخى میبد، 1385 ، ص 157
  18. در ،« معمارى خانه هاى صفوى میبد » . ذاکرعاملى، لیلا و عیسى اسفنجارى
  19. مجموعه مقالات معمارى و شهرسازى گرده مآیى مکتب اصفهان، تهران:
  20. .123- فرهنگستان هنر، 1385 ، ص 69
  21. پیدایش بادگیر در خانه هاى دشت یزد » . ذاکرعاملى، لیلا و رضا ابوئى
  22. در نشریة مرمت آثار و باف تهاى تاریخى، فرهنگى دانشگاه هنر ،« اردکان
  23. .28- 1391 )، ص 15 ) اصفهان، سال دوم. ش 3
  24. قزلباش، محمدرضا و فرهاد ابوضیا. الفباى کالبد خانة سنتى یزد، تهران:
  25. . وزارت برنامه و بودجه، 1364
  26. کاراپتیان، کاراپت. خان ههاى ارامنة جلفاى نو اصفهان، ترجمة مریم قاسمى
  27. . سیچانى، تهران: فرهنگستان هنر، 1385
  28. تحلیل موردى از خان ههاى قدیمى نائین و محمدیه و اصول حاکم » . مرادى، اصغر
  29. در مجموعه مقالات کنگرة تاریخ معمارى و شهرسازى ،« بر نحوة طراحى آ نها
  30. - ایران، بم، جلد 1، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1374 ، ص 149
  31. در مجموعه ،« سیماى شهر بیشاپور در دوران اسلامى » . مهریار، محمد
  32. مقالات کنگره تاریخ معمارى و شهرسازى ایران، بم، جلد 3، تهران: سازمان
  33. .138- میراث فرهنگى کشور، 1378 ، ص 11
  34. ویلبر، دونالد. معمارى اسلامى ایران دورة ایلخانى، ترجمة عبدالله فریار،
  35. . تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1346
  36. Azamtaghi, Fatima Ardakan, Housing on the Edge of the
  37. Desert, PhD thesis, University of Glasgow, 1990.
  38. Boyce, Mary. “The Zoroastrian Houses of Yazd”, in Iran and
  39. Islam, in the memory of Viladimir Minorsky. Edinburgh
  40. University Press, 1971.
  41. Herrmann, Georgin. Monuments of Merv, Traditional
  42. Buildings of Karkum. The Society of Antiquaries of London,
  43. The British Institute of Persian Studies. The National
  44. Institute for the History of Turkmenistan of the Cabinet of
  45. Ministers, 1999.
  46. Memarian, Gholamhossein. House Typology in Iran with
  47. Special Reference to Shiraz, PhD thesis, University of
  48. Manchester, 1998.
  49. Moudon, Anne Vernez. “Getting to Know the Built
  50. Landscape: Typo Morphology”, in Ordering Space: Types in
  51. Architecture and Design, New York, 1994, pp. 293-311.
  52. Petroccioli, Attilio. “Alice Dilemma”, in Typological
  53. Process and Design Theory. Aghakhan Program for Islamic
  54. Architecture, Massachusetts: Institute of technology, 1998,
  55. pp. 9-18.
  56. Pope, Arthur Upham. Persian Architecture: the Triumph of
  57. Form an Color, G. Braziller. New York, 1965