بناى تاریخى کنگاور در آینة متون تاریخى و گزارشپیشگامان باستان شناسى در ایران

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسنده

دانشجوى دکترى معمارى، دانشکدة هنر و معمارى دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

نوشتة حاضر دربارة بناى تاریخى شهر کنگاور، معبد آناهیتا است. این بنا از آن دست بناهایى است که صاحب نظران اختلاف نظرهاى فراوانى در باب کارکرد اصلى و همچنین تاریخ پیدایش آن دارند. عده اى آن را معبد آناهیتا دانسته و عد ه اى نیز آن را کا خ شمرده اند. همچنین در باب تاریخ برپایى بنا، عد ه اى آن را هخامنشى و دایر تا پایان دورة ساسانى و عده اى نیز آن را متعلق به اواسط یا اواخر دورة ساسانى دانسته اند. یکى از مهمترین منابع مورخان معمارى، براى کشف کارکرد اصلى و تاریخ برپایى بناهاى تاریخى، متون است. در این مقاله کوشید ه ایم تا به تاریخ برپایى و کارکرد اصلى بناى تاریخى کنگاور، با کاوش در متون تاریخى، شامل گزارش مورخان و جغرافی دانان و سفرنامه نویسان، و همچنین گزار شهاى باستا نشناسان پبردازیم. هدف از نوشتن این مقاله روشن کردن ریشه هاى اظهار نظرهاى مختلف دربارة تاریخ گذارى و کارکرد این بنا است. همچنین این پژوهش کتا بشناسى نسبتاً کاملى از متونى به دست می دهد که، حاصل آن اطلاعاتى درباره بناى تاریخى کنگاور است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Kangavar Historic Monument

نویسنده [English]

  • Mohammad Gholamali Fallah
PhD Student, Faculty of Art& Architecture, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Several archeological excavations have been undertaken since 1968 in the remains of a historic monument in Kangavar. Nevertheless, there is significant disagreement on its origin and function. It is hypothesized to be a Mithraic temple or a palace. Some say it was built in the Achaemenid period and used until the end of Sassanid period, while others maintain that it was built in the mid or late Sassanid period. This paper reviews all available literature on this monument. The historic geography books and travel accounts are first reviewed. Then, recent books, reports and papers are examined. This indicates that some modern hypotheses are based on repeated quotations from unverified suppositions of earlier writers leading to the current dispute.

  1. آذرنوش، مسعود. « کاوش هاى کنگاور ». ترجمة فاطمه کریمى، در اثر، ش 29و 30، (تابستان و پاییز 1377)، ص 18-54.
  2. ابن حوقل، ابوالقاسم محمد. صورة الارض. ترجمه و توضیح جعفر شعار تهران: امیرکبیر، .1366
  3. ابن خردادبه، ابوالقاسم عبدالله بن عبدالله. المسالک و الممالک. ترجمة سعید خاکرند، تهران: میراث ملل، 1371.
  4. ابن رسته، احمد بن عمر. الاعلاق النفیسه. ترجمه و تعلیق حسین قره چانلو، تهران: امیرکبیر، 1365.
  5. ابن فقیه، احمد بن محمد بن اسحاق همدانى. البلدان (بخش مربوط به ایران). ترجمة ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1349.
  6. ابودلف، مسعر بن مهلهل خزرجى. سفرنامه ابودلف در ایران. با تعلیقات ولادیمیر مینورسکى، ترجمة سیدابوالفضل طباطبایى، تهران: فرهنگ ایران زمین، 1342.
  7. بایندر، هانرى. سفرنامة هانرى بایندر (کردستان، بین النهرین و ایران). ترجمة کرامت الله افسر، تهران: یساولى، 1370.
  8. پرادا، ایدت. هنر ایران باستان. ترجمة یوسف مجیدزاده، تهران: دانشگاه تهران، 1374.
  9. پوپ، آرتور اپهام. معمارى ایران، پیروزى شکل و رنگ. ترجمة کرامت الله. افسر، تهران: یساولى، 1365.
  10. پیرنیا، محمدکریم. سبک شناسى معمارى ایران. به کوشش غلامحسین معماریان، تهران: نشر معمار، 1383.
  11. جکسون، ابراهام ولنتاین ویلیامز. سفرنامة جکسون (ایران در گذشته و حال).ترجمة منوچهر امیرى و فریدون بدره اى، تهران: خوارزمى، 1352.
  12. خاراکسى، ایزیدور. ایستگاه هاى پارتى. ترجمة فیروز حسن عزیز، به کوشش نادر کریمیان سردشتى، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1377.
  13. دومورگان، ژاک. مطالعات جغرافیاى غرب ایران. ترجمة کاظم ودیعى، تبریز: چهر، 1331.
  14. سرسى، کنت دو ادوارد. سفارت فوق العادة کنت دو سرسى (ایران در سال 1839-1840 م). ترجمة احسان اشراقى، تهران: مرکز نشر دانشگاهى، 1369.
  15. سرفراز، علی اکبر. مجموعه دروس باستان شناسى و هنر دوران تاریخى.تهران: جهاد دانشگاهى هنر، 1373.
  16. طبرى، ابن جریر. تاریخ طبرى. ترجمة ابوالقاسم پاینده، 5 ج، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1349.
  17. طوسى، محمد بن احمد. عجایب المخلوقات. به کوشش منوچهر ستوده، تهران: بنگاه نشر و ترجمة کتاب، 1345.
  18. فلاندن، اوژن. سفرنامة اوژن فلاندن به ایران. ترجمة حسین نورصادقى، تهران: انتشارات اشراقى، 2536.
  19. قزوینى، زکریا بن محمد. آثار البلاد و اخبار العباد. ترجمة عبدالرحمن شرف کندى، تهران: مؤسسة علمى اندیشة جوان، 1366
  20. قیومى بیدهندى، مهرداد . « سخنى در منابع مکتوب تاریخ معمارى ایران». در گلستان هنر، ش 15 (بهار 1388)، ص 5-20.
  21. کالج، مالکوم. پارتیان. ترجمة مسعود رجب نیا، تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، 2537.
  22. کامبخش فرد، سیف الله. « شکل گیرى معمارى ناهید کنگاور در بستر تاریخ». در مجموعه مقالات نخستین کنگرة تاریخ معمارى و شهرسازى ایران، جلد اول، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1374.
  23. ---------------. معبد آناهیتا کنگاور. تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور،1374.
  24. کبیرى، احمد. « نویافته هاى باستان شناسى در بناى تاریخى معبد آناهیتا کنگاور ». در مجموعه مقالات نخستین کنگرة تاریخ معمارى و شهرسازى ایران، جلد 2، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1374.
  25. کریمى، بهمن. راه هاى باستانى و پایتخت هاى قدیمى غرب ایران. تهران: بى نا، چاپ چاپخانة بانک ملى ایران 1329.
  26. گدار، آندره. هنر ایران. ترجمة بهروز حبیبى، تهران: دانشگاه شهید بهشتى، 1377.
  27. گروته، هوگو. سفرنامة گروته. ترجمة مجید جلیلوند، تهران: نشر مرکز، 1369.
  28. گریشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام. ترجمة محمد معین، تهران: علمی و فرهنگى، 2535.
  29. مستوفى قزوینى، حمدالله. نزهة القلوب. به اهتمام گاى لسترانج، تهران: دنیاى کتاب، 1362.
  30. مقدسى، محمد بن احمد. احسن التقاسیم فى معرفة الاقالیم. لیدن، 1906 م.
  31. مهریار، محمد. « معبد آناهیتا کنگاور». در اثر، ش 35 ، ( پاییز 1381)، ص23-52.
  32. ناصرالدین شاه، شهریار جاده ها (سفرنامة ناصرالدین شاه به عتبات). به کوشش محمدرضا عباسى و پرویز بدیعى، تهران: سازمان اسناد ملى ایران،1372.
  33. واندنبرگ، لویى. باستا نشناسى ایران باستان. ترجمة عیسى بهنام، تهران: دانشگاه تهران، 1345.
  34. هرتسفلد، ارنست. تاریخ باستانى ایران بر بنیاد باستا نشناسى. ترجمة علی اصغر حکمت، تهران: انجمن آثار ملى، 1354.
  35. هوار، کلمان. ایران و تمدن ایرانى. ترجمة حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1363.
  36. یاقوت حموى، یاقوت بن عبدالله. معجم البلدان. به اهتمام وستنفلد، 6 ج، تهران: بی نا ، چاپ افست اسدى، 1344.
  37. برگزیدة مشترک یاقوت حموى. ترجمة محمدپروین گنابادى، تهران: امیرکبیر، 1362__