بازاندیشى در تعریف مفهوم

گلرخ, شمین

بازاندیشى در تعریف مفهوم"فرسودگی بافت"بر مبنای فرسودگی مکان

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسنده

شمین گلرخ

.دانشجوى دکتراى طراحى شهرى، دانشکدة معمارى و شهرسازى دانشگاه شهید بهشتى

چکیده

وقوع هر پدیده اى، به دلیل تغییر در ویژگى هاى بافت، با همة ابعاد از « فرسودگى بافت » زندگى ساکنان آن پیوند دارد. بنا بر این پدیدة ابعاد مختلفى قابل تأمل است. منزلت یک بافت براى شهروندان، یعنى مکان زندگى آن ها، تنها وابسته به ویژگى ها و داشته هایى کالبدى و کارکردى نیست، بلکه وابسته به نسبتى است که فرد میان خود و ویژگى هاى مکان تعریف مى کند و بدین دلیل آن مکان برایش معنادار مى شود. چنان که گاه براى حفظ یک مکان و بهبود آن مى کوشد و گاه آن را رها مى کند. در این مقاله سخن از فرسودگى در نظر « مکان » بافت شهرى است، مفهوم بافت شهرى به مثابه گرفته مى شود و به وضعیت فرسودگى مکان با تأکید بر ابعاد معنایى آن و از موضع روان شناختى نگریسته مى شود. از این موضع، فرسودگى یک بافت وضعیتى است که در آن، معناى یک بافت براى شهروندان، از جایى مطلوب براى زندگى، به جایى نامطلوب تنزل مى یابد و فرد تمایلى به زندگى در آن مکان ندارد. موضوع معناى مکان در ادبیات نظرى تحت مفاهیم مختلفى مطرح شده است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد، نسبتى است که این مکان ها با کانسپت"خود" و هویت فرد برقرار مى کند. از این رو با تکیه بر مفهومگ هویت مکانی" به بررسی چنین وضعیتى خواهیم پرداخت. مفهوم هویت مکانى در ادبیات روان شناسى پرداختن به اهمیت مکان در فرایند هویت یابى فرد است. مکآن هایى که افراد در آن هازندگى کرده اند بر ترجیحات محیطى آن ها و نوع مکانى که به دنبالش هستند یا ترجیح مى دهند تأثیر مى گذارد. برک ول چهار اصل را براى شکل گیرى هویت فرد برمى شمارد: نیاز به تمایز، تداوم، عزت نفس، و خودکارایى. مطالعات نشان داده است که همة این ابعاد هویت، جنبة مکانى دارند. بدین دلیل فرسودگى مکان را مى توان در قالب وضعیتى توصیف کرد که طى آن، فرد ارزیابى اى منفى از نسبت میان خود و مکان دارد. یا به بیان دیگر براى فرد به واسطة وجود آن مکان، احساس تمایز، تداوم، عزت نفس، و خودکارایى حاصل نمى شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.1683870.1391.22.2.6.3

عنوان مقاله [English]

Rethinking Fabric ‘Deterioration’

نویسنده [English]

Shamin Golrokh

Phd Candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

This paper attempts to define a deteriorated fabric not based on its physical characteristics, but on the basis of its psychological relation with its inhabitants. It is argued that human identity includes those characteristics with which humans identify and represent themselves. These characteristics essentially correspond to the social and physical needs. A deteriorated fabric thus forms when four basic human needs are unsatisfied: distinctiveness, continuity, self-esteem and self-efficacy. Distinctiveness is defined by territorial demarcation and individual geographic location of a fabric, while continuity means place attachment and memory of that fabric. Self-esteem of a fabric means the associated social value of that fabric, while self-efficacy of a fabric denotes residents satisfaction of that fabric’s amenities.

مراجع

آلتمن ، ایروین. محیط و رفتار اجتماع ى، ترجمة على نمازیان ، تهران : انتشارات دانشگاه شهید بهشتى ، 1382.
پاکزاد، جهانشاه. مبانى نظرى و فرایند طراحى شهرى، تهران: انتشارات شهیدى، 1385.
سیر اندیشه ها در شهرسازى ( 2): از کمیت تا کیفیت، تهران: شرکت عمران شهرهاى جدید، 1386.
سیر اندیشه ها در شهرسازى ( 3): از فضا تا مکان. تهران: انتشارات آرمانشهر، 1387.
جیکوبز، جین. مرگ و زندگى شهرهاى بزرگ امریکایى، ترجمة حمیدرضا پارسى و آرزو افلاطونى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1386.
حبیبى، محسن و ملیحه مقصودى. مرمت شهرى، چ 2 ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1384.
دبیرخانة شوراى عالى معمارى و شهرسازى ایران. راهنماى شناسایى و مداخله در بافت هاى فرسوده (مصوب خرداد 1384 ، تهران: انتشارات دبیرخانة شوراى عالى معمارى و شهرسازى ایران، 1385.
لنگ، جان. آفرینش نظریة معمارى: نقش علوم رفتارى در طراحى محیط. ترجمة علیرضا عینى فر، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383.
عندلیب، علیرضا. دفترهاى نوسازى باف تهاى فرسوده. ج 1 و 2، تهران: سازمان نوسازى شهردارى تهران، نشر نى پور، 1385.
----------. دفترهاى نوسازى با فت هاى فرسوده. ج 3 و 4، تهران: سازمان نوسازى شهردارى تهران، نشر نى پور، 1386.
----------. دفترهاى نوسازى باف تهاى فرسوده. ج 5، تهران: سازمان نوسازى شهردارى تهران، نشر نى پور، 1387.
گلرخ، شمین. بررسى سازوکار تجمیع قطعات در فرایند نوسازى بافت هاى شهرى فرسوده، پایان نامة کارشناسى ارشد طراحى شهرى، تهران: دانشگاه شهید بهشتى، دانشکده معمارى و شهرسازى، گروه طراحى شهرى، شهریور 1387.
گلکار، کورش. « مؤلفه هاى سازندة کیفیت طراحى شهرى». در صفه، ش 32، (بهار و تابستان 1380 )، ص 38-65.
ماسن، پاول هنرى و دیگران. رشد شخصیت کودک. ترجمة مهشید یاسایى، چ 17 ، ویرایش 6، تهران: کتاب ماد وابسته به نشر مرکز، 1380.
Appleyard, Donald. Planning A Plaralistic City, the MIT Press, 1976.
Burke, P.J. “The Self: Measurement Requirements from an Interactionist Perspective”, in Social Psychology Quarterly, Vol. 43, No.1 (1980), pp. 18-29.
Canter, David. The Psychology of Place, London: the architectural press, 1977.
Carmona, Matthew et al. Public Place_ Urban Space, The Dimension of Urban Design, Oxford: Architectural Press, 2003.
Gustafson, Per. “Meaning of Place: Everyday Experience and Theoretical Conceptualizations”, in Journal of Environmental Psychology, No. 21 (2001), pp. 5-16.
Haugh, Ashild Lappegard. “Identity and Place: A Critical Comparison of three Identity Theories”, in Architectural Science Review, Vol.50, No.1 (2007), pp. 44- 51.
Jorgensen, Bradley & Richard Stedman. “Sense of Place as an Attitude: Lakeshore owners Attitudes toward their Properties”, in Journal of Environmental Psychology, No. 21 (2001), pp. 233-248.
Korpela, K.M. “Place-identity as a Product of Environmental Self Regulation”, in Journal of Environmental Psychology, No.9 (1989), pp.241-256.
Lang, Jon. Creating Architectural Theory: the Role of the Behavior Sciences in Environment: VNB, 1987.
________ . “Functionalism”, 1994, in Carmona, Matthew and Tiesdell , Steve (eds), Urban Design Reader: Architecture Press, 2007.
Lynch, Kevin. “The Presence of the Past”, 1972, in Carmona, Matthew and Tiesdell , Steve (eds.). Urban Design Reader: Architecture Press, 2007.
Lynch, K. What Time Is this Place?: MIT Press, 1972.
Manzo, Lynne C. “Beyond House and Haven: Toward a Revisioning of Emotional Relationships with Places”, in Journal of Environmental Psychology, No. 23 (2003), pp. 47-61.
________ . “For better or worse: Exploring Multiple Dimensions of Place Meaning”, in Journal of Environmental Psychology, No. 25 (2005), pp. 67-86.
Rapoport, Amos. The Meaning of the Built Environment, A Nonverbar Communication Approach, in SAGE, 1982.
Relph, Edward. Place and Placelessness, London: Pion Limited, 1976.
Stedman, Richard. “Toward a Social Psychology of Place:Predicting Behavior from Place-baced Cognitions, Attitude and Identity”. in Environment and Behavior, Vol. 34, Nom. 5 (2002), pp. 561-581.
Twigger_ Ross, Clare L. and David L. Uzzell. “Place and Identity Process”. in Journal of Environmental Psychology, No. 16 (1996), pp. 205-220.
Uzezell, David, Pol, Enric & Badenas, David. “Place Identification, Social Coheision and Environmental Sustainability”. in Environment and Behavior, Vol. 34. No. 1 (2002), pp. 26-53.