مقایسة تطبیقى شکل گیرى و تکوین فضاهاى عمومى در شهرهاى حومه اى جنوب تهران(مطالعة موردى: ورامین، قرچک، اسلام شهر)

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

1 استاد دانشکدة شهرسازى پردیس هن رهاى زیباى دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد برنامه ریزى شهرى، پردیس هنر هاى زیبا، دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد طراحى شهرى، پردیس هنر هاى زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

شناخت شیوه هاى زندگى انسان شهرى یا انسان در شهر، موضوعى است که در دهه هاى اخیر بدان توجه شده و پژوهش هاى انجام گرفته فارغ از خاستگاه فکرى و ایدئولوژیکى خود، به واکاوى و جستجو در این مفهوم و بازتولید مفاهیم و انگاره هاى مرتبط با آن پرداخته اند. در این میان آن چه بیش وکم بر آن توافق شده، تبلور جلوه هاى مدنى حیات انسان در فضاى عمومى است. و بدین سبب حیات شهرى در گروى وجود و رونق فضاهاى عمومى معنا مى یابد و کیفیت این فضاها به عنوان معیار کیفیت زندگى شهرى به طور به عنوان معیار تکوین مفهوم « خودانگیخته » عام و در شهرهاى شهر به طور خاص، مد نظر قرار گرفته است. این نوشتار سعى بر آن دارد تا با شناسایى و مقایسة تطبیقى فضاهاى عمومى در سه شهر ورامین، قرچک، و اسلامشهر، در گام نخست مفاهیم عام فضا یا « فلسفة سیاسى اجتماعى » عرصة عمومى را بر مبناى دو رویکرد به گونه اى موجز واکاوى کند و « برنامه ریزى و طراحى شهرى » و در گام بعدى با عطف به ویژگى هاى عیان و مستتر در نمونه هاى پژوهش شده، انگارة فضاى عمومى را در چهارچوب سه گونة اصلى و یک گونة فرعى بررسى و تحلیل کند. تحلیل کلى یافته هاى پژوهش بر مبناى شباهت ها و تفاوت هاى فضاى عمومى در این سه شهر در قالب سه معیار کالبدى، عملکردى، و اجتماعى نشان از آن دارند که در هر سه شهر گونه هاى بسیار شاخص و متفاوتى از فضاهاى شهرى و عرصه هاى عمومى تکوین یافته که ویژگى هاى آنان در ارتباط با علل و نحوة شکل گیرى سه شهر بسیار معنادار است؛ ورامین شکل دهندة مراجع ذهنى پرقدرت و فضاهاى عمومى باهویت و معنادار، قرچک در آغاز پویشى براى به دست آوردن هویت شهرى و فضاهاى مرتبط با آن، و اسلام شهر به سرعت در حال تولید فضاهاى شهرى و مراجع نمود جلوه هاى حیات مدنى است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Formation of Public Space in Suburban Towns in South of Tehran: a Comparative Study

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohsen Habibi 1
  • Navid Poormohammadreza 2
  • Javad Erfani 3
  • Sara Hamideh 2
1 Professor, Faculty of Urban Planning, Collage of Fine Arts, University of Tehran
2 M Sc, Faculty of Urban Planning, Collage of Fine Arts, University of Tehran
3 M Sc, Faculty of Urban Planning, Collage of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

This paper presents the results of a comparative study conducted in three suburban towns in south of Tehran: Varamin, Qarchak, and Islamshahr. The former town boasts a long history, while the latter towns were initially developed as informal settlements in the chaotic post-revolution period. The notion of public space is first defined based on sociopolitical and planning approaches to include four types: i) urban space; ii) religious space; iii) green space; and iv) potential public space. A comparison of these spaces in the three towns in terms of physical, functional, and social criteria reveal drastic differences and a significant correlation with their history and formation. While Varamin boasts public spaces with a strong identity, Qarchak and Islamshahr demonstrate an effort towards achieving an urban identity through their civil life and dynamism.

  1. منابع و مآخذ
  2. آبراهامیان، یرواند. ایران بین دو انقلاب. ترجمة احمد گل محمدى و دیگران.تهران: نشر نى، 1383.
  3. امینى، محمد و همایون رضوان. تاریخ اجتماعى ورامین از ابتدا تا عصر پهلوى. ورامین: انتشارات علمى فرهنگى صاحب الزمان(عج)، 1380.
  4. پارسى، حمیدرضا. شناخت محتواى فضاى شهرى در هنرهاى زیبا .ش 11 (تابستان 1381 )، ص41-49.
  5. تاجیک، علیرضا و سیده زهرا عطرى. آثار تاریخى ورامین باستان. قم:مهرالمؤمنین، 1386.
  6. حبیبى، سیدمحسن. « اسلامشهر: یک مجموعة زیستى کامل یا یک مجموعة ترکیبى ». در گفت وگو، ش 1 (پاییز 1372 )، ص 62-85.
  7. ------------. « نقش و جایگاه مجموعه هاى زیستى پیرامون شهرهاى بزرگ در نظام اسکان کشور، نمونة مطالعاتى: اسلامشهر»، در هفت شهر،
  8. ش 8، (تابستان 1381)، ص 25-35.
  9. ------------. از شار تا شهر. تهران: دانشگاه تهران، 1383.
  10. ------------. « جامعه مدنى و حیات شهرى»، در هنرهاى زیبا، ش 7 ، (تابستان 1379)، ص21-32.
  11. ------------. « فضاى شهرى، حیات واقعه اى و خاطره هاى جمعى»، در صفه ش 28 ، (بهار و تابستان 1378 )، ص 16-21.
  12. ------------. « فضاى شهرى: برخوردى نظریه اى»، در صفه، ش 33 ، (پاییز و زمستان 1380)، ص5-13.
  13. ------------. شرح جریان هاى فکرى معمارى و شهرسازى در ایران معاصر.تهران: دفتر پژوهش هاى فرهنگى، 1385.
  14. حبیبى، سیدمحسن و برنارد هورکاد. اطلس کلانشهر تهران. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزى شهرى، 1384.
  15. دیولافوا، مادام ژان. ایران، کلده و شوش. ترجمة علی محمد فرهوشى. تهران: دانشگاه تهران، 1371.
  16. رهنمایى، محمدتقى. « گسترش تهران و دگرگونى روستاهاى آن». تهران پایتخت دویست ساله. گردآورندگان شهریار عدل و برنار اورکاد. تهران: سازمان مشاور فنى و مهندسى شهر تهران، انجمن ایرانشناسى فرانسه، 1375.
  17. سالنامه آمارى. تهران: مرکز آمار ایران، 1385
  18. صفى نژاد، جواد. مونوگرافى ده طال بآباد. تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعىِ دانشگاه تهران، 1345.
  19. کاتوزیان، محمد على همایون. اقتصاد سیاسى ایران. ترجمة محمد رضا نفیسى و کامبیز عزیزى. تهران: نشرمرکز، 1384.
  20. مدنى پور، على.« فضاهاى عمومى و خصوصى شهر». ترجمة بابک محقق. در اندیشه ایرانشهر، ش 3 ، (بهار 1384 ) ، ص 26-36.
  21. ------------. تهران ظهور یک کلانشهر. ترجمة حمید زرآزوند. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزى شهرى، 1381.
  22. همتى، محسن. کتاب اسلامشهر: اولین بانک اطلاعات شهرى اسلامشهر. تهران: توانا، 1384.
  23. هورکاد، برنارد. تهران البرز. ترجمة دکتر سیروس سهامى. مشهد: انتشارات محقق و انتشارات ترانه، 1388.
  24. Banerjee, T. "The future of public space: Beyond invented streets and reinvented places". Journal of American Planning Association, 67 (1), 2001, pp. 9-24.
  25. Cybriwsky, R. “Changing patterns of urban public space - Observations and assessments from the Tokyo and New York metropolitan areas”. Cities, Volume 16, Number 4, August, 1999, pp. 223-231.
  26. Goodsell, Ch. T. “The Concept of Public Space and It`s Democratic Manifestations”. The American Review of Public Administration, no. 33, 2003, pp. 361-383.
  27. Eriksen, E. O. “An Emerging European Public Sphere”. European Journal of Social Theory, 8 (3), 2005, pp. 341-363.
  28. Malone, K. “Street Life: Culture and Competing Uses of Public Space”. Environment and Urbanization, no. 14, 2002, pp. 157-168.
  29. Pasaogullari, N. “Measuring Accessibility and Utilization of Public Spaces in Famagusta”. Cities, vol. 21, no. 3, 2004, pp. 225-232.
  30. Talen, E. “Measuring the Public Realm: A Preliminary Assessment of the Link Between Public Space and Sense of Community”. Journal of Architecture and Planning Research, no. 17:4, 2000, pp. 344-360.
  31. Thompson, C. W. “Urban open space in the 21st century”. Landscape and Urban Planning, no. 60, 2002, pp. 59-72.
  32. Williams, R. J. “Modernist Civic Space and the Case of Brasilia”. Journal of Urban History, no. 32, 2005, pp. 120-137.