نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

• حمیدرضا خوئی
• محمدرضا گراوندپور

دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

مطابق مدارک تاریخی «باغ تخت » را در اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم هجری، با نام «تخت قراچه » در شمال دشت «شیراز » و بر تپه ای در جنوب «باباکوهی » ساختند. این باغ در قرن نهم منبع الهام گورکانیان و معماران آنها بود. در زمان صفویان دریاچ های درپای آن وجود داشت. در اواخر عهد صفویان یا عهد زندیان، باغی و عمارتی در بالا و نهری بر دامنه و استخری در پایینِ باغ بود. درآغاز زمامداری قاجاریان، عمارت جدیدی به جای عمارت پیشین ساختند و باغ «تخت قاجار » نام گرفت. در میانۀ این دوره، شیب باغ کرت بندی شد و باغ شکل مفصل و پُرشکوهی یافت. از اواخر این دوره، رو به ویرانی رفت. در عهد پهلوی بخش هایی از آن بازسازی شد لیکن طرح باغ مخدوش شد. سرانجام باغ در قلمرو قرارگاه نظامی شهر قرارگرفت و تا کنون بخش اعظم آن ویران شده است مقالۀ پیش رو بر پایۀ پژوهش یاست به نیت رفع ابهام از گذشتۀ «باغ تخت » شیراز. از آنجا که باغ تخت در تصرف پایگاه نظامی است کاوش در آن میسر نیست و باید به اطلاعات مکتوب و مصور اکتفا کرد. بیشتر اطلاعات این مقاله هم از منابع مکتوب گرد آمد؛ منابعی که اخبار پراکنده ای از قرن پنجم تا کنون فراهم کرد. مدارک دیگر عکسهایی بود که وجوهی از سیمای باغ را از عهد ناصرالدین شاه تا کنون نشان میداد. یک نقاشی از قرن نهم، یک تصویر آب مرکب از اواخر دورۀ صفویان یا شاید عهد افشاریان، و یک طرح سیاه قلم از اواسط دورۀ قاجاریان دیگر اسناد تصویری بود. این اسناد علاوه بر آن که گوشه هایی از سیر تحول این باغ هزار ساله را روشن کرد، ابهامهایی هم پیش آورد. با این اخبار تاریخچۀ مختصر «باغ تخت » نوشته شد تا امکان تأمل در معماری آن فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

• باغ تخت شیراز
• تخت قراچه
• تخت قاجار

عنوان مقاله [English]

The 'Baq Takht' Garden in Shiraz

نویسندگان [English]

• Hamid Reza Khoee
• Mohammad Reza Garavandpoor

Assistant Professor, School of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

According to historical references, the 'Baq Takht' Garden was built during late 11th or early 12th century, on the north of Shiraz plain on the south of Baba Koohi Mountain. It was originally Named 'Takht-e-Qarache'. In the 17th century, it inspired the Ilkhanid rulers and their architects. In the Safavid period, there was a lake beneath it. Towards the end of Safavid period or probably under the reign of the Zandieh Dynasty, it included a building on top, a water channel on the hillside and a pool beneath. At the beginning of Qajar Dynasty, a new building replaced the old and the garden was renamed as 'Takht-e-Qajar'. In the middle of this period, the sloped garden was terraced in an elaborate design. By the end of this period, the garden experienced a period of depression. Under the Pahlavi reign, parts of the garden were reconstructed, yet its design was modified. The garden was subsequently included in the military campus and is now partially demolished.