اگر بخواهیم به جوهره سازمان دهی فضا در فلات ایران اشاره کنیم به جرأت می توانیم از ساختار حیاط مرکزی نام ببریم، ساختاری که به صورت در هم تنیده و یکپارچه پاسخ های مناسبی را برای زندگی مادی و معنوی این مردمان به دست داده است ، این ساختار چه در زمینه شکلی (هندسه کلی رح – هندسه جزئی عناصر) و چه در روش پدیداری (مصالح – فن آوری) به شدت از ویژگی های بستر و توانمندی های محلی اثر پذیرفته و بدین ترتیب با حداقل دخل و تصرف در محیط (تغییرشکل - آلایندگی) حداکثر بهره مندی را نصیب کاربران کرده است. مواجهه اندیشمندانه با نیروهای طبیعی (خورشید – باد – آب - خاک) موجب شده تا در بستر ناسازگار و گرما محور فلات در «پناه شهر – خانه، حیاط مرکزی»، حداکثر تلطیف و طراوت محیطی و به دنبال آن بقای این مردمان تأمین شود.از سوی دیگر دیدگاه پیشروی پایداری که به پاسخ های طراحانه در حوزه مشترک سه رویکرد محیطی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی بها می دهد، روشهایی را توصیه می کند که هماهنگ با شیوه شکل گیری حیاط مرکزی در داخل فلات است، بدین ترتیب می توان این ساختار را در متن امروزین نیز کارآمد توصیف و آموزه های فراوانی از آن کسب کرد.
)