تحلیل نحوۀ بازنمایی معماری و شهرسازی ایرانی ـ اسلامی در فیلم‌های سینمای ایران با رویکرد نظریات استوارت هال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد سینما، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

اهداف و پیشینه: در زمینة رابطة سینما و معماری پژوهش‌های بسیاری انجام گرفته و هدف در غالب آنها کوشش در فهم دلایل و چگونگی نمایش تاریخ و سبک بناهای معماری یا فضاهای شهری در فیلم بوده است. اما در این پژوهش، هدف اصلی مشخص کردن میزان اثری است که فضاها و بناهای معماری و شهری بر قصه و فضاسازی فیلم می‌گذارند.
مواد و روش‌ها: در ایران به گونه‌ای از معماری و شهرسازی چند دهة گذشته، ایرانی ـ اسلامی اطلاق می‌شود که غالباً برگرفته از عناصر بومی و نشانه‌های سنتی و از لحاظ کالبدی و کارکردی مطابق با تفکر اسلامی و بومی باشد. از طرفی، یکی از مهم‌ترین عناصر دخیل در شکل و فرم فیلم، صحنه یا لوکیشن است که بنابر اقتضای ژانر و داستان فیلم، انتخاب و طراحی می‌شود. لوکیشن فیلم و صحنه‌هایی که سکانس‌ها در آنها پردازش می‌شوند، به فضاسازی و حال‌وهوای فیلم کمک می‌کنند و در القای حس صحیح از داستان به بیننده نقش مهمی دارند. بر این اساس در این مقاله، نحوة بازنمایی سبک اسلامی ـ ایرانی معماری و شهرسازی در فیلم‌های ایرانی پس از انقلاب که از لوکیشن و صحنه برای ایجاد معنا و مفهوم مرتبط با داستان خود بهره برده‌اند، با استفاده از روش تحلیل محتوای مقوله‌ای، تحلیل شده است. ازاین‌رو در شش دسته از انواع بازنمایی به این موضوع پرداخته شده است. مقولات لازم برای تشریح نحوة بازنمایی فضای شهری در فیلم‌ها، با توجه به نظریات استوارت هال، استخراج گردیده و با نظر کارشناسان هردو زمینة سینما و شهرسازی، کمّی‌سازی و امتیازدهی شده‌اند؛ به این معنا که به تحلیل این موضوع پرداخته شده که در کدام یک از فیلم‌های نمونة موردی، بیشترین قرابت و ارتباط بین فضای معماری و شهرسازی در صحنه‌پردازی و داستان فیلم وجود دارد. روش تحقیق در این مقاله از لحاظ هدف، بنیادی و تبدیل داده‌های کیفی به کمّی است.
نتایج و جمع‌بندی: طبق نتایج به‌دست‌آمده، لوکیشن یا صحنه یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که به فیلمساز در ایجاد حال‌وهوای مد نظر و تأثیر بر بیننده کمک می‌کند. ازهمین‌رو، زمانی که نمایش فضای شهرسازی و معماری لوکیشن فیلم بر اساس منطق داستانی آن باشد و با تفکر و روش صحیح استفاده شود، به ایجاد حس نهفته در داستان در بیننده و فضاسازی بهتر کمک خواهد کرد. با توجه به نتایج پژوهش و تحلیل فیلم‌های نمونة موردی پژوهش، فیلم‌های «هامون»، «پری» و «نار و نی»، که هر 6 جنبة بازنمایی فضای شهری در آنها لحاظ شده‌اند، با امتیاز بالاتر، از نظر کیفیات مد نظر پژوهش، رتبة بالاتری را کسب کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Representation of Iranian-Islamic Architecture and Urbanism in Iranian cinema Using Stewart Hall’s Theories

نویسندگان [English]

  • ali osanlu 1
  • ali sheikhmehdi 2
1 MA Student of Cinema, Faculty of Arts and Architecture, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Arts and Architecture, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: Many researches have been conducted on the relationship between cinema and architecture, often trying to understand why and how to show the history and style of buildings or urban spaces in the film. In the present research, the main goal is to reverse the trend and study the impact of architectural and urban spaces on the story and atmosphere of the film.
Methods: In the past few decades in Iran, the term ‘Iranian-Islamic’has referred to a type of architecture and urban planning that is often derived from local elements, complete with traditional signs and built in line with Islamic and local thinking. On the other hand, one of the most important elements involved in the form of films is the scene or the location, which is selected and designed according to the genre and story of the movie. The location and the scenes in which the film sequences are processed, help to create an atmosphere and mood for the film and play an important role in providing the correct sense of the story to the viewer. What is addressed here, using categorical content analysis, is the ways of representing the Islamic-Iranian architecture and urban planning in Iranian post-revolutionary films; those which have used location and scene to create meaning and concept related to their story. This is discussed in terms of the six categories of representation, extracted from Stuart Hall’s theories and quantified and scored according to expert opinion in both cinema and urban planning. In other words, the analysis is focused on which of the examples has the strongest association between the architectural-urban space and the story. The research method is basic in terms of purpose and converting qualitative data into quantitative.
Results and conclusion: According to the results, the location is one of the most important tools that helps the filmmaker in creating the desired mood and impact on the viewer. Therefore, an urban-architectural space based on the story logic and used with the right thinking and method, will create the desired feeling for the viewer, and create a better atmosphere. The analysis of the example showed that the films Hamoon, Pary andNar-o Ney in which all six aspects of the representation of the urban space are included scored higher in terms of qualities sought in this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cinema
  • Representation
  • Architecture
  • Urban planning
  • Iranian-Islamic