مطالعۀ زیارتگاه سلطان میراحمد کاشان و بررسی سیر تحول تاریخی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

3 کارشناس ‌ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

اهداف و پیشینه: هدف در این مقاله شناخت بقعة امامزاده سلطان میراحمد و عرضة پیشنهادی برای سیری در تغییروتحولات تاریخی آن است. این بنا در محلة‌ سلطان میراحمد در خیابان علوی کاشان و در نزدیکی حصار شهر تاریخی و قلعه جلالی واقع شده است. به‌نظر می‌رسد این بنا زمینة شکل‌گیری مرکز محلة سلطان میراحمد بوده است. بقعه در سال 1321ش و با شماره 325 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدیمی‌ترین تاریخی که در عناصر معماری بقعه مشاهده می‌شود به سال 923ق بازمی‌گردد که بر روی قطعة‌ به‌جامانده از دری چوبی نقرشده و تاریخ‌هایی در همین حدود زمانی بر روی کتیبة گنبد و چند جفت در چوبی دیگر قابل‌مشاهده است. باوجوداین، به‌طور دقیق روشن نیست که بنا در چه زمانی شکل گرفته و چگونه توسعه یافته است. علاوه‌براین، بنا در طول دهه‌های اخیر دستخوش برخی مداخلات گشته است. آگاهی از وضعیت اصیل و شناخت ابعاد فضایی آن پیش از انجام هرگونه مداخله‌ای الزامی است.
مواد و روش‌ها: این پژوهش با روش ‌تفسیری ـ تاریخی انجام گرفته و اطلاعات از طریق پیمایش و مطالعة میدانی و رجوع به اسناد و مدارک و متون تاریخی گردآوری شده است. در این تحقیق ابتدا اجزا و عناصر معماری بقعة یادشده و اسناد و مدارک مرتبط مطالعه می‌شوند و سپس ضمن مقایسة نقشة بنا با نمونه‌های مشابه، تلاش می‌شود طرح هستة اصلی شکل‌گیری بنا بازیابی شود.
نتایج و جمع‌بندی: مطالعات صورت‌گرفته نشان ‌می‌دهد که هستة اولیة بنا، شامل گنبدخانه‌ای منفرد، درون گورستان قدیمی شکل گرفته و پس از افزوده‌هایی جزئی، در نیمة اول سدة 10ق توسعه یافته و به‌صورت بنایی مفصل و نُه‌بخشی با گنبدخانه‌ای در میان هشت طاق پیرامونی درآمده است. با اهمیت یافتن صحن و فضاهای باز، در تغییراتی در اوایل سدۀ 12‌ق، ایوان و صحن به بنا افزوده و بخش مهمی از بقعه گردیده‌اند. در همین دوره، برخی طاق‌چشمه‌های پیرامون گنبدخانه نیز تخریب و به‌صورتی جدید بازسازی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Shrine of Sultan Mir-Ahmad in Kashan and its Historical Evolution

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Jayhani 1
  • Mohammad Mashhadi Nooshabadi 2
  • Farideh Farmanian Arani 3
1 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Literature and Foreign Languages, University of Kashan, Kashan, Iran
3 M.Sc. in Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Kashan, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: This article aims to study the shrine of Sultan Mir-Ahmad and propose a perspective on its historical changes and transformations. The shrine is in the Sultan Mir-Ahmad neighbourhood on Alavi Street in Kashan, near the historic city walls and the Jalali Castle. This complex may have played a significant role in the development of the Sultan Mir-Ahmad neighbourhood. The earliest date observed in the architectural elements of the shrine is 923 AH (1517 AD), which is inscribed on remains of a wooden door. The dates from the same period can also be seen on the inscriptions of the dome and several other wooden doors. However, it is not clear exactly when the primary core of the monument was originally constructed and how it evolved. Additionally, the complex has undergone some interventions in recent decades. Understanding its original plan and spatial dimensions is essential before undertaking any further modifications.
 
Methods: This study applies a historical interpretive method, and the information gathered through surveys, field studies, and reviews of documents and historical texts. Initially, the study examines the architectural components of the shrine and related documents. Subsequently, by comparing the complex’s plan and especially its main part with similar examples, efforts are made to represent the original core of the building.
 
Results and conclusion: The research indicates that the original core of the complex was a freestanding dome chamber situated within an old cemetery. After minor additions, it was expanded during the first half of the 10th century AH (16th century AD) into a more elaborate structure consisting of a central dome chamber surrounded by eight arches. With the growing importance of the courtyard and open spaces, the building underwent modifications in the early 12th century AH (18th century AD), during which the ivan and the courtyard were added, becoming significant parts of the shrine. During this period, some of the surrounding chambers were also demolished and reconstructed in a new way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan
  • Safavid Period
  • Imamzadeh
  • Historic Neighbourhood
  • Boqa of Sultan Mir-Ahmad